ایرانیان روی مدار بدبختی فزاینده

بدترین نشانه بدبختی ایرانیان در سال گذشته میزان مخارج مصرفی آن‌ها در مقایسه با سال۱۴۰۲ است که نشان می‌دهد مصرف نهایی بخش‌خصوصی- شامل خانواده‌ها و نیز بنگاه‌ها- به‌‌عنوان مهم‌ترین مولفه سمت تقاضا، همچنان در رکود باقی‌مانده و نقش موثری در رشد تولید ناخالص داخلی نداشته است؛ رکودی که می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای پایداری رشد اقتصادی کشور در سال‌جاری داشته باشد.

مصرف نهایی بخش‌خصوصی شاخصی است که در انتهای سال۱۴۰۳ به زیر صفر رسیده و منفی شده است.معنای منفی‌شدن این شاخص یعنی اینکه ایرانیان نتوانسته‌اند حتی به‌اندازه سال‌۱۴۰۲ خرج کنند و این علامت رکود است.

در این وضعیت اگر نرخ رشد سرمایه‌گذاری که در اقتصاد کلان همان پس‌انداز است رشد بالایی را تجربه می‌کرد می‌شد گفت شهروندان ایرانی یا جامعه ایرانی در مسیر رشد قرار دارند و رشد پس‌‌انداز جبران رشد منفی مصرف نهایی را می‌کند اما واقعیت آمارها این است که رشد سرمایه‌گذاری مطابق آمار مرکز آمار در کل سال فقط ۸دهم درصد بوده است.

این تازه در حالی است که رشد سرمایه‌گذاری ثابت در ۹ماهه منتهی به پایان پاییز سال گذشته ۱/‏۱‌درصد گزارش شده که نشان می‌دهد در زمستان۱۴۰۳ بال و پر سرمایه‌گذاری سوخته است.

در صورتی که روندهای موجود را دنبال کنیم و برآوردهای نهادهای جهانی مثل بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و حتی نهادهای داخلی را اساس بررسی قرار دهیم به‌نظر می‌رسد در سال‌جاری رشد تولید ناخالص داخلی با سقوط نسبت‌به سال گذشته روبه‌رو خواهد شد.

در این صورت دور خبیث که روزگاری رابرت نورکس، اقتصاددان آمریکایی برای کشورهای در حال توسعه بر قلم آورده بود در ایران تکرار می‌شود. به این معنا که با کاهش رشد پس‌انداز ملی رشد درآمد ملی و با کاهش رشد درآمد ملی کاهش پس‌انداز رخ می‌دهد و این چرخه خبیث همدیگر را تقویت می‌کنند.

این اقتصاددان در دهه‌های۱۹۵۰ به این نتیجه رسیده بود که برای بیرون آمدن از این چرخه خبیث باید از پس‌اندازهای بین‌المللی استفاده شود که شوربختانه این پدیده در ایران به فراموشی سپرده شده است.