ماه و مریخ؛ جنگ در فضا

سه فضانورد ماموریت شش‌ماهه خود را در ایستگاه فضایی تیان‌گونگ آغاز کرده‌اند، گام دیگر چین برای بدل شدن به یک قدرت فضایی پیشرو در دهه‌های آینده. چین قطعه (مدول) اصلی این ایستگاه فضایی دائمی را نهم اردیبهشت ۱۴۰۰ در مدار قرار داد. این ایستگاه فضایی که معنای نامش قصری در آسمان است، دو قطعه دیگر هم دارد که در یازده ماموریت فضایی از زمین به مدار برده و به قطعه اصلی اضافه می‌شوند.

دو قطعه دیگر، دو آزمایشگاه فضایی هستند که چین قصد دارد تا پایان پاییز به مدار بفرستد تا این ایستگاه فضایی را تکمیل کنند.

تیان‌گونگ، انرژی، نیروی پیشران، امکانات حیات و محل زندگی فضانوردان را تامین می‌کند.

یک سال بعد از آن، سازمان فضایی چین می‌خواهد یک تلسکوپ فضایی که هابل چینی لقب گرفته در مدار قرار دهد. این تلسکوپ نزدیک ایستگاه فضایی تیان‌گونگ می‌ماند و گاهی برای تعمیر و نگهداری به آن متصل می‌شود.

چین سومین کشوری است که هم فضانورد به فضا فرستاده هم ایستگاه فضایی ساخته است، دو کشور دیگر اتحاد جماهیر شوروی (روسیه فعلی) و آمریکا هستند.

چین آرزوهای بزرگی برای این ایستگاه فضایی دارد و امیدوار است جایگزین ایستگاه بین‌المللی شود که قرار است در سال ۲۰۳۱ از رده و مدار خارج شود.

قانون آمریکا مانع حضور فضانوردان چینی در ایستگاه فضایی بین‌المللی شده، این قانون به اشتراک گذاشتن اطلاعات با چین را برای ناسا ممنوع کرده است.

نگاه چین در مدار زمین متوقف نمی‌شود و بسیار دورتر می‌رود، نمونه‌برداری از سیارک‌های نزدیک زمین در سال ۲۰۲۵، فرستادن فضانورد به ماه تا سال ۲۰۳۰ و اعزام کاوشگر برای نمونه‌برداری به مریخ و مشتری.

کشورهای دیگر هم به ماه چشم دوخته‌اند:

ناسا می‌خواهد فضانوردان آمریکایی و کشورهای دیگر را از سال ۲۰۲۵ به ماه بفرستد و حتی پرتاب موشک عظیمش برای این ماموریت را شبیه‌سازی کرده است.

ژاپن، کره‌جنوبی، روسیه، هند و امارات بر پروژه ماه خودشان کار می‌کنند.

هند بعد از ناکامی در تلاش اول، سال آینده میلادی بار دیگر سعی می‌کند ماه‌نوردش را بر ماه بنشاند و می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ ایستگاه فضایی خود را در مدار قرار بدهد.

آژانس فضایی اروپا هم با ناسا برای ماموریت‌های ماه همکاری می‌کند و برای قراردادن یک شبکه ماهواره‌ای در مدار ماه برنامه‌ریزی می‌کند تا ارتباط فضانوردان با زمین بهتر شود.

طبق پیمان فضایی سال ۱۹۶۷ سازمان ملل هیج کشوری نمی‌تواند مدعی هیچ جایی در فضا شود.

طبق توافق‌نامه ۱۹۷۹ سازمان ملل، از فضا نباید بهره‌برداری تجاری شود اما آمریکا، روسیه و چین این پیمان را امضا نکرده‌اند.

آمریکا سعی دارد کشورهای دیگر را متقاعد کند به پیمان پیشنهادی‌اش به نام آرتمیس بپیوندند. این پیمان کشورهای دیگر را به همکاری برای بهره‌برداری «صلح‌آمیز» از منابع ماه و مریخ و دیگر اجرام آسمانی دعوت می‌کند.

روسیه و چین این پیمان را امضا نمی‌کنند و می‌گویند آمریکا حقی برای قانون‌گذاری در فضا ندارد.

چین در دهه هفتاد میلادی، در میانه تلاطم‌های «انقلاب فرهنگی»، نخستین ماهواره‌اش را در مدار زمین قرار داد.

در آن زمان، اتحادجماهیر شوروی سابق، آمریکا، فرانسه و ژاپن در مدار زمین ماهواره داشتند.

در ده سال گذشته چین حدود دویست موشک به فضا پرتاب کرده است.

چین در آذر ۱۳۹۹ چانگ‌ای۵ ، اولین سفینه بدون سرنشینش را به ماه فرستاد که از آن نمونه برداری کرد و به زمین برگرداند. این سفینه پرچم چین را هم بر سطح ماه نصب کرد، پرچمی بزرگتر از پرچم آمریکا در تنها قمر زمین.

با سه فضانوردی که امروز به ایستگاه فضایی تیان‌گونگ رسیدند، چین در مجموع ۱۴ فضانورد به مدار زمین فرستاده است، در قیاس با ۳۴۰ فضانورد آمریکا و ۱۳۰ فضانورد اتحاد جماهیر شوروی سابق و روسیه فعلی.

چین ناکامی هم داشته، پس از دو پرتاب ناموفق هم در سال ۲۰۲۰، در سال ۲۰۲۱ هم بخشی از موشک پرتابی‌اش جدا شد و در اقیانوس اطلس سقوط کرد.

به گفته شینهوا، خبرگزاری رسمی، بیش از سیصد هزار نفر در پروژه‌های فضایی چین مشغول کارند، تقریبا دو برابر کارکنان فعلی ناسا.

سازمان فضایی ملی چین در سال ۲۰۰۳ با بودجه‌ اولیه‌ای معادل سیصد میلیون دلار تاسیس شد.

دولت چین اما در سال ۲۰۰۶ درهای پروژه‌های فضایی را به روی بخش خصوصی‌اش باز کرد که به گفته رسانه‌های چین، سالانه معادل ۱/۵ میلیارد دلار آمریکا در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند.

چین مشتاق است با توسعه صنایع ماهواره‌ای، توان مخابراتی، مدیریت ترافیک، پیش‌بینی‌ جوی و ناوبری‌اش را ارتقا دهد.

البته بسیاری از ماهواره‌های چین کاربردهای نظامی دارند و به کار زیر نظر گرفتن کشورهای دیگر و هدایت موشک‌های دوربرد می‌آیند.

به گفته لوسیندا کینگ، مدیر پروژه‌های فضایی دانشگاه پورتسموث، چین نه فقط در ماموریت‌های سطح بالا بلکه «در تمام عرصه‌های فضایی پرکار است» و برای تامین بودجه این برنامه‌ها هم «انگیزه سیاسی» دارد هم منابع لازم را.

یکی دیگر از اهداف چین در ماه دستیابی به فلزات نادر مثل لیتیوم است.

اما پروفسور سعید مستشار، مدیر موسسه سیاست‌گذاری سیاسی و قانون در دانشگاه لندن معتقد است انگیزه اصلی چین برای برنامه‌های فضایی، نه فلزات نادر که «به تحسین واداشتن دنیا» و «به نمایش گذاشتن توان و دستاوردهایش در فناوری‌» است.

این گزارش تحت نام «فراسوی ماه و مریخ، چین به کجاهای فضا چشم دوخته؟» در بی بی سی منتشر شده است