نشست ترامپ و پوتین در آلاسکا بدون توافق درباره اوکراین پایان یافت

نشست پر سر و صدای رؤسای جمهور ایالات متحده و روسیه که با استقبال رسمی، فرش قرمز و نمایش پرواز جنگنده‌ها بر فراز پایگاه نظامی آمریکا در آلاسکا آغاز شد، روز جمعه بدون دستیابی به هیچ توافقی درباره پایان جنگ روسیه و اوکراین به کار خود پایان داد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که این دیدار را مهم‌ترین تلاش خود برای متوقف کردن خونریزی در اوکراین توصیف کرده بود، در برابر خبرنگاران گفت: «ما گفت‌وگوی بسیار سازنده‌ای داشتیم و بر سر بسیاری از مسائل توافق کردیم، اما چند مورد باقی مانده که هنوز حل نشده است. به توافق نرسیدیم، اما شانس خوبی برای رسیدن به آن وجود دارد.»

این گفت‌وگو که دو ساعت و نیم در پایگاه مشترک «المندورف-ریچاردسون» در انکوریج ادامه یافت، به جای یک نشست خبری پرسش و پاسخ، تنها با بیانیه‌های کوتاه طرفین خاتمه پیدا کرد.

ولادیمیر پوتین، که برای نخستین بار از سال ۲۰۲۲ و آغاز حمله به اوکراین پا به خاک آمریکا گذاشته بود، با لبخند از ترامپ برای میزبانی تشکر کرد و حتی پیشنهاد کرد که دیدار بعدی در مسکو برگزار شود. او در اظهاراتش بر «روابط تاریخی آمریکا، روسیه و اتحاد شوروی سابق» تأکید کرد و یادآور شد که دو کشور در جنگ جهانی دوم مأموریت‌های مشترکی انجام داده‌اند. پوتین همچنین گفت ترامپ بارها گفته بود که اگر در انتخابات ۲۰۲۰ پیروز می‌شد، جنگ اوکراین آغاز نمی‌شد و افزود: «فکر می‌کنم همین‌طور می‌بود» — جمله‌ای که بی‌تردید به مذاق ترامپ خوش آمد، هرچند هیچ مدرکی برای اثبات آن وجود ندارد.

ترامپ پیش از این دیدار امیدوار بود بتواند پوتین را به توافق آتش‌بس یا دست‌کم پذیرش مذاکره برای دستیابی به آن ترغیب کند، اما در نهایت اذعان کرد که «به آن نقطه نرسیده‌ایم» و افزود که با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، و رهبران ناتو درباره گام‌های بعدی گفت‌وگو خواهد کرد. او جزئیاتی از «پیشرفت‌های قابل توجه» مورد ادعایش ارائه نکرد و تنها گفت: «تا زمانی که توافقی حاصل نشود، توافقی وجود ندارد.»

در مقابل، پوتین لحن دوستانه نشست را ستود و گفت که ترامپ «درک می‌کند روسیه منافع ملی خود را دارد.» او خواستار «ورق زدن صفحه» روابط مسکو و واشنگتن شد که به گفته او از زمان جنگ سرد به پایین‌ترین سطح رسیده است.

این نخستین حضور پوتین در خاک آمریکا پس از یک دهه، از سوی وزارت خارجه روسیه به‌عنوان نشانه پایان «انزوای بین‌المللی» مسکو معرفی شد. ماریا زاخارووا، سخنگوی این وزارتخانه، در شبکه‌های اجتماعی با کنایه نوشت: «سه سال درباره انزوای روسیه حرف زدند و امروز دیدند که فرش قرمز برای استقبال از رئیس‌جمهور روسیه در آمریکا پهن شد.»

با وجود تأکید هر دو طرف بر «سازنده بودن» گفت‌وگوها، فقدان هرگونه نتیجه ملموس آشکار بود. نشست خبری کمتر از ۱۵ دقیقه طول کشید و محتوای آن تکرار مواضع پیشین طرفین بود. ترامپ، که در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود پرسش‌های خبرنگاران در حضور رهبران جهان را اغلب بی‌پاسخ می‌گذارد، این‌بار نیز بدون گرفتن سؤال، نشست را به پایان رساند — اقدامی که نشانه‌ای از ناخرسندی او از نتیجه دیدار تلقی شد.

ترامپ پیش از این احتمال شکست نشست را ۲۵ درصد برآورد کرده و آن را یک دیدار «آزمونی» توصیف کرده بود، با این حال احتمال داده بود که در صورت موفقیت، زلنسکی نیز برای یک نشست سه‌جانبه به آلاسکا دعوت شود. اکنون با ناکامی این دیدار، سرنوشت چنین ابتکاری نامعلوم به نظر می‌رسد.

