آیا آینده فلسطین به تشکیل یک دولت مستقل منتهی خواهد شد یا غزه بار دیگر عرصه بازیهای قدرت منطقهای و بینالمللی خواهد شد؟ طرحی که از سوی تونی بلر نخست وزیر سابق بریتانیا و با حمایت دونالد ترامپ ارائه شده، ایجاد یک دولت موقت بینالمللی در غزه را پیشبینی میکند و برخی ناظران آن را در تضاد با امید به استقلال فلسطین میدانند. منتقدان همچنین هشدار میدهند که این طرح ممکن است یادآور ایده «ریویرا ترامپ» بر ویرانههای غزه و دهها هزار کشته و صدها هزار آواره باشد.
«تونی بلر» نخست وزیر سابق انگلیس از طریق ایجاد یک نهاد انتقالی برای اداره موقت نوار غزه و در راستای آمادهسازی برای بازگرداندن آن به تشکیلات خودگردان فلسطین، طرح مورد حمایت واشنگتن برای پایان دادن به جنگ غزه را هدایت میکند.
این طرح، مبتنی بر ایجاد یک حاکمیت انتقالی بینالمللی به عنوان مرجع عالی در دوره موقت است. این نهاد متشکل از شورایی دارای هفت الی ۱۰ عضو، شامل شخصیتهای فلسطینی و همچنین برخی مقامات بینالمللی، عرب و مسلمان، جهت «تضمین مشروعیت گسترده منطقهای و بینالمللی» خواهد بود.
این طرح همچنین شامل ایجاد «نیروی بینالمللی ثبات» است؛ یک نیروی چندملیتی که وظیفه آن حفظ امنیت، جلوگیری از مسلح شدن مجدد، حفاظت از مرزها، هماهنگی کمکهای بشردوستانه و تلاشهای بازسازی است.
طرح مذکور همچنین شامل برنامهای برای خلع سلاح و ادغام مجدد نیروهای حماس از طریق سازوکارهای تدریجی آماده سازی است. نقش تشکیلات خودگردان فلسطین نیز صعودی خواهد بود و با هماهنگی و اصلاحات داخلی آغاز میشود و در نهایت اداره کامل نوار غزه را به عهده میگیرد.
بر اساس این طرح، تشکیلات خودگردان فلسطین شریک خواهد بود. با آن مشورت و هماهنگی خواهد شد، اما از روز اول کسی نخواهد بود که غزه را اداره کند. این اتفاق بعداً، پس از اصلاح آن، رخ خواهد داد. برای اطلاع از جزئیات کامل طرح، ادامه متن را به نقل از تایمز اسرائیل میخوانید.
افشا شد: طرح تونی بلر با حمایت ایالات متحده برای پایان دادن به جنگ غزه و جایگزینی حماس

چهار منبع آگاه به تایمز آو اسرائیل گفتهاند که رئیسجمهور آمریکا دونالد ترامپ به تونی بلر اختیار داده است تا بازیگران منطقهای و بینالمللی را حول محور طرح خود برای ایجاد یک نهاد انتقالی پس از جنگ که وظیفه اداره نوار غزه را بر عهده داشته باشد، گرد هم آورد؛ نهادی که تا زمان واگذاری این منطقه به تشکیلات خودگردان فلسطین، اداره آن را بهطور موقت بر عهده خواهد داشت. بلر تدوین این طرح را در ماههای نخست جنگ میان اسرائیل و گروه حماس آغاز کرد و آن را بهعنوان برنامهای برای «روز بعد» در نظر گرفت. اما در ماههای اخیر این طرح به برنامهای برای پایان دادن عملی به جنگ نیز تبدیل شده است، چرا که دولت ترامپ به این نتیجه رسیده است که توافق قدرتهای اصلی درباره نهاد جایگزین حماس در غزه، شرط اساسی برای تأمین یک آتشبس دائمی و توافق آزادی گروگانها به شمار میرود، به گفته یک مقام آمریکایی و منبع دوم آگاه به این مسئله.
اگرچه پیشتر نقش بلر در برنامهریزی برای غزه پس از جنگ و همچنین حضور او در نشست سیاستگذاری کاخ سفید در تاریخ ۲۷ اوت در این باره فاش شده بود، اما جزئیات طرح او تاکنون علنی نشده بود.
