اقیانوس، زندگی و معیشت / روز جهانی اقیانوس‌ها و دریاها

ایرنا – روز سه شنبه هشتم ژوئن (۱۸ خرداد) روز جهانی دریاها و اقیانوس‌ها است، از آنجا که اکنون این پهنه‌های آبی غذای سه میلیارد نفر را تامین می‌کند و پیش بینی می‌شود که تا سال ۲۰۵۰ به هفت میلیارد نفر برسد از این رو شعار امسال این روز «اقیانوس، زندگی و معیشت» تعیین شده است. آب مایع حیات و آبادانی است، جاری بودن یک رودخانه و صدای آرامی که از آن به گوش می رسد انگار از بهشت سرچشمه گرفته است، نگاه کردن به پهنه های آبی دریاها و اقیانوس ها به انسان آرامش خاصی می بخشد به طوری که گویی از دغدغه های روزمره جدا شده و به دنیایی عاری از هر گونه فشار وارد می شوی، روحت سبک می شود و برای ادامه زندگی آماده می شوی، این بخشی از مزایای روحی روانی دریاها و اقیانوس ها است.

اما در کنار آن می دانیم که پهنه های اقیانوسی مامن هزاران گونه جانوری و گیاهی است به طوری که گفته می شود تقریباً بیش از ۲۰۰ هزار گونه جانوری در اقیانوس ها زندگی می کنند البته عده ای معتقدند که تعداد گونه های واقعی شاید به بیش از دو میلیون هم برسد، از سوی دیگر اقیانوس ها با پوشش بیش از ۷۰ درصدی کره زمین، ۵۰ درصد اکسیژن این سیاره را تولید می کنند، همچنین منبع مهم ‌حیات، دارای بیشترین تنوع زیستی در کره زمین و منبع اصلی پروتئین برای بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان به شمار ‌می روند، اقیانوس ها سهم مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می کنند به نحوی که تخمین زده می شود تا سال ۲۰۳۰ نزدیک ‌به ۴۰ میلیون نفر در صنایع مرتبط با اقیانوس ها مشغول کار می شوند. ‌

بهروز ابطحی رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفته بود که مطابق برخی آمارها ۹۰ درصد از جمعیت ماهیان بزرگ اقیانوس ها از بین رفته و ۵۰ درصد از صخره های مرجانی دریاها ‌تخریب شده، این حاکی از آن است که بشر بیشتر از مقدار قابل جبران از اقیانوس ها برداشت کرده، از این رو ضروریست برای محافظت از دریاها و اقیانوس ها تعادل جدیدی مبتنی بر شناخت آنها و چگونگی ارتباط انسان با آن ‌شکل گیرد که فراگیر، ابتکاری و همراه با تبیین و ترویج تجربه های گذشته باشد. ‌

بر این اساس و با توجه به اینکه همه موجودات کره زمین حق زندگی سالم و آرام را دارند یک روز به نام روز جهانی اقیانوس ها و دریاها نامگذاری شد، در واقع اولین بار در سال ۱۹۹۲ این موضوع یعنی اهمیت به اقیانوس ها مورد بحث قرار گرفته بود که در نهایت برای نشان دادن اهمیت این مساله، در سال ۲۰۰۸ روز جهانی اقیانوس را نامگذاری و تاریخ هشتم ژوئن را به عنوان این روز تعیین کردند.

در واقع اقیانوس بخش مهمی از زندگی انسان ها را در طول تاریخ تشکیل داده، به همین دلیل وجود یک روز جهانی به نام آن لازم و ضروری بود تا مردم در مورد خطراتی که اقیانوس ها را تهدید می کند، آگاهی داشته باشند.

با توجه به اهمیت موضوع از آن سال به بعد به فراخور شرایط اقیانوس ها از سوی سازمان ملل متحد یک شعار انتخاب می شود که شعار امسال اقیانوس، زندگی و معیشت تعیین شده که نشان می دهد این پهنه های بیکران تا چه حد در زندگی انسان نقش دارند به طوری که معیشت بخش زیادی از انسان ها به آن وابسته است.

جمعیت زیادی از کره زمین غذای مورد نیاز خود را از دریاها و اقیانوس ها تامین می کنند، در واقع اکنون سه میلیارد نفر در دنیا برای پر کردن شکم خود به این پهنه های آبی وابسته اند و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۵۰ این عدد به هفت میلیارد نفر برسد با این حساب می توان بیش از پیش به اهمیت حفاظت از دریاها و اقیانوس ها پی برد.

