حذف یارانه غذای فقرا کلید خورد

قیمت گوشت در پنج سال گذشته افزایش هشت تا ۱۰ برابری داشته است و همین جهش تورمی سبب شده مطابق آمار فائو سرانه مصرف انواع گوشت در ایران از میانه دهه ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۲۳ حدود ۴۰ درصد کاهش پیدا کند.قیمت گوشت در پنج سال گذشته افزایش هشت تا ۱۰ برابری داشته است و همین جهش تورمی سبب شده مطابق آمار فائو سرانه مصرف انواع گوشت در ایران از میانه دهه ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۲۳ حدود ۴۰ درصد کاهش پیدا کند. در این میان اقشار کم‌درآمد زیر فشار بیشتری قرار گرفته‌اند. به‌طوری‌که براساس سرانه مصرف ماهانه گوشت خانوار از سال ۱۳۹۰ مصرف ماهانه گوشت قرمز خانوار دهک اول، ماهانه فقط ۷۳۳ گرم بوده است و در سال ۱۳۹۸ مصرف ماهانه گوشت قرمز خانوار دهک اول تقریبا نصف شده و به ۳۰۰ گرم در ماه رسیده است. حالا اما دولت تصمیم گرفته است ارز ۲۸‌هزار‌و ۵۰۰ تومانی واردات گوشت تنظیم بازاری را حذف کند و یارانه را از دسترسی اقشار کم‌درآمد خارج کند. زمزمه حذف یارانه گوشت در شرایطی است که ارز ترجیحی اقلام جایگزین مانند حبوبات هم حذف شده است و قیمت حبوبات در بازار ایران خبرساز شده است.

تورم سه‌رقمی گوشت

به گزارش شرق، قیمت گوشت در پنج سال گذشته جهش قیمت داشته است. بنا بر گزارش مرکز آمار ایران، متوسط قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی در سال ۱۳۹۹ اندکی بیش از ۱۱۰ هزار تومان بود که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۱۴۱ هزار تومان و در سال ۱۴۰۱ با رشد ۵۰ درصدی به ۲۱۱ هزار تومان رسید. بیشترین افزایش قیمت گوشت گوسفندی در سال ۱۴۰۲ رخ داد؛ جایی که گوشت قرمز رشد ۱۱۶ درصدی را تجربه کرد و متوسط قیمت هر کیلوگرم گوشت قرمز تا ۴۵۶ هزار تومان افزایش یافت.

در سال ۱۴۰۳ نیز گوشت قرمز ۴۶ درصد گران شد و متوسط قیمت هر کیلوگرم گوشت قرمز به ۶۶۷ هزار تومان افزایش یافت و در‌حال‌حاضر قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفند بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون تومان است. نگاهی به تورم سالانه گوشت قرمز حاکی از آن است که تورم سالانه گوشت قرمز در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۰ درصد، در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۶ درصد، در سال ۱۴۰۱ حدود ۵۴ درصد، در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۰۹ درصد و در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۶ درصد بوده است. جهش تورم گوشت قرمز پس از آن رخ داد که دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۱ ارز ترجیحی چهار‌هزار‌و ۲۰۰ تومانی اقلام اساسی را حذف کرد و ارز ۲۸‌هزار‌و ۵۰۰ تومانی را جایگزین کرد و حالا دولت گوشت قرمز را از فهرست دریافت ارز ۲۸‌هزار‌و ۵۰۰ تومانی هم حذف کرده است. سازمان برنامه‌ و بودجه هفته گذشته از تصمیم برای خارج‌کردن گوشت قرمز از فهرست کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی واردات این کالا خبر داد.

هرچند غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، گفته که هنوز تصمیم قطعی دراین‌باره گرفته نشده است، اما با این حساب، بازار ایران که نیاز مصرفی و صنعتی آن به گوشت قرمز حدود ۱.۱ میلیون تن برآورد می‌شود، در سال جاری باید متکی به تولید داخل باشد و البته پیش‌بینی می‌شود که قیمت گوشت مشابه تجربه گذشته که تورم سه‌رقمی را تجربه کرد، جهش قیمت دیگری را تجربه کند و دست اقشار ضعیف از آن کوتاه و کوتاه‌تر شود. در همین زمینه جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی، درباره حذف ارز ترجیحی از واردات گوشت قرمز و خارج‌شدن این کالا از فهرست کالاهای اساسی، به «ایلنا» گفت: در قانون بودجه ۱۴۰۴ حدود ۱۳ میلیارد دلار ارز ترجیحی ۲۸هزار‌و ۵۰۰ تومانی به کالاهای اساسی، تخصیص داده شده است. او با بیان اینکه دولت باید گوشت قرمزی را که جزء کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم است، از داخل یا از طریق واردات تهیه کند، گفت: دولت باید مواد اولیه مرغ و گوشت را با قیمت مصوب به بازار ارائه دهد و حذف گوشت قرمز از سبد کالاهای اساسی و حمایتی کار درستی نیست، چون پروتئین جزء نیازهای ضروری مردم است و حتما مردم باید گوشت قرمز را استفاده کنند. کوچکی‌نژاد افزود: ما نمی‌توانیم گوشت قرمز را از سبد کالاهای اساسی مردم حذف کنیم، زیرا وقتی ارز ترجیحی از گوشت قرمز حذف می‌شود، گوشت به رقم سرسام‌آوری خواهد رسید که دیگر هیچ‌گاه مردم کم‌درآمد نمی‌توانند از آن استفاده کنند.

