عراقچی: تحریم‌ها برگردند توافق با آژانس برای ازسرگیری بازرسی‌ها لغو خواهد شد

تنها چند ساعت مانده به پایان مهلت ۳۰ روزه برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، روز جمعه هشدار داد در صورت فعال شدن مکانیزم موسوم به «ماشه» و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، تهران توافق اخیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ازسرگیری بازرسی‌ها را لغو خواهد کرد. او در پیامی در تلگرام تأکید کرد: «توافقی که اوایل ماه جاری در قاهره امضا شد تا زمانی معتبر است که هیچ اقدام خصمانه‌ای علیه ایران صورت نگیرد، از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت که لغو شده‌اند. در غیر این صورت جمهوری اسلامی ایران تعهدات عملی خود را پایان‌یافته تلقی خواهد کرد.»

این موضع‌گیری در حالی صورت گرفت که همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران قرار است از نیمه‌شب شنبه (۰۰۰۰ به وقت گرینویچ) بازگردد. این روند پس از آن آغاز شد که بریتانیا، فرانسه و آلمان در اواخر اوت، ایران را به نقض توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) متهم کردند و رسماً روند بازگشت تحریم‌ها را فعال نمودند.

تحرکات در شورای امنیت

روسیه و چین روز پنج‌شنبه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت ارائه دادند که خواستار تعویق شش‌ماهه بازگشت تحریم‌هاست. قرار است عصر جمعه درباره این طرح رأی‌گیری شود. اما دیپلمات‌های مستقر در نیویورک می‌گویند احتمال تصویب آن اندک است، چرا که تصویب هر قطعنامه نیازمند ۹ رأی موافق و نبود وتو از سوی سه عضو غربی (آمریکا، بریتانیا و فرانسه) است. منابع دیپلماتیک همچنین تأکید دارند واشنگتن عزم جدی دارد که مانع هرگونه تأخیر شود.

نماینده روسیه در سازمان ملل گفته است: «بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اقدامی غیرسازنده و خطرناک خواهد بود که تنها تنش‌ها را تشدید می‌کند.» چین نیز اعلام کرده هدف این طرح «ایجاد فضای گفت‌وگو و جلوگیری از بحرانی بزرگ‌تر» است.

مواضع غرب

سه کشور اروپایی – بریتانیا، فرانسه و آلمان – در روزهای اخیر تلاش کرده‌اند با تهران به توافقی موقت دست یابند تا بازگشت تحریم‌ها به تعویق افتد. طبق این پیشنهاد، در صورت همکاری ایران با آژانس، دسترسی بازرسان به تأسیسات هسته‌ای بازگردانده شود و نگرانی‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده برطرف گردد، آنگاه تعلیق شش‌ماهه تحریم‌ها امکان‌پذیر خواهد بود. با این حال، ایران هنوز پاسخی رسمی نداده است و هشدار امروز عراقچی نشانه‌ای از موضع سخت‌تر تهران تلقی می‌شود.

ایالات متحده نیز موضعی قاطع اتخاذ کرده است. یک مقام آمریکایی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «بازگشت تحریم‌ها بخشی از سازوکار قانونی برجام است و هیچ کشوری نمی‌تواند مانع اجرای آن شود.» او مدعی شد ایران «سال‌هاست که تعهدات خود را زیر پا گذاشته و با فعالیت‌های هسته‌ای نگران‌کننده به جامعه جهانی هشدار داده است.»

پیامدهای احتمالی

در صورت بازگشت تحریم‌ها، محدودیت‌های شدیدی علیه ایران اعمال خواهد شد، از جمله: ممنوعیت خرید و فروش تسلیحات، ممنوعیت غنی‌سازی و بازفرآوری اورانیوم، محدودیت فعالیت‌های موشکی و مسدود شدن دارایی‌ها و سفر مقامات ایرانی. این اقدام می‌تواند همکاری‌های شکننده اخیر ایران و آژانس را نابود کرده و احتمالاً به تشدید رویارویی در منطقه بینجامد.

آخرین تلاش‌های دیپلماتیک

در نیویورک، گفتگوهای فشرده میان هیئت‌های ایرانی و اروپایی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل ادامه دارد، اما دیپلمات‌ها می‌گویند «چشم‌انداز دستیابی به توافق بسیار محدود است». هم‌زمان، برخی منابع از تماس‌های پشت‌پرده بین روسیه، چین و کشورهای عضو جنبش عدم تعهد برای ایجاد اجماع علیه بازگشت تحریم‌ها خبر می‌دهند.

تحولات امروز شورای امنیت و نتیجه رأی‌گیری درباره طرح روسیه و چین می‌تواند سرنوشت این بحران را رقم بزند. اگر تحریم‌ها بازگردند، نه تنها توافق قاهره میان ایران و آژانس بی‌اعتبار خواهد شد، بلکه آخرین روزنه‌های امید به بازگشت به دیپلماسی هسته‌ای نیز به شدت تضعیف خواهد شد.