رمزگشایی از سفر وزیر خارجه اردن به ایران صابر گل‌عنبری

سفر وزیر خارجه اردن به ایران در بحبوبه تنش کنونی واجد اهداف و دلالت‌های متعددی دانسته شده است و تحلیل این سفر بر مبنای تعریف اهدافی صورت می‌گیرد که چه بسا برخی جز دستور کاری آن نباشد. این گونه پیداست که به نوعی همه پذیرفته‌اند که ایران پاسخ خواهد داد؛ اما تحرکات، پیغام و پسغام‌های دیپلماتیک برای تاثیرگذاری بر چند و چون و کیفیت این پاسخ و محدود کردن آن متمرکز است.

در حد یک احتمال بعید نیست که صفدی حامل پیامی هم از آمریکا باشد، اما این دستور کار اصلی سفر او نیست و تبادل پیام میان آمریکا و ایران از کانال‌های مهم‌تری دنبال می‌شود.

در مورد چنین سفرهایی ابتدا باید دانست که انجام آن به دعوت میزبان بوده یا درخواست خود مهمان؛ هر دو واجد معانی مختلفی است. در مورد سفر صفدی بنا به گفته خود او طرف ایرانی دعوت کرده است. به نظر می‌رسد که در دو تماس تلفنی میان باقری و صفدی طی دو روز گذشته مسائلی مطرح شده است که طرف ایرانی برای بحث و گفتگوی نزدیک پیرامون آن‌ها پیشنهاد سفر را مطرح کرده است.

به نظرم، هدف اصلی سفر همانی است که خود صفدی بیان کرده است و بقیه اهداف فرع بر آن است. او گفته است هدف از سفر به تهران حل اختلافات بین دو کشور به صورت صریح و شفاف است. اما پرسش این است که کدام اختلافات؟

بعید است که منظور اصلي اختلافات دیرینه میان دو کشور باشد که غالبا تابعی از اختلافات عربی ایرانی است. بازه زمانی کنونی که زمان مناسبی برای حل و فصل این اختلافات قدیمی نیست؛ هر چند معمولا به آن‌ها نیز پرداخته می‌شود. حالا پرسش این است که این چه اختلافاتی است که پادشاهی اردن را بر آن داشته است تا در بحبوحه این تنش او را در اجابت دعوت ایران، مامور این سفر غیر منتظره کند و پیامی را نیز همراه او برای رئیس جمهور ایران ارسال کند تا «این اختلافات صریح و شفاف حل شود».

به نظر می‌رسد که این اختلافات غالبا در پیوند با همین تنش و پاسخ احتمالی ایران به اسرائیل و مسائل اختلافی است که در جریان حمله قبلی ایران در آوریل گذشته مطرح شد و کار به احضار سفیر ایران در امان کشیده شد.

البته یکی دیگر از مسائل احتمالا اتهاماتی است که احیانا درباره ارسال سلاح به کرانه باختری مطرح می‌شود.

در کنار همان اختلافات پیشین در جریان حمله قبلی، این نگرانی وجود دارد که این بار هم چنین اختلافاتی چه بسا شدیدتر بروز کند؛ به ویژه که گویا ایران به برخی کشورهای منطقه از جمله اردن نسبت به باز کردن حریم هوایی خود به روی جنگنده‌های اسرائیلی در هر حمله احتمالی هشدار داده و گفته شده است که در این صورت واکنش نشان می‌دهد.

در تنش کنونی چه بسا هیچ کشوری در منطقه مانند پادشاهی اردن به علت موقعیت خاص این کشور نسبت به وقوع یک جنگ منطقه‌ای و درگیری نظامی میان ایران و اسرائیل احساس خطر نمی‌کند؛ آن هم به علت موقعیت جغرافیایی خاص آن است؛ به نحوی که اردن عملا در مسیر هر گونه حمله رفت و برگشتی از جانب ایران و اسرائیل قرار دارد. از یک طرف، پس از حمله احتمالی ایران، در صورت تصمیم اسرائیل برای پاسخ، کوتاه‌ترین مسیر برای جنگنده‌های  اسرائیلی عبور از حریم هوایی اردن است و این کشور اگر هم بخواهد، به دلایلی باز عملا نمی‌تواند مانع عبور این جنگنده‌ها شود و در مقابل هم نظر به هشدارهای ایران، بیم واکنش احتمالی آن را دارد. از دیگر سو نیز خواسته یا ناخواسته نمی‌تواند بی‌خیال عبور موشک‌ها و پهپادهای ایران و متحدانش از آسمان این کشور به سمت اسرائیل شود و باز به دلایل مختلف، خود را ناچار به مقابله پدافندی با آن‌ها می‌داند و مسائل اختلافی پیش آمده در اردیبهشت ماه گذشته باز پیش می‌آید.

از این رو، به نظر می‌رسد که صفدی در تهران به دنبال یافتن راه حلی برای این مخمصه و موقعیت بغرنجی باشد که کشورش در آن قرار گرفته است تا اردن از هر گونه تنش نظامی احتمالی به دور بماند. در کنار آن احتمالا صفدی در رایزنی‌های خود نهایت تلاش خود را بکند که بر کیفیت پاسخ ایران تاثیر بگذارد و سطح و دامنه آن محدود شود؛ به امید این که واکنش احتمالی اسرائیل را به دنبال نداشته باشد و مثل دفعه قبل اوضاع سریع آرام شود.

اما این که گفته می‌‎شود صفدی احتمالا حامل پیام یا پیشنهادی به ایران در مورد توافق بر سر پایان جنگ غزه برای منصرف کردن آن از حمله به اسرائیل و یا محدود کردن این حمله است، چندان محتمل نیست؛ به این علت که این مساله در صورت صحت ترجیحا از کانال مصر یا قطر دنبال می‌شود نه اردن.

تلگرام نویسنده