سفره دهک‌های ضعیف درآمدی کوچک‌تر شد

حذف ارز ترجیحی واردات گوشت قرمز در شرایطی است که آمارهای منتشرشده از سوی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نشان می‌دهد که سرانه مصرف انواع گوشت در ایران از میانه دهه ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۲۳ حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است. همچنین میانگین سرانه مصرف گوشت قرمز در جهان ۱۲ کیلوگرم است اما سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران در سال‌های اخیر به حدود هفت تا هشت کیلوگرم کاهش یافته است. البته باید تأکید کرد که فشار کاهش سرانه مصرف گوشت قرمز بیشتر بر دهک‌های کم‌درآمد جامعه سرشکن شده است. براساس گزارشی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال ۱۴۰۰ منتشر کرده، تورم تأثیر شدیدی بر اقشار فقیرتر داشته است. به طوری که در سال ۱۳۹۰ مصرف ماهانه گوشت و برنج خانوارهای دهک اول (کم‌درآمدترین خانوارها) کمتر از یک کیلوگرم بوده است.

براساس این گزارش در سال ۱۳۹۰ مصرف ماهانه گوشت قرمز خانوار دهک اول، فقط ۷۳۳ گرم بوده است و در سال ۱۳۹۸ مصرف ماهانه گوشت قرمز خانوار دهک اول تقریبا نصف شده و به ۳۰۰ گرم رسیده است. همچنین مصرف ماهانه برنج خانوار دهک اول در سال ۱۳۹۰ حدود ۶۷۰ گرم بوده و در سال ۱۳۹۸ به ۴۶۰ گرم سقوط کرده است. به نظر می‌رسد این خانوارها کمبود مواد غذایی را با مصرف لبنیات جبران می‌کردند اما میزان مصرف لبنیات خانوارهای دهک اول در سال ۱۳۹۰ از ۱۱.۵ کیلوگرم در ماه به هشت کیلوگرم در سال ۱۳۹۸ رسیده است. همچنین براساس اعلام دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ تورم سبب شده است مصرف منابع پروتئین حیوانی، به‌ویژه گوشت و شیر در دهک‌های پایین درآمدی کاهش معنی‌داری داشته باشد. زهرا عبداللهی، مدیر کل وقت دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، در این زمینه گفته بود که به ‌دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی، دسترسی دهک‌های درآمدی پایین به شیر و گوشت کاهش یافته است و ادامه‌دارشدن این مسئله می‌تواند عوارضی مانند اختلال در رشد کودکان را به دنبال داشته باشد.

او در ادامه توضیح داده است «ما یک بررسی هنگام آغاز شیوع کرونا در کشور با همکاری انستیتوی تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور انجام دادیم که مشخص شد برخی اقلام غذایی به علت افزایش قیمت تا ۳۵ درصد کاهش مصرف داشته و این مواد غذایی شامل گوشت قرمز، گوشت مرغ، شیر، لبنیات و میوه بود». عبداللهی تأکید کرده بود: «در هرم غذایی توصیه می‌شود روزانه دو واحد لبنیات، یک عدد تخم‌مرغ، حداقل دو واحد گوشت معادل ۳۰ گرم مصرف شود. رصد وضعیت تغذیه کودکان زیر پنج سال در مناطق محروم کشور نشان می‌دهد ظرف دو سال گذشته به دلیل مسائلی از جمله شیوع کرونا، خشک‌سالی و تورم و افزایش قیمت‌ها، شیوع سوءتغذیه در کودکان افزایش یافته و حتی شیوع دو برابری سوءتغذیه در استان‌هایی مثل سیستان‌وبلوچستان و خراسان جنوبی گزارش شده است.

علاوه بر این، کم‌خونی و کمبود ویتأمین A هم افزایش یافته است. در مناطق محروم، ناامنی غذایی خانوار بیشتر شده که اگر اقدامات مداخله‌ای به‌موقع انجام نشود، در کوتاه‌مدت با افزایش مرگ و ابتلا به بیماری‌ها، کم‌خونی، کاهش قدرت یادگیری و… مواجه خواهیم شد و در درازمدت هم توقف رشد قدی و حتی کاهش بهره هوشی در کودکان رقم خواهد خورد».

منصور پوریان، رئیس شورای عالی دام، به «شرق» می‌گوید مصرف گوشت کشور سالانه حدود یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن است و بیشترین مصرف گوشت مربوط به استان‌های تهران و البرز است. او تأکید می‌کند که با حذف ارز ترجیحی گوشت، به ‌صورت مستقیم اقشار کم‌درآمد زیر فشار قرار می‌گیرند، زیرا ارز ترجیحی برای واردات گوشت تنظیم بازاری اختصاص می‌یافت و از آن سو به ‌صورت غیرمستقیم باعث افزایش قیمت گوشت در بازار داخلی می‌شود که همین مسئله دسترسی اقشار ضعیف به گوشت را محدود و محدودتر می‌کند.

این در حالی است که فلسفه وجودی یارانه، برای جبران کاهش دسترسی اقشار فقیر به مواد اصلی غذایی است و هم‌اکنون یارانه گوشت حتی در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند قطر به طبقات کارگر پرداخت می‌شود. در این میان تورم سبب شده است که جایگزین‌های تغذیه‌ای هم دچار وضعیت مشابهی شوند. به طوری که در روزهای اخیر قیمت حبوبات خبرساز بوده است و بهای لوبیا چیتی به ‌دلیل کمبود عرضه از ۲۸۰ هزار تومان به ۳۲۰ هزار تومان در عمده‌فروشی‌ها در ۱۰ روز اخیر رسید. بر اساس اعلام انجمن حبوبات ایران واردات حبوبات دیگر با ارز ترجیحی (ارز ۲۸‌هزار‌و ۵۰۰ تومانی) انجام نمی‌شود و واردات این محصولات با ارز ۷۰ هزار تومانی صورت می‌گیرد. همین امر موجب شده قیمت تمام‌شده این محصولات افزایش قابل توجهی داشته باشد.