گزارش افشاگر و مفصل “گاردین” در مورد پرویز ثابتی

پس از ساختن زندگی آرام در فلوریدا، «شکنجه‌گر ارشد» شاه ایران اکنون باید محاکمه شود. پرویز ثابتی زندگی تازه و گمنامی برای خانواده‌اش ساخته بود، اما حالا با شکایتی ۲۲۵ میلیون دلاری به دلیل جنایات در زندان‌های تهران و دیگر نقاط روبه‌روست.همسایه‌ها در محله مرفه ویندرمیر فلوریدا او را با نام «پیتر» و همسرش «نانسی» می‌شناسند؛ زوجی بازنشسته و به ظاهر صمیمی که در پیاده‌روی‌های صبحگاهی به آنها دست تکان می‌دهند و اغلب شاهد دیدار دختران موفق‌شان هستند؛ یکی از آنها استاد برجسته علوم در دانشگاه هاروارد است.

اما پشت دیوارهای بلند عمارت ۳.۶ میلیون دلاری کنار دریاچه، واقعیتی تاریک و پنهان نهفته است: «پیتر» در واقع پرویز ثابتی است، رئیس اداره امنیت داخلی ساواک و شکنجه‌گر ارشد ادعایی حکومت پیش از انقلاب شاه، که اکنون در فلوریدا با شکایتی ۲۲۵ میلیون دلاری به دلیل جنایات در زندان‌های تهران و دیگر نقاط روبه‌رو شده است.

یک قاضی دادگاه فدرال ماه گذشته حکم داد که ثابتی ۸۹ ساله – که از سال ۱۹۷۸ پس از فرار از ایران، زندگی جدید و موفقی برای خود و خانواده‌اش ساخته و هویت خود را پنهان کرده بود – باید در دادگاهی به شکایت سه شاکی که خود را زندانیان سیاسی سابق معرفی کرده‌اند، پاسخ دهد.

شاکیان در اسناد دادگاه می‌گویند آنان از جمله هزاران نفری بودند که به‌عنوان مخالفان احتمالی شاه توسط ساواک بازداشت شدند و تحت شکنجه‌هایی به دستور مستقیم ثابتی قرار گرفتند – از جمله تجاوز، شوک الکتریکی، نزدیک به غرق‌شدن و کشیدن اجباری ناخن‌ها.

به گفته آنان، یکی از دستگاه‌های شکنجه به‌ویژه وحشیانه، «آپولو» نام داشت؛ صندلی برقی‌ای که به افتخار برنامه فضایی آمریکا نام‌گذاری شده بود و کلاهی فلزی داشت که جیغ قربانی را در گوش خودش چند برابر می‌کرد.

ثابتی تاکنون به این اتهامات در دادگاه پاسخی نداده، اما پیش‌تر منکر شکنجه در ساواک شده و ادعا کرده بود که «همیشه مخالف شکنجه» بوده است.

هرچند محل زندگی او در طول ۴۵ سال نامشخص بود، اما جایگاهش در حکومت شاه و نقش ادعایی‌اش به‌عنوان معمار سرکوب – در مقام مدیر اداره امنیت داخلی ساواک – همواره شناخته شده بود.

او در گزارش محرمانه سازمان سیا در سال ۱۹۷۸، که تا سال ۲۰۱۸ منتشر نشد، به‌عنوان متحد وفادار شاه معرفی شده و «به‌طور گسترده یکی از قدرتمندترین و ترسناک‌ترین افراد رژیم شاه» توصیف شده بود؛ فردی با اختیار بازداشت، بازجویی و محاکمه مخالفان در سراسر کشور.

برآوردها از شمار قربانیان ساواک بین سال‌های ۱۹۵۷ تا انحلال آن در ۱۹۷۹ متفاوت است، اما هزاران نفر بازداشت و شکنجه شدند و صدها نفر دیگر به قتل رسیدند.

سه شاکی این پرونده – مردان ایرانی مقیم کالیفرنیا بین ۶۸ تا ۸۵ ساله – می‌گویند در تهران توسط ساواک ربوده شدند، زیر شکنجه وادار به اعترافات دروغین گشتند و مدتی زندانی بودند. تلاش وکلای ثابتی برای رد پرونده به دلیل «گذشت زمان قانونی» در ۱۲ اوت توسط قاضی گریگوری پرس‌نل از دادگاه فدرال فلوریدای مرکزی رد شد. محاکمه ممکن است اوایل سال آینده برگزار شود.

طبق متن شکایت، ثابتی «چهار دهه گذشته را در خفا گذرانده و مکان و هویت خود را پنهان کرده است». او و همسرش نسرین ۷۵ ساله، احتمالاً همچنان ناشناس می‌ماندند اگر یکی از دختران‌شان در فوریه ۲۰۲۳ به‌طور ناخواسته تصویری از او در تجمعی در لس‌آنجلس علیه حکومت ایران منتشر نمی‌کرد.