ترکیب هیأت‌ها و دستور کار نشست
مذاکرات رسمی با حضور ترامپ، پوتین، لاوروف و یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی کرملین، آغاز شد. کاخ سفید اعلام کرد که مایکرو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، و استیو ویتکوف، فرستاده ویژه، در نشست شرکت خواهند داشت. پس از گفت‌وگوی دوجانبه، ضیافت کاری با حضور وزیران خزانه‌داری، بازرگانی و دفاع آمریکا و رئیس دفتر ترامپ برگزار می‌شود. کرملین پیش‌بینی کرده است که مذاکرات شش تا هفت ساعت به طول انجامد و بخش‌هایی از آن به صورت خصوصی انجام شود.

پیش از نشست، کرملین امکان برگزاری نشست سه‌جانبه با حضور زلنسکی را – در صورت دستیابی به نتایج ملموس – منتفی ندانست. ترامپ نیز بار دیگر از تمایل به برقراری آتش‌بس فوری سخن گفت اما تأکید کرد که «هیچ چیز از پیش تعیین‌شده نیست» و اینکه تصمیم‌گیری درباره هرگونه تبادل سرزمینی میان روسیه و اوکراین بر عهده کی‌یف خواهد بود.

مواضع و فشارها در آستانه دیدار
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، ساعاتی پیش از نشست اعلام کرد «هیچ نشانه‌ای از آمادگی مسکو برای پایان جنگ وجود ندارد» و روسیه حتی در روز مذاکرات نیز به کشتار ادامه می‌دهد. او خواستار نقش‌آفرینی مستقیم آمریکا برای توقف حملات شد.

در میدان نبرد، اوکراین اعلام کرده شش روستای از دست‌رفته در جبهه پوکروفسک را بازپس گرفته و پیشروی اخیر روسیه را متوقف کرده است. زلنسکی همچنین از اعزام نیروهای بیشتر به شرق برای جلوگیری از پیشروی دشمن خبر داد. با این حال، منابع غربی می‌گویند روسیه تلاش می‌کند با کسب دستاوردهای میدانی پیش از مذاکرات، موقعیت سیاسی خود را تقویت کند.

حاشیه‌ها و جنگ روایت‌ها
همزمان با برگزاری نشست، فضای مجازی شاهد موجی از اطلاعات نادرست بود؛ از شایعه کشته‌شدن یک «تک‌تیرانداز اوکراینی» در آلاسکا تا ادعای ساختگی مبنی بر غیرقانونی‌بودن فروش آلاسکا به آمریکا از سوی روسیه. حساب‌های ملی‌گرای طرفدار کرملین حتی پرچم جعلی «جمهوری خلق آلاسکا» را منتشر کردند. ناظران هشدار داده‌اند که این فضای مسموم، هدفی جز تضعیف اعتبار نشست ندارد.

دیپلماسی چندلایه و پیوندهای جانبی
ترامپ پیش از دیدار با پوتین، با الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس، تلفنی گفت‌وگو کرد و از آزادی برخی زندانیان سیاسی در این کشور استقبال نمود. بلاروس از آغاز جنگ در کنار روسیه قرار داشته و خاک خود را در اختیار ارتش این کشور گذاشته است. همچنین، خبرگزاری رسمی بلاروس گزارش داد که لوکاشنکو از ترامپ و خانواده‌اش برای سفر به مینسک دعوت کرده و ترامپ این دعوت را پذیرفته است.

پیش از نشست آلاسکا، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نیز با زلنسکی گفت‌وگو کرد و بر تداوم هماهنگی پس از این دیدار تأکید نمود. در لهستان، رئیس‌جمهور کارول ناوروکی، در مراسم رژه نظامی به مناسبت صدوپنجمین سالگرد نبرد ورشو، ارتش روسیه را «دچار سردرگمی» خواند و گفت تاریخ نشان داده که می‌توان این ارتش را در میدان جنگ شکست داد.

انتظارات و ابهامات
نشست آلاسکا در حالی آغاز شده که هر سه طرف – واشنگتن، مسکو و کی‌یف – با اهداف و نگرانی‌های متفاوت به آن نگاه می‌کنند. آمریکا به دنبال آتش‌بس سریع و کاهش تنش‌هاست، روسیه می‌خواهد امتیازات سیاسی و امنیتی ملموسی بگیرد، و اوکراین نگران است که هرگونه معامله، به بهای تمامیت ارضی آن تمام شود.

با وجود صحنه‌آرایی گرم در بدو ورود، سرنوشت این مذاکرات هنوز در هاله‌ای از ابهام است. پرسش اصلی این است که آیا آلاسکا نقطه عطفی برای آغاز روند صلح خواهد شد یا به فصلی تازه از جنگ و بی‌اعتمادی بدل می‌شود.