این طرح که نسخه پیشرفته آن توسط تایمز آو اسرائیل به دست آمده و اصالت آن تأیید شده است، ایجاد یک «مرجع بینالمللی انتقالی غزه» (Gaza International Transitional Authority – GITA) همراه با مجموعهای از ساختارهای تابع را پیشبینی میکند. گزارشهای قبلی بلر را به تلاشهایی برای جابهجایی فلسطینیان از غزه یا ساخت یک «ریویرا ترامپ» در این منطقه مرتبط کرده بودند، اما پیشنهاد واقعی نخستوزیر پیشین بریتانیا هیچ اشارهای به این ایدهها ندارد و حتی تشکیل یک «واحد حفظ حقوق مالکیت» را نیز در بر میگیرد تا اطمینان حاصل شود که هرگونه خروج داوطلبانه غزیها، حق بازگشت آنان به نوار غزه یا حفظ مالکیت اموالشان را مخدوش نکند. یک منبع دخیل در مذاکرات پیرامون طرح بلر گفته است: «ما هیچ برنامهای برای انتقال جمعیت غزه به خارج از غزه نداریم. غزه متعلق به غزیهاست.»
در مقابل، طرحهای دیگری که توسط گروههایی مرتبط با رون درمر، وزیر امور راهبردی اسرائیل و از نزدیکان بنیامین نتانیاهو، یا کسانی که در ایجاد «بنیاد بشردوستانه غزه» (GHF) و گروه مشاوره بوستون (BCG) نقش داشتهاند، به دولت ترامپ ارائه شد، ایده تسهیل یا تشویق «مهاجرت داوطلبانه» فلسطینیان از غزه را ترویج میکرد. اما ترامپ که نخستین بار در فوریه، هنگام اعلام طرح خود برای تصرف غزه و جابهجایی دائم کل جمعیت این منطقه، به مفهوم «مهاجرت داوطلبانه» مشروعیت بخشیده بود، از آن زمان از این ایده فاصله گرفته و در نشست سیاستگذاری کاخ سفید در ۲۷ اوت به صراحت اعلام کرده که به جای آن با طرح بلر پیش میرود، به گفته مقام آمریکایی یادشده. این مقام همچنین اشاره کرده است که به نظر میرسد بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، از این تصمیم بیاطلاع است، چرا که او چهارشنبه گذشته اعلام کرده بود نوار غزه یک «سوداگری املاک» بالقوه است و در حال مذاکره با واشنگتن درباره نحوه تقسیم این نوار ساحلی پس از جنگ میباشد.
ارتباط کوشنر
نشست ۲۷ اوت توسط جارد کوشنر، داماد رئیسجمهور آمریکا، سازماندهی شد؛ کسی که در نخستین دوره ریاستجمهوری ترامپ به عنوان مشاور ارشد فعالیت داشت و در دوره دوم نیز همچنان درگیر مسائل خاورمیانه است و به طور منظم به استیو ویتکوف، فرستاده ویژه ایالات متحده، مشورت میدهد. همانند کوشنر در زمان مسئولیت خود، ویتکوف نیز سبدی متنوع از مأموریتها را بر عهده گرفته است. با این حال، فرستاده ویژه کنونی تنها تعداد محدودی نیروی پشتیبانی استخدام کرده و کوشنر در برنامهریزی برای «روز بعد» در غزه کمک میکند، چرا که این موضوع به طور فزایندهای به عنوان عاملی حیاتی برای دستیابی به توافق آزادی گروگانها و پایان جنگ دیده میشود.
به گفته یک مقام آمریکایی، در بهار امسال کوشنر «مؤسسه تونی بلر برای تغییر جهانی» (Tony Blair Institute for Global Change – TBI) را که به دلیل روابط نخستوزیر پیشین بریتانیا با رهبران اسرائیلی، تشکیلات خودگردان و کشورهای عربی پیشتر نیز درگیر این موضوع بود، مأمور کرد تا یک طرح پس از جنگ تدوین کند. منبع آگاه دیگری که در جریان مذاکرات قرار دارد گفت بلر پس از آن به طور منظم با مقامات دولت ترامپ در تماس بود و آنها را در جریان پیشرفتهای خود قرار میداد، در حالی که همزمان با رهبران منطقه دیدار میکرد و به تدریج جزئیات طرح خود را پرداخت میکرد.