با توجه به اینکه ایران کشوری دریا محور است از این رو پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی از یک هفته پیش برنامه های متنوعی را در قالب نشست و کارگاه های تخصصی با همکاری دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران و سازمان‌های ‌دریایی با حضور متخصصان داخلی و خارجی البته به صورت مجازی برگزار کرد از جمله کارگاه هایی برای ‌دبیران آموزش و پرورش استان های ساحلی جنوب کشور شامل خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان با ‌عنوان دانش دریاها و اقیانوس ها و نشست داده ها و اطلاعات دریایی کشور در خدمت توسعه دریامحور است، همچنین قرار است در هفته سوم خرداد ماه در قالب برنامه پایش سواحل و آب های ساحلی در شهرستان های بوشهر، ‌بندرعباس، چابهار و نوشهر اندازه گیری های میدانی و نیز برنامه پاکسازی سواحل توسط محققان پژوهشگاه ملی ‌اقیانوس شناسی و علوم جوی انجام شود.

بهروز ابطحی رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، هدف از برگزاری این برنامه ها را، ترویج علوم اقیانوسی در بین آحاد مردم از طریق افزایش دانش عمومی دریایی ‌برای دبیران آموزش و پرورش استان های ساحلی در آغازین سال دهه علوم اقیانوسی (۲۰۲۱-۲۰۳۰)، تبادل تجربیات ‌متخصصان علوم داده های اقیانوسی و دریایی به منظور تشویق به اشتراک گذاری داده ها از سوی ارگان های متولی، ‌انجام اندازه گیری های جدید به منظور کسب اطلاعات به روز از وضعیت آب های ساحلی کشور و نیز توجه دادن آحاد مردم ‌به اهمیت دریاها و اقیانوس ها و تاثیر آن بر زندگی و معیشت عنوان کرد. ‌

کارشناسان معتقدند که اقیانوس ها ریه آبی زمین هستند اگر ظرفیت آنها را برای تولید اکسیژن کاهش دهیم، نحوه ‏عملکرد این ریه را تغییر خواهیم داد، اگر اقیانوس ها دی اکسید کربن ‏کمتری جذب کنند، کره زمین می تواند با تغییرات غیرقابل تصوری در آب و هوا روبرو شود که در این میان ورود حجم زیاد پلاستیک به دریاها و اقیانوس ها مشکلات زیادی برای این عرصه های آبی ایجاد کرده است.

تخمین ‌زده می‌شود هر ساله حدود ۵ تا ۱۲ میلیون تُن پلاستیک بر اثر فعالیت‌های انسانی وارد محیط‌های ‌دریایی می‌شود. قطعات پلاستیکی کوچک، فیبرها و گرانول‌هایی با اندازه کوچکتر از پنج میلیمتر به عنوان ‌میکروپلاستیک‌ها شناخته می‌شوند که در بیشتر موارد با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند، ‌یکی از پیامدهای مهم زیست محیطی حاصل از افزایش استفاده از پلاستیک‌ها است.

علی مهدی نیا عضو هیات ‏علمی و رئیس پژوهشکده علوم دریایی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی به خبرنگار ایرنا گفته بود: بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، امروزه حدود ۴ تا ۸ درصد از مصرف سالانه جهانی نفت با پلاستیک همراه است که اگر این ‏اتکا به پلاستیک ادامه یابد پلاستیک ها ۲۰ درصد سرانه مصرف نفت تا سال ۲۰۵۰ را به خود اختصاص می دهند، صرفه ‏جویی در منابع از طریق تولید مسئولانه، مصرف، استفاده مجدد و بازیابی مواد بدون سوزاندن یا دفن زباله، بهترین راه ‏برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای است اما رسیدن به این مهم نیاز به یک تغییر فرهنگی عظیم و تغییر در هر مرحله ‏از چرخه زندگی یک محصول دارد.‏

این افزایش تولید و فعالیت باکتریایی می تواند محتوای اکسیژن آب را ‏کاهش دهد که با ادامه این روند مشکل اساسی برای موجودات زنده دریاها و اقیانوس ها ایجاد می شود و به دنبال آن تامین غذای نزدیک به ۳ میلیارد نفر در سراسر دنیا تحت تاثیر قرار می گیرد.

از: کیمیا عبدالله پور