گزارش رسمی دبیر کل سازمان ملل در مورد بحران هسته‌ای ایران و توصیه‌های ناکام

روز پنجشنبه دبیرکل سازمان ملل و معاونش گزارشهای خود را در مورد اجرای برجام ونیز نحوه تحقق قعطنامه 2231 که در بیستم جولای 2015 در ذیل برجام صادر شد را قرایت کردند این قعطنامه ضمن تایید برجام که شش روز قبل از ان به امضا رسیده بود، شش قطعنامه پیشین این شورا علیه ایران را به دلیل فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ملغی کرد.
گزارش دبیر کل سازمان ملل پانزدهمین گزارش شش‌ماهه این سازمان در مورد اجرای قطعنامه ٢٢٣١ شورای امنیت سازمان ملل میباشد.این گزارش واکنشهای متفاوت و مجادله امیزی میان اعضای شورای امنیت از جمله روسیه وچین و نیز ایران را به دنبال داشت.
گوترش دبیرکل سازمان ملل در گزارش خود گفت که برجام همچنان بهترین گزینه موجود برای تضمین ماهیت منحصراً صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران است. وی از همه طرف‌های مربوطه خواست که برای رسیدن به توافق در مورد موضوعات باقی‌مانده در اولین فرصت تلاش کنند.
گوترش گفت تداوم عدم پیشرفت در جهت بازگشت به اجرای کامل و مؤثر برجام و قطعنامه 2231، علیرغم تاکید مجدد همه شرکت کنندگان و آمریکا در دسامبر 2022 مبنی بر اینکه این تنها گزینه قابل اجرا است، ناامید کننده است. وی افزود مذاکرات پیرامون بازگشت به برجام همچنان به بن بست رسیده است و این امر چشم انداز بازگشت به اجرای کامل برنامه را محدود می‌کند. با این وجود، من خوشبین هستم که شرکت کنندگان در این طرح و آمریکا همچنان متعهد به راه حل دیپلماتیک هستند. صلح و امنیت پایدار برای همه کشورهای عضو تنها از طریق گفتگو و همکاری امکان پذیر است. وی گفت من مجدداً از آمریکا درخواست می‌کنم که تحریم‌های خود را همانطور که دربرجام ذکر شده لغو یا معاف کند و معافیت‌ها را در رابطه با تجارت نفت با جمهوری اسلامی ایران تمدید کند. وی تصریح کرد: همچنین مجدداً از جمهوری اسلامی ایران درخواست می‌کنم از انجام اقدامات بیشتر که این کشور را از اجرای کامل برجام دور می‌کند، خودداری کند و اقداماتی را که از ژوئیه 2019 انجام داده و متعهد شده است که این اقدامات قابل برگشت است، بازگرداند. علاوه بر این، لازم است جمهوری اسلامی ایران به دقت سایر نگرانی‌های مطرح شده توسط اعضای برجام و سایر کشورهای عضو در رابطه با قطعنامه 2231 را مورد بررسی قرار دهد و به آنها رسیدگی کند.
وی همچنین تاکید کرد آژانس بین المللی انرژی اتمی باید همچنان به ایفای نقش ضروری در نظارت و راستی آزمایی کلیه فعالیت‌های مرتبط با هسته‌ای در جمهوری اسلامی ایران ادامه ‌دهد. وی از توافق و بیانیه مشترک بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جمهوری اسلامی ایران در مارس 2023، مبنی برتسریع در حل مسائل پادمانی باقیمانده و تمایل جمهوری اسلامی ایران به همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال کرد . وی افزود . آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین گزارش خود اشاره کرد که دوربین‌های نظارتی را در تاسیسات تولید قطعات سانتریفیوژ نصب کرده است. وی همچنین توضیحات ایران در مورد اورانیم کشف شده با غنای 83.7 را مورد تایید قرار داد. وی همچنین از بهبود روابط دو جانبه جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای منطقه استقبال کرد و انها را یک گام‌ اساسی برای دستیابی به ثبات منطقه‌ای دانست و ابراز امیدواری این امر انگیزه‌های بیشتر و شرایط مساعدی را برای دستیابی به اهداف برجام ایجاد کند.گوترش اتهامات کشورهای غربی در مورد برنامه موشکی ایران که ماهیت حمل سلاح هسته ای را دارد و ناقض قعطنامه است را مطرح کرد و پاسخ ایران به ان را که مدعی شده بود برنامه‌های موشکی و فضایی ایران، از جمله پرتاب موشک‌های بالستیک یا پرتاب‌کننده‌های فضایی، در چارچوب حقوق مشروع ایران و تطابق کامل از قوانین بین‌المللی است و خارج از حیطه اختیارات و صلاحیت قطعنامه 2231 شورای امنیت و ضمایم آن است را قرایت کرد، ولی خود موضعی اتخاذ نکرد.
در مورد اتهام فروش پهپاد ایران به روسیه که توسط بریتانیا مطرح شد نیز دبیر کل با پاسخ تند روسیه روبرو شد و در نهایت گفت که دبیرخانه سازمان ملل به بررسی اطلاعات موجود در مورد انتقال ادعایی پهپادها ادامه می‌دهد. هرگونه نتیجه در زمان مقتضی به شورای امنیت گزارش خواهد شد.
همچنین در گزارش دیگری در جلسه شورای امنیت سازمان ملل رزماری دی کارلو معاون دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی و ایجاد صلح ضمن حمایت از توافق ماه مارس جمهوری اسلامی و آژانس برای تسریع حل و فصل مسائل پادمانی عمده، از آمادگی تهران برای فعالیت‌های نظارتی و راستی‌آزمایی بیشتر آژانس استقبال کرد وی گفت که برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام، با بیش از بیست برابر بیشتر شدن ذخایر اورانیوم غنی‌شده جمهوری اسلامی از حد مجاز عملا متوقف شده است. و افزود در حالی که وجود اورانیوم بسیار غنی شده دیگر موضوع بحث نیست، سازمان ملل همچنان نگران است که آژانس نمی‌تواند ذخایر اورانیوم غنی شده ایران را که اکنون از مقدار مجاز طبق برجام فراتر رفته است راستی‌آزمایی کند. وی در عین حال با قبول اختلاف نظرها در میان طرف‌های توافق برجام، گفت این توافق بهترین گزینه موجود برای تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی است.
و از آمریکا خواست تحریم‌ها را لغو کند و معافیت‌ها برای تجارت نفت با ایران را تمدید کند و همچنین از ایران خواست تا متقابلا گام‌های مغایر با تعهدات هسته‌ای خود را به شرایط پیشین توافق شده در برجام بازگرداند.
با انکه دبیر کل سازمان ملل از طرفین مذاکرات انتقاد کرده و خواسته که دو طرف به برجام باز گردند با توجه به چالشهای داخلی دولت امریکا و ملاحظات انتخابات ریاست جمهوری در سال اینده بعید است که امریکا حاضر باشد چنین توافقی را امضا کند . علاوه براین جمهوری اسلامی هم براین باور است که امضا توافق با دولتی که ممکن است سال اینده تغییر کند به نفع این کشور نخواهد بود و دولت بعد ممکن است به زیر توافق بزند و چنین امری حکومت جمهوری اسلامی را با دشواریهای بیشتری روبرو خواهد ساخت . بنا براین زمینه های عینی این توافق علیرغم توصیه موکد اقای گوترش و معاونش چندان راه به جایی نخواهد برد و فقط در حد توصییه باقی خواهد ماند.