نه به اندازه کافی برای رامالله، اما بیش از حد برای اورشلیم
به گفته یک دیپلمات عرب، نخستوزیر پیشین بریتانیا در ماه ژوئیه با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، دیدار کرد و این ملاقات به واسطه فشار کشورهای خلیج فارس بر رامالله برای تعامل با این ابتکار صورت گرفت. اگرچه تشکیلات خودگردان تمایل خود را برای نظارت مستقیم بر نهاد حاکمیتی پس از جنگ در غزه ابراز کرده و طرح بلر از این هدف کوتاه میآید، منبع آگاه به مذاکرات گفت که رامالله «به شکلی سازنده وارد تعامل شده است».

طرح بلر پیشبینی میکند که تشکیلات خودگردان اصلاحات چشمگیری را تجربه کند و مشارکت رامالله در «مرجع بینالمللی انتقالی غزه» (GITA) عمدتاً به مسائل هماهنگی محدود شود. با این حال، در سراسر این طرح به صراحت از تشکیلات خودگردان نام برده شده و این طرح «اتحاد نهایی همه سرزمینهای فلسطینی تحت حاکمیت تشکیلات خودگردان» را در چشمانداز قرار میدهد.
هرچند این چشمانداز چیزی است که نتانیاهو به شدت برای جلوگیری از آن تلاش کرده است، منبع آگاه به مذاکرات تأکید کرد که اسرائیل به طور سازنده با تلاشهای بلر تعامل داشته است. با این حال، دیپلمات عربی یادشده اندکی تردید ابراز کرد و گفت نتانیاهو سابقه آن را دارد که رون درمر را برای تعامل در چنین مسائل حساسی اعزام کند، اما پیش از آنکه این تلاشها به نتیجه برسند آنها را متوقف سازد تا ائتلاف خود، از جمله جناح راست افراطیاش، را حفظ کند.
حمله دوحه تلاش برای جلب موافقت «جانی» را از مسیر خارج کرد
با این حال، یک مقام آمریکایی گفت ترامپ از ابتکار بلر تحت تأثیر قرار گرفت و به او گفت که «جانی» را هم وارد ماجرا کند؛ لقبی که رئیسجمهور آمریکا در نشست ۲۷ اوت کاخ سفید برای اشاره به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، به کار میبرد. ایالات متحده عربستان را یکی از بازیگران حیاتی در زمینه بازسازی پس از جنگ میداند؛ کشوری که نفوذ آن برای همراه کردن بقیه منطقه کافی است.
این مقام آمریکایی افزود ترامپ ضمن آنکه به بلر چراغ سبز نشان داد، به او یک مهلت دو هفتهای داد تا حمایت منطقهای از این طرح را به دست آورد. این مهلت از آن زمان منقضی شده است، اما رئیسجمهور آمریکا پیشتر نیز بارها چنین بازههای زمانیای را اعلام کرده بود بدون آنکه به آنها پایبند بماند.
در همین دوره، بلر با مانعی دیگر نیز روبهرو شد: ایالات متحده صدور ویزا برای مقامهای ارشد تشکیلات خودگردان فلسطین را ممنوع کرد. یک دیپلمات عرب گفت این تصمیم باعث شد برخی از نشستهای نخستوزیر پیشین بریتانیا با مقامهای کشورهای خلیج فارس به تعویق بیفتد، زیرا آنها نمیخواستند با دیدار فوری با یک فرستاده مؤثر ترامپ، این تصور را ایجاد کنند که از تصمیم دولت آمریکا حمایت میکنند.
با این حال، ضربهای که بیش از همه به تلاشهای بلر لطمه زد حمله اسرائیل در ۹ سپتامبر به رهبران حماس در دوحه بود، به گفته منبعی که در جریان مذاکرات قرار دارد. این منبع افزود نخستوزیر پیشین بریتانیا در حال رایزنی با مصر و قطر بود تا این دو کشور را برای متقاعد کردن حماس به عدم مانعتراشی در برابر طرحش جلب کند، اما حمله اسرائیل به طور موقت این روند را از مسیر خارج کرد. با این حال، ارتباطات از آن زمان از سر گرفته شده است.
