سفر انسان ‌دوستانه «گرتا تونبرگ» به سوی سواحل غزه در آستانه روز جهانی کودک – سیاوش قائنی

روایت مقاومت مدنی در برابر سکوت جهانی: در آستانه روز جهانی کودک، گرتا تونبرگ (Greta Thunberg)، فعال برجسته محیط زیست و عدالت‌خواهی اجتماعی از سوئد، به همراه گروهی از کنشگران حقوق بشر، سفری نمادین و مخاطره‌آمیز را آغاز کرده است. کشتی «مادلین» (MV Handala – Madeleine)، وابسته به ائتلاف بین‌المللی Freedom Flotilla، روز اول ژوئن ۲۰۲۵ از بندر کاتانیا در جزیره سیسیلِ ایتالیا به سوی سواحل نوار غزه حرکت کرد؛ منطقه‌ای که بیش از ۱۶ سال است تحت محاصره دریایی، زمینی و هوایی اسرائیل قرار دارد.

هدف این سفر، رساندن کمک‌های بشردوستانه به مردم غزه، به‌ویژه کودکان، و اعتراض به وضعیت فاجعه‌بار انسانی در این منطقه است. تونبرگ در کنفرانس خبری پیش از حرکت گفت:

«ما شاهد گرسنگی سیستماتیک دو میلیون انسان هستیم. جهان نمی‌تواند بی‌تفاوت بماند. هرکدام از ما وظیفه اخلاقی داریم که برای آزادی فلسطین کاری بکنیم.»

همراهان بین‌المللی تونبرگ

تونبرگ در این سفر تنها نیست. شماری از فعالان شناخته‌شده بین‌المللی او را همراهی می‌کنند؛ چهره‌هایی که حضورشان، پیام اخلاقی و سیاسی این اقدام را پررنگ‌تر کرده است:

– لیام کانینگام (Liam Cunningham): بازیگر مشهور ایرلندی که با نقش «داووس سی‌ورث» در سریال پرمخاطب «بازی تاج‌ و تخت» (Game of Thrones) شناخته می‌شود، از جمله حامیان دیرین فعالیت‌های حقوق بشری و از مدافعان صریح مردم فلسطین است.

– ریما حسان مبارک Rima Hassan Mobarak): نماینده فرانسوی پارلمان اروپا از حزب چپ «فرانسه تسلیم‌ناپذیر»  (La France Insoumise) . یکی از صداهای رسای مدافع فلسطینیان در نهادهای رسمی اروپایی است که بارها سیاست‌های اسرائیل را به نقد کشیده است.

همچنین، کنشگرانی از کشورهای نروژ، ایتالیا، کانادا، آفریقای جنوبی و مالزی نیز در این سفر حضور دارند. برگزارکنندگان اعلام کرده‌اند فهرست کامل مسافران پس از طی مراحل ایمنی و حقوقی منتشر خواهد شد.

تهدیدها و تجربه‌ی ماه مه

این نخستین تلاش تونبرگ برای حضور در غزه نیست. در ماه مه ۲۰۲۵، او در سفری مشابه شرکت داشت؛ اما کشتی حامل کمک‌های بشردوستانه در آب‌های بین‌المللی نزدیک مالتا هدف حمله پهپادی از سوی ارتش اسرائیل قرار گرفت. این حمله، هرچند تلفات جانی نداشت، کشتی را متوقف و مأموریت را نیمه‌کاره رها کرد. این واقعه تنها با واکنش‌های پراکنده بین‌المللی روبه‌رو شد، بی‌آنکه منجر به اقدام عملی مشخصی شود.

در نتیجه، نگرانی‌ها درباره احتمال تکرار حمله، توقیف، یا خرابکاری علیه کشتی مادلین افزایش یافته است. این سفر، فراتر از یک اقدام انسان‌دوستانه، به چالشی برای وجدان جهانی در برابر نقض مستمر حقوق بشر و حقوق بین‌الملل دریایی تبدیل شده است.

پیوندی با سنت تاریخی سوئد در حمایت از فلسطین

حمایت گرتا تونبرگ از فلسطین را نمی‌توان صرفاً تصمیمی فردی دانست؛ بلکه ریشه در سنت دیپلماتیک و حافظه تاریخی سوئد دارد. یکی از برجسته‌ترین نشانه‌های این سنت، نام فولکه برنادوت (Folke Bernadotte) است—دیپلمات برجسته سوئدی و نخستین میانجی صلح سازمان ملل در بحران فلسطین.

در سال ۱۹۴۸، برنادوت پیشنهادهایی چون بازگشت آوارگان فلسطینی و توقف گسترش مناطق اشغالی را مطرح کرد. اما در ۱۷ سپتامبر همان سال، توسط اعضای گروه صهیونیستی افراطی «لوحامی حروت یسرائل» (Lehi) یا گروه «اشترن» در اورشلیم ترور شد. این ترور، که گروه مذکور آشکارا مسئولیت آن را پذیرفت، ضربه‌ای عمیق بر وجدان عمومی سوئد وارد کرد.

از آن زمان، سوئد در مواردی از سیاست‌های رایج غربی فاصله گرفته است: از جمله در سال ۲۰۱۴ که نخستین کشور اروپای غربی بود که فلسطین را به رسمیت شناخت.

واکنش‌ها: شکاف میان وجدان عمومی و سیاست رسمی

این اقدام تونبرگ، هرچند از سوی نهادهای حقوق بشری و رسانه‌های مستقل مورد استقبال قرار گرفته، با واکنش تند برخی رسانه‌های محافظه‌کار غربی نیز مواجه شده است. یکی از مجریان اسکای نیوز استرالیا سفر او را «گردش ساحلی» و نشانه‌ای از «همدستی با تروریسم» توصیف کرده است. برخی تحلیل‌گران معتقدند این‌گونه مواضع رسانه‌ای، نشانه‌ی فاصله‌گرفتن تونبرگ از روایت غالب در غرب است.

نکته قابل تأمل آن‌که تونبرگ در شرایطی دست به چنین اقدامی زده که دولت سوئد و احزاب اصلی آن، از ۷ اکتبر ۲۰۲۴ به این‌سو، مواضعی در حمایت از سیاست‌های اسرائیل اتخاذ کرده‌اند. در این میان، تونبرگ برخلاف سیاست رسمی کشورش، جانب فلسطین را گرفته و بار دیگر نشان داده که به اصول انسانی، نه ملاحظات دیپلماتیک، پایبند است.

صدایی متفاوت در جهانی خاموش

سفر گرتا تونبرگ به غزه، فراتر از یک حرکت نمادین، یادآور نقش صدای فردی در احیای وجدان جهانی است. در روزگاری که بسیاری از دولت‌ها ترجیح می‌دهند سکوت کنند یا از کنار فاجعه عبور کنند، اقدام‌هایی از این دست، نشان می‌دهد که مقاومت مدنی، هنوز می‌تواند معادلات قدرت را به چالش بکشد.

در جهانی که بی‌عدالتی به عادت بدل شده است، گاه فقط صدای کسانی که برخلاف جریان حرکت می‌کنند، توان آن را دارد که مرزهای اخلاق را جابه‌جا کند.