چرا معرفت شناسی مهم است؟

هدف معرفت‌شناسان تشخیص معرفت واقعی در میان ادعاهای معرفت است. برای توضیح بیشتر به چند نکته توجه کنید: 1 ما معمولاً با ادعاهای معرفت سروکار داریم. تفاوتی ندارد در چه موقعیتی باشیم؛ همه ی اطلاعاتی که ما به دیگران میدهیم یا آنها به ما میدهند فقط ادعاهای معرفت است و نه بیشتر.

2⃣ همه ی ادعاهای معرفت لزوماً موردی از معرفت نیست. اگر شخصی بگوید چیزی را میدانم لزوماً چنین نیست که او آن را بداند؛ گاهی میداند و گاهی نمیداند و شاید در بیشتر موارد خودش نمیداند که آن را میداند یا نمیداند. بر این اساس هر ادعای معرفت لزوماً معرفت نیست.

3⃣ در میان ادعاهای معرفت احتمال دارد بعضی واقعاً معرفت نباشد. اگر بپذیریم هر ادعای معرفت لزوماً معرفت نیست، آنگاه هر ادعای معرفت ممکن است معرفت باشد یا نباشد. به بیان دیگر، در هر مجموعه ادعاهای معرفت احتمالش منتفی نیست که برخی مورد واقعی معرفت نباشد.

4⃣ معرفت ارزش مثبت دارد نه ادعای معرفت. همه‌ی ما میخواهیم درباره خودمان، درباره جهان پیرامونمان و درباره‌ نسبت‌مان با امور موجود در جهان بدانیم. دانستن به لحاظ عملی هر فردی را تواناتر میکند. معرفت واقعی به پیرامون و نسبتهای بین چیزهای پیرامونی، عموماً ضریب کنترل افراد را بر اوضاع و احوال افزایش میدهد و پیامد کنترل بیشتر معمولاً توانایی بیشتر است. لذا معرفت ارزش مثبت دارد.

5⃣ در مجموعه‌ی ادعاهای معرفت، به خودی خود نمیتوان فهمید کدام ادعای معرفت واقعاً معرفت نیست. اگر احتمالش منتفی نیست که بعضی از ادعاهای معرفت واقعاً موردی از معرفت نباشند و از نگاه ما موارد واقعی معرفت ارزش مثبت داشته باشد، آنگاه باید به ترتیبی تشخیص داد کدام ادعای معرفت واقعاً معرفت نیست و کدام ادعای معرفت واقعاً معرفت است. پس نوعی فعالیت ارزیابانه لازم است که بر مبنای نوعی ارزش هدف مشخصی را تعیین کند.

▪️هدف معرفت شناسان تشخیص موارد واقعی معرفت از میان ادعاهای معرفت است که به آن هدف معرفتی گفته می شود. هدف معرفتی بر این مبنا تعیین می شود که معرفت ارزش مثبت دارد و باید نوعی ارزیابی در کار باشد که بشود به هدف معرفتی رسید. به این ارزیابی در اصطلاح ارزیابی معرفتی گفته می شود. این نوع فعالیتهای ارزیابانه‌ی فلسفی در «معرفت شناسی» انجام میشود.

📕آشنایی با معرفت شناسی- صفحه ۲ تا ۴
✍️ منصور شمس