«ما هفتهها وقت نداریم، فقط روزها فرصت داریم»
حمله دوحه همچنین یکی از اصلیترین موانعی را که بلر در تلاش برای فروش طرح خود به اسرائیل با آن روبهرو است، برجسته کرد. نتانیاهو میگوید این حمله با هدف ارسال پیامی به رهبران حماس انجام شد – حتی آنهایی که در مذاکرات گروگانها مشارکت دارند – تا نشان دهد اسرائیل با همه آنها تسویهحساب خواهد کرد، در حالی که هدف آشکار طرح بلر خنثی کردن این گروه از طریق ابزارهای غیرنظامی است.
طرح بلر علاوه بر ایجاد یک جایگزین برای حماس از طریق «مرجع بینالمللی انتقالی غزه» (GITA)، به طور صریح به مفهوم «خلع سلاح، انحلال و بازادغام» (Disarmament, Demobilization, and Reintegration – DDR) اشاره دارد. ممکن است مایکرو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، هنگام برگزاری یک کنفرانس خبری با نتانیاهو در اورشلیم به همین ایده اشاره کرده باشد، زمانی که گفت «حماس دیگر نمیتواند به عنوان یک عنصر مسلح به موجودیت خود ادامه دهد»، در حالی که این سخن به معنای حذف کامل گروه نیست؛ تفاوتی که با روایت نتانیاهو که خواستار نابودی کامل حماس است، آشکارا فرق دارد.
در همین حال، دیپلمات عرب یادشده گفت بلر همچنین در تلاش برای جلب حمایت ریاض و سایر بازیگران منطقهای با دشواریهای زیادی روبهرو است، زیرا آنها حمایت خود از طرح را مشروط به گنجاندن یک مسیر غیرقابل بازگشت به سوی تشکیل یک دولت آینده فلسطینی کردهاند؛ ایدهای که مدتهاست مورد تنفر نتانیاهو و شرکای راستگرای افراطی ائتلاف اوست. به گفته این دیپلمات، این مسیر یکی از اصول کلیدی است که بازیگران عرب خواستار گنجاندن آن در هر طرحی هستند که از آنها خواسته میشود برای تأمین مالی آن مشارکت کنند.
با این وجود، منبعی که در جریان مذاکرات قرار دارد گفت بلر توانسته است با برخی از بازیگران منطقهای پیشرفتهایی به دست آورد و اکنون با شتاب در تلاش است تا طرح خود را در بازه زمانی کوتاهی پیش ببرد. این منبع تأکید کرد: «ما ماهها یا هفتهها وقت نداریم. فقط روزها فرصت داریم.»
محتوای طرح
طرح بلر پیشبینی میکند که «مرجع بینالمللی انتقالی غزه» (GITA) با تصویب یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد تأسیس شود. بر اساس نسخه پیشرفته این طرح که به دست تایمز آو اسرائیل رسیده، GITA در دوره انتقالی به عنوان «بالاترین مرجع سیاسی و حقوقی برای غزه» عمل خواهد کرد.

هیئت مدیره GITA متشکل از هفت تا ده عضو خواهد بود که شامل «حداقل یک نماینده فلسطینی واجد شرایط (احتمالاً از بخش اقتصادی یا امنیتی)»، یک مقام ارشد سازمان ملل متحد، شخصیتهای برجسته بینالمللی با تجربه اجرایی یا مالی و همچنین «نمایندگی قوی اعضای مسلمان» برای تقویت مشروعیت منطقهای و اعتبار فرهنگی خواهد بود. وظیفه این هیئت «صدور تصمیمات الزامآور، تصویب قوانین و انتصابات و ارائه جهتگیری استراتژیک» است و باید گزارش عملکرد خود را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه دهد.
