طرح کلی پیشنهاد پوتین برای پایان جنگ در اوکراین

منابع آگاه از تفکرات مسکو اعلام کردند که بر اساس پیشنهادهای صلح مطرح‌شده توسط ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در نشست آلاسکا، روسیه حاضر است بخش‌های کوچکی از مناطق اشغالی اوکراین را آزاد کند و در مقابل، کی‌یف باید بخش‌های وسیعی از مناطق شرقی خود را که مسکو موفق به تصرف آن‌ها نشده، واگذار نماید.

این گزارش یک روز پس از دیدار پوتین و ترامپ در یک پایگاه نیروی هوایی در آلاسکا منتشر شد؛ این اولین دیدار بین یک رئیس‌جمهور آمریکا و رهبر کرملین از زمان آغاز جنگ اوکراین بود.

قرار است ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، روز دوشنبه به واشنگتن سفر کند تا با ترامپ درباره امکان حل‌وفصل جنگ تمام‌عیاری که پوتین در فوریه ۲۰۲۲ آغاز کرد، گفت‌وگو کند.

گرچه نشست آلاسکا نتوانست آتش‌بسی را که ترامپ مدعی تمایل به آن بود برقرار کند، اما او در مصاحبه‌ای با شان هنیتی از شبکه فاکس‌نیوز اعلام کرد که با پوتین درباره انتقال اراضی و تضمین‌های امنیتی برای اوکراین گفت‌وگو کرده و به توافق کلی دست یافته‌اند.

ترامپ گفت: «فکر می‌کنم به توافق بسیار نزدیک هستیم»، و افزود: «اوکراین باید با آن موافقت کند. شاید آن‌ها بگویند خیر.»

دو منبع که به دلیل حساسیت موضوع خواستند ناشناس بمانند، اعلام کردند که اطلاعات آن‌ها درباره پیشنهادهای پوتین عمدتاً بر اساس گفت‌وگوهای بین رهبران اروپا، آمریکا و اوکراین است و این اطلاعات کامل نیست.

ترامپ صبح روز شنبه زلنسکی و رهبران اروپایی را در جریان گفت‌وگوهای نشست خود قرار داد.

مشخص نیست که آیا پیشنهادهای پوتین به‌عنوان نقطه شروعی برای مذاکرات مطرح شده یا پیشنهادی نهایی و غیرقابل‌ مذاکره است.

زمین اوکراین در ازای صلح 

بر اساس ظاهر پیشنهادها، برخی از خواسته‌ها چالش‌های بزرگی برای رهبران اوکراین ایجاد خواهد کرد.

پیشنهاد پوتین آتش‌بس را تا زمان دستیابی به توافقی جامع رد کرده و این برخلاف خواسته کلیدی زلنسکی است که کشورش روزانه هدف پهپادها و موشک‌های بالستیک روسیه قرار می‌گیرد.

بر اساس پیشنهاد روسیه، کی‌یف باید به‌طور کامل از مناطق دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین عقب‌نشینی کند و در مقابل، روسیه متعهد می‌شود که خطوط جبهه در مناطق جنوبی خرسون و زاپوریژیا را ثابت نگه دارد.

اوکراین پیش‌تر هرگونه عقب‌نشینی از سرزمین‌های خود مانند منطقه دونتسک را رد کرده، جایی که نیروهایش سنگر گرفته‌اند و کی‌یف می‌گوید این منطقه به‌عنوان یک ساختار دفاعی حیاتی برای جلوگیری از حملات روسیه به عمق خاک اوکراین عمل می‌کند.

منابع گفتند که روسیه آماده است بخش‌های نسبتاً کوچکی از سرزمین‌های اوکراین را که در مناطق شمالی سومی و شمال شرقی خارکیف اشغال کرده، بازگرداند.

بر اساس پروژه نقشه‌برداری میدان نبرد دیپ استیت اوکراین، روسیه بخش‌هایی از مناطق سومی و خارکیف را در مجموع به مساحت حدود ۴۴۰ کیلومتر مربع در کنترل دارد. اوکراین حدود ۶۶۰۰ کیلومتر مربع از دونباس، شامل مناطق دونتسک و لوهانسک، را که روسیه ادعای مالکیت آن‌ها را دارد، در کنترل خود دارد.

منابع گفتند که اگرچه آمریکایی‌ها این موضوع را صراحتاً بیان نکرده‌اند، اما پوتین حداقل به دنبال به‌رسمیت‌شناخته‌شدن رسمی حاکمیت روسیه بر کریمه است که مسکو در سال ۲۰۱۴ از اوکراین تصرف کرد.

مشخص نیست که آیا این به‌رسمیت‌شناختن باید از سوی دولت آمریکا، یا مثلاً همه قدرت‌های غربی و اوکراین باشد. کی‌یف و متحدان اروپایی آن به‌رسمیت‌شناختن رسمی حاکمیت مسکو بر شبه‌جزیره کریمه را رد می‌کنند.

منابع افزودند که پوتین همچنین انتظار دارد حداقل برخی از تحریم‌های گسترده علیه روسیه لغو شود، اما مشخص نکردند که آیا این شامل تحریم‌های آمریکا و اروپا می‌شود یا خیر.

ترامپ روز جمعه گفت که در حال حاضر نیازی به بررسی تعرفه‌های تلافی‌جویانه علیه کشورهایی مانند چین به دلیل خرید نفت روسیه ـــ که مشمول تحریم‌های غربی است ـــ ندارد، اما ممکن است «طی دو یا سه هفته آینده» مجبور به این کار شود.

اوکراین همچنین از پیوستن به اتحاد نظامی ناتو منع خواهد شد، اگرچه به نظر می‌رسد پوتین برای ارائه نوعی تضمین امنیتی به اوکراین آماده است.

بااین‌حال، منابع گفتند که مشخص نیست این تضمین‌ها در عمل به چه معناست. رهبران اروپایی اعلام کردند که ترامپ در گفت‌وگوی روز شنبه خود درباره تضمین‌های امنیتی برای اوکراین صحبت کرده و ایده‌ای برای ارائه تضمینی به سبک «ماده ۵» ناتو، اما خارج از چارچوب این اتحاد نظامی، مطرح کرده است.

ناتو بر اساس ماده ۵ خود هرگونه حمله به یکی از ۳۲ عضو خود را حمله به همه تلقی می‌کند. پیوستن به اتحاد آتلانتیک هدفی استراتژیک برای کی‌یف است که در قانون اساسی این کشور نیز گنجانده شده است.

منابع گفتند که روسیه همچنین خواستار وضعیت رسمی برای زبان روسی در بخش‌هایی از اوکراین یا سراسر این کشور و همچنین حق فعالیت آزاد کلیسای ارتدکس روسی است.

سازمان امنیت اوکراین، کلیسای مرتبط با مسکو را به حمایت از جنگ روسیه علیه اوکراین از طریق انتشار تبلیغات طرفدار روسیه و پناه‌دادن به جاسوسان متهم می‌کند؛ اتهامی که کلیسا آن را رد کرده و می‌گوید روابط خود را با مسکو قطع کرده است.

اوکراین قانونی را تصویب کرده که سازمان‌های مذهبی مرتبط با روسیه را ممنوع می‌کند و این کلیسا را یکی از آن‌ها می‌داند، اما هنوز اجرای این ممنوعیت را آغاز نکرده است.

تام بالمفورث / خبرگزاری رویترز / ۱۷ اوت ۲۰۲۵