شکست سنگین وعده صلح ترامپ با حمله اسرائیل به ایران

رویترز: در حالی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود که به درگیری‌های داغ جهانی پایان دهد و صلح را به جهان بازگرداند، با گذشت پنج ماه از آغاز دورهٔ دوم ریاست‌جمهوری‌اش، این امیدها در پی ادامهٔ خونریزی در غزه و اوکراین و حملهٔ گستردهٔ اسرائیل به ایران نقش بر آب شده است.

در ساعات ابتدایی روز جمعه، ارتش اسرائیل ده‌ها هدف در خاک ایران، از جمله تأسیسات کلیدی هسته‌ای و مراکز نظامی را در یک عملیات چندلایه بمباران کرد؛ حمله‌ای که به گفتهٔ تحلیل‌گران، می‌تواند در نهایت به جنگی فراگیر در منطقه منجر شود.

این عملیات، ضربه‌ای مستقیم به تلاش‌های ترامپ برای جلوگیری از حملهٔ اسرائیل به ایران محسوب می‌شود؛ در حالی که او بارها نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، را به خویشتن‌داری فراخوانده بود. هرچند خود ترامپ نیز تهدید کرده بود در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای، ایران را هدف حملات قرار خواهد داد.

برِت بروئن، مشاور پیشین سیاست خارجی در دولت اوباما، گفت: «دیپلماسی ترامپی از نخستین قربانیان این حمله است. او حتی نتوانسته به آتش‌بس در غزه نزدیک شود، چه رسد به صلح واقعی در هیچ‌یک از درگیری‌های مهم. ایران امیدبخش‌ترین مسیر بود – و نتانیاهو آن را خراب کرد.»

کاخ سفید، سفارت اسرائیل در واشینگتن و هیئت ایران در سازمان ملل متحد از اظهارنظر در این خصوص خودداری کردند.

این حمله همچنین بی‌اعتباری دیپلماتیک برای استیو ویتکاف، فرستادهٔ ترامپ در امور خاورمیانه، به همراه داشت؛ کسی که مذاکرات فشرده‌ای با مقامات ایرانی برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک در قبال برنامهٔ هسته‌ای ایران انجام داده بود، اما نتوانست نتانیاهو را به صبر و تأمل قانع کند.

با وجود تلاش‌های ویتکاف، مذاکرات ایران و آمریکا در بن‌بست قرار گرفته‌اند. برخی از متحدان ترامپ در پشت پرده اذعان دارند که این تلاش‌های دیپلماتیک حتی پیش از حملهٔ اسرائیل نیز با چالش جدی روبه‌رو بودند.

دولت ترامپ دورهٔ دوم خود را با نوعی پیروزی سیاست خارجی آغاز کرده بود؛ چراکه پیش از مراسم تحلیف، ویتکاف به همراه تیمی از دولت بایدن موفق شده بودند آتش‌بسی شکننده میان اسرائیل و حماس برقرار کنند. با این حال، این توافق نیز تنها چند هفته دوام آورد.

از سوی دیگر، در موضوع جنگ روسیه و اوکراین، آمریکا هنوز به هیچ پیشرفت قابل توجهی در مسیر صلح نائل نشده است؛ در حالی که ترامپ وعده داده بود پیش از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش این بحران را حل‌وفصل خواهد کرد.

همچنین در زمینهٔ گسترش توافق‌نامهٔ ابراهیم، که در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری ترامپ باعث عادی‌سازی روابط اسرائیل با برخی کشورهای عربی شد، هیچ اقدام ملموسی انجام نشده است.

با بروز اختلاف در سیاست خارجی دولت ترامپ، ده‌ها مقام از شورای امنیت ملی، پنتاگون و وزارت خارجه کنار گذاشته شده‌اند. در همین حال، حملهٔ اسرائیل باعث شده بسیاری از دموکرات‌ها بار دیگر خروج ترامپ از توافق هسته‌ای ایران در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری‌اش را مورد انتقاد قرار دهند.

کریس مورفی، سناتور دموکرات، گفت: «این فاجعه، ساخته و پرداختهٔ ترامپ و نتانیاهو است. حالا منطقه در آستانهٔ یک جنگ مرگبار دیگر قرار گرفته است.»

با وجود همهٔ این تحولات، هنوز مشخص نیست که آیا این حملات اسرائیل به درگیری منطقه‌ای گسترده منجر خواهد شد یا نه. اما تحلیل‌گران هشدار داده‌اند که تهران ممکن است منافع آمریکا در منطقه را هدف قرار دهد. برای نمونه، حوثی‌های تحت حمایت ایران در یمن احتمالاً حملات به کشتی‌های عبوری از دریای سرخ را از سر خواهند گرفت.

یکی دیگر از پرسش‌های مهم این است که آیا اسرائیل واقعاً می‌تواند برنامهٔ هسته‌ای ایران را به طور مؤثر مختل کند. کارشناسان تردید دارند که اسرائیل بدون کمک نظامی مستقیم آمریکا بتواند سایت غنی‌سازی فردو را، که در عمق زمین قرار دارد، نابود کند.

در عین حال، مشخص نیست پاسخ ایران به این حملات چه خواهد بود؛ اسرائیل ادعا کرده که برخی فرماندهان ارشد ایران را هدف قرار داده است و حملاتش در روزهای آینده ادامه خواهد داشت.

در نهایت، اینکه این ضربه به اعتبار ترامپ به‌عنوان چهره‌ای صلح‌طلب، ضربه‌ای مرگبار باشد یا صرفاً یک شکست موقت، بستگی به تحولات روزهای آینده دارد.

چارلز لیستر، رئیس ابتکار سوریه در مؤسسهٔ خاورمیانه، گفت: «اگر اسرائیل در ادعایش صادق باشد که حملات امشب تنها آغاز یک کارزار همه‌جانبه برای نابودسازی برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران است، آنگاه حکومت ایران با لحظه‌ای حیاتی و سرنوشت‌ساز روبه‌رو شده است – و این خطر تشدید درگیری در سطحی بی‌سابقه را به‌مراتب بیشتر کرده است.»