دیدار ترامپ و نتانیاهو با موضوع اصلی ایران و سایه سنگین جنگ غزه

در حالی که گفتگوها برای آتش‌بس در غزه در آستانهٔ آغاز دوباره قرار گرفته‌اند، قرار است دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز دوشنبه ۷ ژوئیه در واشنگتن برای سومین بار در سال جاری دیدار کنند. با این حال، به نظر می‌رسد تمرکز اصلی این دیدار نه بر غزه بلکه بر ایران باشد؛ موضوعی که به‌طور فزاینده‌ای در دستور کار مشترک دو دولت قرار گرفته است.

به گزارش اومانیته، دیدار جدید در شرایطی برگزار می‌شود که حملات نظامی اسرائیل به غزه پس از نقض آتش‌بس در ۱۸ مارس وارد مرحله‌ای خونین‌تر شده و توسل به ابزار ایجاد قحطی‌ و گرسنگی به‌عنوان سلاحی علیه فلسطینی‌ها با حمایت تلویحی دولت آمریکا ادامه دارد. در این میان، ترامپ با طرح پیشنهادهایی جدید تلاش دارد روند دیپلماتیکی را به نمایش بگذارد؛ نمایشی که هر روز با تغییر لحن از خوش‌بینی تا تهدید، فضای ابهام و تردید را تشدید می‌کند.

مذاکرات قطر؛ در سایهٔ تردید و شروط متقابل

روز یکشنبه ۶ ژوئیه، قرار بود در دوحه (قطر) مذاکرات غیرمستقیمی میان اسرائیل و حماس برای توافق بر سر آتش‌بس شصت‌روزه‌ای در غزه آغاز شود؛ توافقی که شامل آزادی ده اسیر اسرائیلی زنده و تحویل برخی پیکرها در برابر آزادی زندانیان فلسطینی می‌شد. اما حماس خواهان شروطی فراتر از این مبادله است: عقب‌نشینی کامل اسرائیل، ضمانت برای عدم ازسرگیری حملات در طول مذاکرات، و بازگشت نظام توزیع کمک‌های انسانی زیر نظر سازمان ملل.

در حالی‌که نتانیاهو این شرایط را «غیرقابل‌قبول» خوانده، او همچنان تیمی از مذاکره‌کنندگان را به دوحه اعزام کرده است. ترامپ نیز روز شنبه با ابراز رضایت از واکنش مثبت اولیه حماس، اعلام کرد که «ممکن است توافقی طی هفته آینده حاصل شود»؛ هرچند بلافاصله هشدار داد که «اوضاع روزبه‌روز در حال تغییر است.»

تجربه نشان داده که چنین خوش‌بینی‌هایی نباید بی‌قیدوشرط پذیرفته شود؛ چرا که دولت اسرائیل تاکنون دو توافق دربارهٔ گروگان‌ها را در دسامبر ۲۰۲۳ و مارس ۲۰۲۴ ناکام گذاشته است.

رویترز بامداد دوشنبه به نقل از ۲ منبع فلسطینی گزارش داد که اولین جلسه گفت‌وگوهای حماس و رژیم اسرائیل در مورد آتش‌بس در نوار غزه بدون نتیجه پایان یافته است.

ایران؛ محور اصلی دیدار واشنگتن

اگرچه نام غزه در دستور مذاکرات قرار دارد، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که محور اصلی گفت‌وگوهای دو طرف، ایران خواهد بود. این دیدار تنها چند هفته پس از حملهٔ مشترک اسرائیل و ایالات متحده به ایران انجام می‌شود؛ حمله‌ای ۱۲ روزه که با استفاده از بمب‌های ۱۴ تنی «بانکر باستر» و مشارکت مستقیم ارتش آمریکا صورت گرفت. توافق آتش‌بس حاصل‌شده در ۲۵ ژوئن هنوز مبهم است و هیچ سازوکار مشخصی برای نظارت بر اجرای آن وجود ندارد.

وزیر دفاع اسرائیل، یسرائیل کاتز، از سیاست «مهار تهاجمی» ایران سخن گفته و تلویحاً تهدید کرده اسرائیل آماده است مانند مواجهه با حزب‌الله، هر حرکت مشکوکی را به‌سرعت با حمله پاسخ دهد. اما تحلیلگران هشدار می‌دهند این رویکرد می‌تواند با اهداف ترامپ برای «کاهش تنش» در تضاد باشد.

چارچوب تازه‌ای برای خاورمیانه؟

بنا به تحلیل اندیشکده آمریکایی واشنگتن اینستیتوت، دیدار واشنگتن فرصتی است برای تنظیم نقشه راهی مشترک دربارهٔ ایران، تدوین روایتی هماهنگ از بحران غزه، و نیز زمینه‌سازی برای عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی به‌ویژه عربستان سعودی. این تلاش‌ها، بخشی از بازطراحی ژئوپلتیکی خاورمیانه است؛ طرحی که بدون حضور قدرت‌هایی مانند فرانسه، آلمان و بریتانیا ــ امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ــ در حال شکل‌گیری است.

در این چارچوب، تغییر دکترین امنیتی آمریکا و اسرائیل به‌روشنی قابل مشاهده است. مشارکت مستقیم نظامی ایالات متحده در حمله به ایران، و پیوستن اسرائیل به فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) در سال ۲۰۲۱، این رژیم را در کنار بسیاری از کشورهای عربی ــ از جمله عربستان، امارات، مصر، قطر و حتی سوریه ــ در ساختار نظامی واحدی قرار داده است.

افزایش فشار بر عربستان و تعویق دادگاه نتانیاهو

ترامپ همچنین تلاش دارد گفت‌وگوهای متوقف‌شده با عربستان سعودی را احیا کند؛ روندی که پس از حملات ۷ اکتبر متوقف شده بود. واشنگتن معتقد است پایان دادن به جنگ در غزه بدون همراهی عربستان ممکن نیست.

از سوی دیگر، این سفر برای نتانیاهو مزایای شخصی نیز دارد؛ چرا که با سفر به واشنگتن، او می‌تواند محاکمه‌اش به‌اتهام فساد را که ترامپ نیز خواستار لغو آن شده، تا پس از تعطیلات تابستانی دادگاه‌های اسرائیل (۲۱ ژوئیه تا اوایل سپتامبر) به تعویق بیندازد.