رئیس هیئت مدیره با اجماع بینالمللی منصوب میشود و باید تأیید شورای امنیت را دریافت کند. این رئیس هدایت تعاملات و دیپلماسی خارجی GITA را بر عهده خواهد داشت، مسیر سیاسی این نهاد را تعیین میکند و همزمان با تشکیلات خودگردان فلسطین هماهنگی نزدیک خواهد داشت. رئیس هیئت مدیره از یک تیم پشتیبانی حداکثر ۲۵ نفره موسوم به «دبیرخانه استراتژیک» برخوردار خواهد بود.
این طرح همچنین ایجاد یک «واحد حفاظت اجرایی» را پیشبینی میکند که «با نیروهای نخبه از کشورهای عربی و مشارکتکنندگان بینالمللی» تجهیز خواهد شد تا از رهبران GITA محافظت کند. در مرتبهای پایینتر از GITA، یک «دبیرخانه اجرایی» به عنوان مرکز اداری و بازوی اجرایی آن تشکیل میشود و نظارت مستقیم بر «سازمان اجرایی فلسطین» (Palestinian Executive Authority – PEA) خواهد داشت. این نهاد همان کمیته تکنوکراتهای مستقل فلسطینی است که مسئول اداره غزه پس از جنگ خواهد بود.
هماهنگی با تشکیلات خودگردان
زیر نظر دبیرخانه اجرایی، گروهی متشکل از پنج کمیسر فعالیت خواهند کرد که نظارت بر حوزههای کلیدی اداره غزه را بر عهده میگیرند: امور بشردوستانه، بازسازی، قانونگذاری و امور حقوقی، امنیت و هماهنگی با تشکیلات خودگردان. بهویژه در طرح ذکر شده است که کمیسر مسئول امور بشردوستانه عهدهدار هماهنگی با نهادهای امدادرسان، از جمله «بنیاد بشردوستانه غزه» خواهد بود؛ بنیادی که برخی از بازیگران عرب خواستار انحلال آن شدهاند.
در مورد کمیسر هماهنگی با تشکیلات خودگردان، طرح هدف از دفتر او را «اطمینان از همسویی و هماهنگی حداکثری تصمیمات GITA و تشکیلات خودگردان با هدف نهایی یکپارچهسازی تمامی سرزمینهای فلسطینی تحت حاکمیت تشکیلات خودگردان» عنوان میکند. این کمیسر همچنین «پیشرفت تلاشهای اصلاحات در تشکیلات خودگردان را در هماهنگی با اهداکنندگان بینالمللی، نهادهای مالی و شرکای عرب فعال در توسعه نهادهای فلسطینی پیگیری خواهد کرد».
منبعی که در جریان مذاکرات است تأکید کرده که اصلاحات مورد انتظار طرح بلر از تشکیلات خودگردان «سطحی و ظاهری نیست» و بخشی از دلیل نبود جدول زمانی مشخص برای واگذاری اداره غزه از GITA به تشکیلات خودگردان این است که این روند «بر اساس عملکرد» خواهد بود. با این حال، این منبع تصریح کرده که جدول زمانی چند ساله خواهد بود، «نه ده سال».
طرح همچنین ایجاد «سازمان توسعه اقتصادی و ترویج سرمایهگذاری غزه» را پیشبینی میکند تا سرمایهگذاریها را برای GITA و بازسازی غزه جذب کند. این نهاد «یک مرجع تجاریمحور خواهد بود که توسط متخصصان اقتصادی اداره شده و مأموریت آن ایجاد پروژههای قابل سرمایهگذاری با بازده واقعی مالی» است. یک نهاد جداگانه نیز برای تأمین و توزیع کمکهای مالی دولتی تشکیل خواهد شد.
علاوه بر این، «سازمان اجرایی فلسطین» که زیر نظر GITA و دبیرخانه اجرایی فعالیت میکند، به طور مستقیم با فلسطینیان در تعامل خواهد بود و خدمات را «از طریق یک اداره حرفهای و غیرحزبی» ارائه میدهد. این نهاد توسط یک مدیر اجرایی (CEO) هدایت میشود که رسماً از سوی هیئت مدیره GITA منصوب خواهد شد و مسئولیت نظارت بر مجموعهای از وزارتخانههای تکنوکراتیک از جمله بهداشت، آموزش، مالیه، زیرساخت، امور قضایی و رفاه را بر عهده خواهد داشت.