این افشاگری ناخواسته به وکلای شاکیان امکان داد تا او را پیدا کنند و شکایت را تنظیم کنند. برخی معتقدند این اقدام بخشی از تلاش اپوزیسیون ایرانی در آمریکا برای «تطهیر» تاریخ حکومت شاه و ایجاد حمایت برای رژیمی جدید و غرب‌گرا بوده است.

رضا پهلوی، ولیعهد پیشین ایران، در سال ۲۰۲۳ در اوج اعتراضات ضدحکومتی به گاردین گفته بود که در حال تدوین منشور اصول دموکراتیک برای دولت آینده ایران است. او خود را آماده جانشینی آیت‌الله خامنه‌ای و ریاست موقت کشور معرفی کرده است.

در همین حال، بنا بر گزارشی در سال ۲۰۲۳ در وب‌سایت شورای ملی مقاومت ایران، ثابتی به‌عنوان «مشاور امنیتی» رضا پهلوی فعالیت می‌کرده است.

تلاش گاردین برای تماس با ثابتی بی‌نتیجه ماند؛ از جمله ایمیل‌ها و تماس‌های تلفنی به خانه‌اش و پیام به چهار وکیل او که در اسناد دادگاه ذکر شده‌اند.

اما بی‌تردید روشن است که ثابتی و خانواده‌اش پس از ورود به فلوریدا در سال ۱۹۷۸ و درست پیش از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، زندگی مرفهی در آمریکا داشته‌اند.

طبق اسناد وزارت خارجه آمریکا که بعدها فاش شد، خانواده ثابتی توانستند مبالغ قابل توجهی – گفته می‌شود بیش از ۲۰ میلیون دلار – از ایران خارج کنند. آنان پس از ورود به آمریکا نام‌های خود را به «پیتر» و «نانسی» تغییر دادند.

با همین هویت، ثابتی شرکتی در حوزه املاک در مرکز فلوریدا تأسیس کرد که موفقیت زیادی داشت. او، همسرش و دو دخترشان همچنان به‌عنوان مدیر چند شرکت فعال در پایگاه داده تجاری ایالت فلوریدا ثبت شده‌اند.

طبق اسناد عمومی، خانواده ثابتی دست‌کم هشت ملک در شهرستان اورنج دارند، از جمله عمارت پنج‌خوابه و شش‌حمامه در ویندرمیر که در سال ۲۰۰۵ به قیمت ۳.۵ میلیون دلار خریداری کردند.

وزارت خارجه و سیا به پرسش‌ها درباره وضعیت مهاجرتی ثابتی‌ها پاسخی ندادند، اما هم پرویز و هم نسرین ثابتی در فلوریدا ثبت‌نام رأی‌دهنده دارند و در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ رأی داده‌اند، به این معنا که هر دو شهروند آمریکا هستند.

یکی از همسایگان گفت اغلب زوج را – به‌ویژه نسرین – در حال پیاده‌روی دیده، اما خانواده ثابتی بیشتر خلوت خود را حفظ می‌کردند. خانه‌شان تقریباً همیشه آرام بود، به جز در زمان دیدار دختران‌شان.

هیچ‌یک از دختران به درخواست برای اظهار نظر پاسخ ندادند.

دادستان کل جمهوری‌خواه فلوریدا، جیمز اوتمایر، نیز به پرسشی درباره امکان تحقیق جنایی از فعالیت‌های ثابتی پاسخی نداد.

سارا کولون، وکیل شاکیان، از تصمیم قاضی برای رد درخواست ثابتی مبنی بر بایگانی پرونده و همچنین حفظ هویت محرمانه موکلانش استقبال کرد. او گفت موکلانش پس از ثبت شکایت با تهدید به مرگ و ارعاب روبه‌رو شده‌اند.

او افزود: «این تصمیمات نتیجه‌ای مثبت برای بازماندگان شکنجه است که در پی پاسخگویی و عدالت هستند. این پرونده فقط درباره پایان دادن به مصونیت نیست، بلکه درباره تأیید حق بازماندگان برای پیگیری عدالت و بازیابی کرامت‌شان بدون ترس است.»

گروه «جمعی برای عدالت و پاسخگویی ایران»، نهادی حامی قربانیان شکنجه و خانواده‌هایشان، نیز ابراز امیدواری کرد که پرونده ثابتی به پایان چرخه خشونت در ایران – از دوران شاه تا جمهوری اسلامی – کمک کند.

سخنگوی این گروه گفت: «پیام باید روشن و ساده باشد: همه قربانیان سزاوار عدالت‌اند و هر کسی که در شکنجه و سرکوب نقش داشته باید پاسخگو شود. ریشه سیاست‌های خشن جمهوری اسلامی امروز در همان روش‌های شکنجه‌ای است که ثابتی و ساواک پایه‌گذاری کردند. این پرونده باید رد آینده‌ای باشد که ساواک دوباره برپا شود یا نیروهای امنیتی کنونی، که در شکنجه و سرکوب دست دارند، مشمول عفو عمومی شوند. تنها از طریق عدالت و پاسخگویی می‌توان بر خشونت و سرکوب وحشتناکی که دهه‌ها بر ایران حاکم بوده، غلبه کرد.»