جایزه “کتاب سیاسی” ۲۰۲۳ آلمان برای زنان ایران

دویچه وله: روز ۱۰ مه (۲۱ اردیبهشت) همزمان با نودمین سالگرد فاجعه کتابسوزان در آلمان هیتلری، طی مراسمی در”کلیسای فرانسوی فریدریش اشتات” برلین جایزه “کتاب سیاسی” ۲۰۲۳ به گلینه عطایی و کتاب او با عنوان “ایران؛ آزادی زنانه است” اعطا شد. گلینه عطایی، خبرنگار ایرانی- آلمانی، کتاب “ایران؛ آزادی زنانه است” را سال ۲۰۲۱ نوشته و در آن به معرفی ۹ زن ایرانی و فعالیت‌ها و مبارزات آنها برای آزادی زنان در سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷ پرداخته است. شرح جزئیاتی از زندان و فرار و مقاومت روزانه این زنان برای حقوق کوچک و بزرگ و نیز توصیف پست و بلند روزگار این زنان و غم و شادی‌ها و خشمشان از زبان خود آنها مضمون اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد.

عطایی با نقب زدن به سرنوشت این زنان به این رهیافت کلیدی می‌رسد که “تنها آزادی زنان می‌تواند آزادی کل جامعه را تامین کند”.

خانم بربل باس، رئیس مجلس فدرال آلمان، در مراسم اعطای جایزه به گلینه عطایی گفت “امروز روز جشن آزادی واژه‌هاست” و مارتین شولتس، مدیر موسسه فریدریش ابرت، نزدیک به حزب سوسیال دمکرات آلمان نیز در سخنرانی خود به یاد آورد که ۹۰ سال پیش در نقطه‌ای نه چندان دور از این محل در همین شهر برلین کتابسوزان نازی‌ها برپا بود که در جریان آن بیش از ۲۰ هزار کتاب نویسندگان “نامطلوب”، از یهودی و چپ گرفته تا لیبرال طمعه آتش شد.

عطایی که حالا ۴۸ سال دارد و در سن پنج سالگی همراه با خانواده مجبور به ترک ایران شده، در سخنانی به مناسبت دریافت جایزه گفت: «ایران قصد ندارد مرا ترک کند، هر چند که من ایران را ترک کرده‌ام».

هیات داوران جایزه “کتاب سیاسی ۲۰۲۳” در توضیح انتخاب خود گفته است که کتاب تحقیقی ۳۰۰ صفحه‌ای “ایران؛ آزادی زنانه است” اثری “بزرگ در باره نیروی مقاومت زنان در برابر نظم موجود است”. در ادامه توضیحات هیات داوران آمده است: «خصومت با زنان یکی از پایه‌های اساسی نظام سیاسی موجود در ایران است. ترس حکومت از نیروی تغییر که در فعالیت و مبارزه زنان نهفته است همچون یک رشته سرخ در سرنوشت همه چهره‌هایی که عطایی به شرح زندگی آنها پرداخته امتداد می‌یابد”.

”آینه‌ای در برابر افکار عمومی غرب”

داوران جایزه کتاب سیاسی با بیان این که مقاومت زنان ایران علیه نظم موجود از مبارزه دهه‌های اخیر برای برابرحقوقی تفکیک‌ناپذیر است، کتاب عطایی را همچون آینه‌ای توصیف کرده‌اند که در برابر جامعه آلمان قرار گرفته و علاقه و حساسیت نازل افکار عمومی غرب را به باد انتقاد می‌گیرد؛ موضوعی که نزد “قهرمانان نامرئی حقوق زنان” [در ایران] “این احساس را دامن می‌زند که فراموش‌شده‌اند و به آنها اعتنایی نمی‌شود”.

عطایی در باره روند نوشتن اثرش گفته است که این کتاب اثری بسیار شخصی هم هست، زیرا می‌بایست اعتماد و اطمینان زنان طرف مصاحبه و مباحثه را جلب می‌کردم تا آنها به‌راحتی از رنج و مبارزه و سرنوشت خود سخن بگویند. او جایزه را به همه این زنان و نیز همه آن چهره‌های ناشناخته‌ای تقدیم کرد که زندگی خود را برای آزادی به خطر انداخته‌‌اند.
گلینه عطایی که برای فعالیت‌های خبرنگاری و نویسندگی‌اش چندین جایزه گرفته است، در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ خبرنگار شبکه اول تلویزیون آلمان در قاهره بود و همین سمت را در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸ در مسکو داشت. او از سال گذشته مدیر دفتر شبکه دوم تلویزیون آلمان در قاهره است.

جایزه “کتاب سیاسی” که ارزشی معادل ده هزار یورو دارد، از مهم‌ترین جوایز مربوط به کتاب‌های موضوعی در حوزه زبان آلمانی است و سالانه از سوی موسسه فریدریش ابرت (وابسته به حزب سوسیال دمکرات آلمان) به کتاب تازه‌ای اعطا می‌شود که به صورت منتقدانه و تحقیقی به مسائل سیاسی و اجتماعی معاصر پرداخته باشد، محملی برای بحث و تامل فراهم کند و مضمون آن برای طیف وسیعی از خوانندگان قابل فهم باشد.

یک هیات داوران مستقل در باره کتاب برگزیده تصمیم می‌گیرد. در میان کسانی که تا کنون جایزه “کتاب سیاسی” را دریافت کرده‌اند، می‌توان به نام‌هایی مانند سوتلانا آلکسیویچ، خبرنگار و نویسنده بلاروس، هانس مگنوس انسنبرگر، نویسنده نامدار و متوفی آلمان، واسلاو هاول، نویسنده و روشنفکر وسیاستمدار متوفی سرشناس چک و نیز توماس پیکتی، اقتصاددان سرشناس فرانسوی، اشاره کرد که کتابش با نام “مارکس در قرن بیست و یکم” در ایران هم ترجمه شده است.