زیر نظر سازمان اجرایی فلسطین، شهرداریهای غزه مسئول ارائه خدمات در سطح محلی خواهند بود. یک نیروی پلیس مدنی غزه که «به طور ملی جذب، به صورت حرفهای ارزیابی و غیرحزبی» خواهد بود، مسئول حفظ نظم عمومی و حفاظت از غیرنظامیان است. همچنین یک هیئت قضایی به ریاست یک حقوقدان عرب، نظارت بر دادگاههای غزه و دفتر دادستانی عمومی را بر عهده خواهد داشت و در کنار آن «واحد حفظ حقوق مالکیت» که پیشتر ذکر شده بود، فعالیت خواهد کرد.
جلوگیری از احیای دوباره حماس
پشتیبان نیروی پلیس مدنی غزه، «نیروی بینالمللی تثبیت» (International Stabilization Force – ISF) خواهد بود؛ یک نیروی امنیتی چندملیتی با مأموریت بینالمللی که برای فراهم کردن ثبات راهبردی و حفاظت عملیاتی در غزه در دوره انتقالی تشکیل میشود. در طرح آمده است که این نیرو «یکپارچگی مرزی را تضمین میکند، از احیای دوباره گروههای مسلح جلوگیری میکند، عملیاتهای بشردوستانه و بازسازی را حفاظت میکند و از طریق هماهنگی – نه جایگزینی – از اجرای قانون محلی پشتیبانی میکند».
در اشارهای آشکار به وظیفه مقابله با بقایای حماس، طرح توضیح میدهد که ISF «عملیاتهای هدفمند برای جلوگیری از احیای دوباره گروههای مسلح، مختل کردن قاچاق سلاح و خنثی کردن تهدیدهای نامتقارن علیه نظم عمومی و کارکردهای نهادی انجام خواهد داد».
در پیوستی مربوط به هزینههای GITA، طرح بیان میکند که بودجه این نهاد هر سال با گسترش تدریجی عملیات حاکمیتی در سراسر نوار غزه افزایش مییابد. بودجه سال نخست ۹۰ میلیون دلار، سال دوم ۱۳۵ میلیون دلار و سال سوم ۱۶۴ میلیون دلار برآورد شده است. این ارقام اما هزینههای مربوط به ISF و کمکهای بشردوستانه را دربر نمیگیرد و منبع آگاه به مذاکرات گفته است که این برآوردها محافظهکارانه تنظیم شدهاند.
چگونه جنگ پایان یابد
در حالی که طرح بلر تنها گزینه مطرح برای مدیریت غزه پس از جنگ نیست، به نظر میرسد تنها پیشنهادی است که حمایت ایالات متحده را به دست آورده است. با این حال، منبع آگاه به مذاکرات اذعان کرده است که این طرح تا زمانی که ترامپ به طور علنی آن را اعلام نکند، نمیتواند یک طرح آمریکایی محسوب شود. این منبع افزود سند مورد نظر از زمان دسترسی تایمز آو اسرائیل تاکنون چندین مرحله ویرایش را پشت سر گذاشته است، زیرا بلر همچنان بازخورد بازیگران مختلف را دریافت میکند.

این منبع گفت: «راه پایان دادن به جنگ این است که [بازیگران منطقهای] بر سر اصولی برای نحوه اداره غزه پس از جنگ توافق کنند؛ اصولی که تضمین کند حماس نه درگیر باشد، نه مسلح باشد و نه قادر به بازگشت به قدرت شود». او افزود: «این تنها زمانی ممکن است که یک ساختار حکومتی جدید در غزه ایجاد شود که دارای یک نیروی امنیتی جدی از سوی جامعه بینالمللی باشد. این ساختار نمیتواند در ابتدا تشکیلات خودگردان فلسطین باشد. تشکیلات شریک خواهد بود، با آن مشورت و هماهنگی میشود، اما از روز نخست اداره غزه را به دست نخواهد گرفت. این امر پس از انجام اصلاحات از سوی آنها اتفاق خواهد افتاد».
دفتر تونی بلر از اظهارنظر رسمی درباره این گزارش خودداری کرد.