پی‌آمدهای دولت ترامپ برای ایران کاظم علمداری

با شکست نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه، نظم قدیم خاورمیانه به کلی تغییر کرده و باز بیشتر دگرگون خواهد گشت و ایران به راهی کشانده خواهد شد که سرانجامش حذف ولایت فقیه و حرکت به سوی حکومت مردم است. چگونه؟ براساس آنچه ترامپ تاکنون گفته است استراتژی سیاست خارجی او نه نظامی بلکه فشار حداکثری سیاسی و اقتصادی به رژیم جمهوری اسلامی و معامله‌گری خواهد بود.

جمهوری اسلامی با وضعیت اسفناک درونی و در انزوا جهانی قرار دارد. با ادامه این وضعیت، رژیم متحدان شکننده خود، یعنی روسیه و چین را نیز از دست خواهد داد. آنها نه در پی حفظ جمهوری اسلامی بلکه به‌طور طبیعی دنبال منافع خود هستند.

اسرائیل اصرار دارد تاسیسات هسته‌ای ایران را از بین ببرد. اما به تنهایی نمی‌تواند. اولویت ترامپ نیز این نیست.

خواست دو گروه سلطنت‌طلب و مجاهدین خلق که روی حمله نظامی مشترک آمریکا و اسرائیل به ایران حساب باز کرده بودند تا در پرتو آن به قدرت نزدیک شوند با سیاست فشار سیاسی و اقتصادی و معامله‌گری ترامپ جور در نمی‌آید.

اینگونه جمهوری اسلامی با دو گزینه محدود خواهد ماند. یکی آنطور که برخی از سران نظام هم تا به حال تهدید کرده‌اند خارج شدن از ان‌پی‌تی (پیمان منع گسترش سلاح‌‌های هسته‌ای)، دوم، نوشیدن جام زهر و مذاکره با آمریکا. اولی مطلوب جناح پایداری و جلیلی است؛ دومی مطلوب دولت پزشکیان. رهبر هم با اقتصاد دستوری‌اش گاهی به نعل می‌زند و گاهی به میخ.

ادامۀ گزینه اول، راه کره شمالی است که به احتمال زیاد به انقلاب یا درون‌پاشی و سقوط جمهوری اسلامی منتهی خواهد شد. جامعه ایران با کره شمالی بسیار متفاوت است. جمهوری اسلامی هرگز قادر نخواهد بود مردم ایران را مانند کره شمالی به اطاعت وادار کند. برعکس همزمان با بالا رفتن میزان تحریم‌ها و فشار حداکثری، فلاکت مردم باز هم بیشتر افزایش یافته دامنه اعتراضات علیه نظام بالا خواهد گرفت. حاصل آن شکاف بیشتر درون حکومت و متزلزل شدن ساختار قدرت است و توان کنترل کمتر. زیرا بخش های دیگری از پایگاه اجتماعی و عقیدتی و متحدان رژیم به مخالفت با سیاست های مخرب و انزوا طلبانۀ نظام روی می آورند.

در بُعد خارجی هم متحدان جمهوری اسلامی، یعنی روسیه و چین، آنگونه که در تصویب قطعنامه‌های شورای امنیت عمل کردند نیز به مخالفان هسته‌ای شدن ایران خواهند پیوست و اجازه نخواهند داد کره شمالی دیگری این بار در منطقه استراتژیک خاورمیانه شکل بگیرد. همه جهان به امنیت این منطقه نیازمندند. پس گزینه خارج شدن از ان‌پی‌تی و رسیدن به تهدید جهان با سلاح هسته‌ای کوره راهی که روزنامه کیهان نشان می‌دهد نه به نجات جمهوری اسلامی، بلکه آمریکا را به روی‌آوری حمله نظامی ناچار می‌سازد و به سقوط نظام منتهی خواهد شد.

بنابراین، در نظم نوین خاورمیانه، تنها یک راه برای جمهوری اسلامی باقی می‌ماند. توافق با غرب، به ویژه آمریکا. شرط این توافق هم از هم اکنون روشن است. جمهوری اسلامی باید بساط پروژه هسته‌ای خود که صدها میلیارد دلار ثروت ملت ایران را صرف آن کرده است رها کند و بعد از ۴۵ سال به یک رژیم متعارف تبدیل شود. رژیم متعارف یعنی، عمل کردن در چارچوب پروتکل‌های بین‌المللی، و خواست‌ها و مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خود.

اگر آنچه گفته شد، ناشی از به‌ههم ریختن نظم تابه‌کنونی خاورمیانه و همین سیاست جدید آمریکا است، نقش مردم چه خواهد بود؟

به موازات این دگرگونی‌ها و با پشتوانه غرب، مردم باید فعالانه پیگیر خواسته‌های برحق خود یعنی آزادی، رعایت حقوق بشر، دموکراسی و تشکیل سازمان‌های جامعه مدنی و احزاب سیاسی برای مشارکت در قدرت باشند. اینگونه امکان دگرگونی قدرت سیاسی در ایران بدون درگیری نظامی، و به‌هم ریختن نظم و نهادهای اجتماعی فراهم می‌گردد.