تدارک قطعنامه علیه ایران در آژانس انرژی اتمی

خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی می‌گوید قدرت‌های غربی در حال آماده‌سازی پیش‌نویس قطعنامه‌ای هستند تا در نشست فصلی آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را برای نخستین‌بار در نزدیک به ۲۰ سال گذشته به نقض تعهداتش در حوزه منع اشاعه هسته‌ای متهم کنند؛ اقدامی که به گفته دیپلمات‌ها، به‌احتمال زیاد خشم تهران را برخواهد انگیخت.

این اقدام می‌تواند تلاش‌ها میان ایالات متحده و ایران برای دستیابی به توافقی تازه با هدف محدودسازی برنامه هسته‌ای پرشتاب ایران را بیش از پیش پیچیده کند.

آمریکا و متحدان اروپایی‌اش، یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان (معروف به گروه E3)، پیش‌تر قطعنامه‌هایی را در هیأت ۳۵ عضوی آژانس پیشنهاد داده‌اند که در آن‌ها از ایران خواسته شده بود بی‌درنگ اقداماتی انجام دهد؛ از جمله توضیح درباره منشأ ذرات اورانیومی که آژانس در سایت‌های اعلام‌نشده کشف کرده است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آستانه نشست آتی هیأت مدیره که از ۹ ژوئن آغاز می‌شود، در حال آماده‌سازی گزارش‌های فصلی خود درباره ایران برای ارسال به کشورهای عضو است. یکی از این گزارش‌ها، گزارشی مفصل خواهد بود که به مسائل مختلفی از جمله میزان همکاری ایران می‌پردازد؛ امری که در قطعنامه نوامبر گذشته هیأت مدیره از آژانس خواسته شده بود، و دیپلمات‌ها انتظار دارند محتوای آن به‌شدت انتقادی باشد.

یکی از مقامات اروپایی گفت: «ما انتظار داریم گزارش جامع، محتوای تندی داشته باشد، اما از پیش نیز تردیدی در مورد پای‌بند نبودن ایران به تعهداتش در حوزه عدم اشاعه وجود نداشت.»

به گفته سه دیپلمات، پس از انتشار این گزارش، آمریکا پیش‌نویس قطعنامه‌ای را تهیه خواهد کرد که ایران را به نقض تعهدات موسوم به «تضمین‌های پادمانی» متهم می‌کند. دیپلمات چهارمی نیز تأیید کرد که قدرت‌های غربی در حال آماده‌سازی پیش‌نویس قطعنامه‌ای هستند، بی‌آنکه به جزئیات آن اشاره کند.

طبق گفته دیپلمات‌ها، این متن طی روزهای آینده در میان کشورهای عضو شورای حکام آژانس به بحث گذاشته خواهد شد و سپس، همانند قطعنامه‌های پیشین، به‌صورت رسمی از سوی چهار قدرت غربی در نشست فصلی آژانس ارائه خواهد شد.

شورای امنیت

آخرین‌بار که شورای حکام آژانس بین‌المللی انژری اتمی رسماً ایران را به نقض تعهدات پادمانی متهم کرد، سپتامبر ۲۰۰۵ بود؛ در جریان بن‌بستی دیپلماتیک که از کشف فعالیت‌های هسته‌ای پنهانی در ایران ناشی شده بود.

ایالات متحده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اکنون بر این باورند که ایران پیش‌تر دارای برنامه‌ای مخفیانه و هماهنگ برای تولید سلاح هسته‌ای بوده که در سال ۲۰۰۳ متوقف شده است. ایران اما همواره داشتن هرگونه برنامه تسلیحات هسته‌ای را انکار کرده و تأکید دارد فعالیت‌های هسته‌ای‌اش صرفاً اهداف صلح‌آمیز دارد.

در قطعنامه‌ای جداگانه که در فوریه ۲۰۰۶ به تصویب رسید، شورای حکام آژانس، عدم همکاری ایران را به شورای امنیت سازمان ملل گزارش داد؛ شورایی که در ادامه تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرد.

دیپلمات‌ها می‌گویند هنوز مشخص نیست قدرت‌های غربی در چه مرحله‌ای قصد دارند این موضوع را بار دیگر به شورای امنیت ارجاع دهند، و روشن نیست در صورت انجام چنین ارجاعی، شورای امنیت چه اقدام مشخصی علیه ایران خواهد کرد، اگر اصلاً اقدامی صورت گیرد.

مهم‌ترین تأثیر فوری قطعنامه، احتمالاً بر گفت‌وگوهای تهران و واشنگتن و نیز گام‌های بعدی هسته‌ای ایران خواهد بود.

یک مقام ارشد ایرانی در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز هشدار داد: «در واکنش به چنین قطعنامه‌ای، تهران فعالیت‌های هسته‌ای خود را بر اساس مفاد قطعنامه گسترش خواهد داد.»

شورای حکام آژانس در سال‌های اخیر تمامی قطعنامه‌های پیشنهادی قدرت‌های غربی علیه ایران را تصویب کرده و تردید چندانی وجود ندارد که این‌بار نیز همین‌گونه خواهد بود؛ تنها پرسش این است که میزان حمایت از قطعنامه چه اندازه خواهد بود. روسیه و چین تنها کشورهایی هستند که همواره با این‌گونه قطعنامه‌ها مخالفت کرده‌اند.

ایران همواره به تصویب چنین قطعنامه‌ها یا انتقادهای مطرح‌شده در شورای حکام آژانس واکنش تندی نشان داده و دست به اقداماتی چون تسریع یا گسترش برنامه غنی‌سازی اورانیوم یا منع دسترسی بازرسان ارشد آژانس زده است.

ایران در حال حاضر اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد خلوص غنی‌سازی می‌کند؛ سطحی که به‌راحتی می‌تواند تا حدود ۹۰ درصد ـــ یعنی سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح ـــ غنی‌تر شود. طبق معیارهای آژانس، ایران در حال حاضر به‌اندازه کافی اورانیوم با این سطح از خلوص در اختیار دارد که در صورت غنی‌سازی بیشتر، برای ساخت شش سلاح هسته‌ای کفایت می‌کند.

فرانسوا مورفی و جان آیریش / خبرگزاری رویترز / ۳۰ مه ۲۰۲۵