طرح جنجالی تونی بلر برای اداره غزه؛ نهاد انتقالی با میلیاردرها در رأس و فلسطینی‌ها در پایین

ترامپ در کنفرانس خبری خود با دونالد ترامپ در روز دوشنبه به هنگام توضیح طرح خود گفت یک هیئت موقت اداره غزه به ریاست وی تشکیل خواهد شد که در آن تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، نیز حضور خواهد داشت. نام تونی بلر در ارتباط با جنگ نسل‌کشی در غزه چندین روز است که مطرح شده است. روزنامه «میدل ایست آی» در گزارشی در مورد «طرح جنجالی» وی گزارشی داده است که در زیر خلاصه آن را می‌خوانید:

انتشار یک سند محرمانه درباره ساختار پیشنهادی برای اداره غزه پس از جنگ، موجی از بحث‌ها و انتقادها را برانگیخته است. طبق این سند که روزنامه هاآرتص به آن دست یافته، قرار است نهادی به نام «سازمان انتقالی بین‌المللی غزه» (GITA) بر این سرزمین حاکم شود؛ نهادی که در رأس آن چهره‌هایی چون تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا و مجموعه‌ای از میلیاردرها و مدیران اقتصادی بین‌المللی قرار خواهند گرفت، و در پایین‌ترین سطح آن، تکنوکرات‌های فلسطینی با اختیارات محدود حضور خواهند داشت.

ساختار کلی طرح

بر اساس این سند ۲۱ صفحه‌ای، طرح برای سه سال در نظر گرفته شده است و تنها هزینه‌های اداری آن بالغ بر ۹۰ میلیون دلار در سال اول، ۱۳۴ میلیون در سال دوم و ۱۶۴ میلیون دلار در سال سوم خواهد بود. این ارقام شامل بازسازی یا کمک‌های بشردوستانه نیستند، بلکه صرفاً هزینه اداره دستگاه اداری انتقالی را پوشش می‌دهند.

GITA قرار است تحت نظارت مستقیم سازمان ملل و با همکاری نزدیک آمریکا، اسرائیل و مصر فعالیت کند. به گفته منابع اسرائیلی، این طرح حمایت کاخ سفید را نیز با خود دارد.

هیئت بین‌المللی میلیاردرها و مدیران اقتصادی

در رأس این ساختار، هیئتی بین‌المللی با عنوان هیئت اداره‌کننده غزه قرار می‌گیرد که «اختیار سیاسی و حقوقی عالی» در دوره انتقالی خواهد داشت. این هیئت متشکل از ۷ تا ۱۰ نفر خواهد بود و بر همه انتصابات و تصمیم‌گیری‌ها نظارت خواهد کرد.

نام‌هایی که در سند به‌عنوان گزینه‌های احتمالی ذکر شده‌اند عبارت‌اند از:

مارک روآن، میلیاردر آمریکایی و مالک یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی،

نجیب ساویریس، میلیاردر مصری فعال در حوزه مخابرات و فناوری،

آریه لایتستون، مدیر «انجمن صلح توافق‌های ابراهیم» و مشاور پیشین دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در اسرائیل در دوران ترامپ.

طبق سند، این هیئت باید شامل دست‌کم یک نماینده فلسطینی نیز باشد، اما مشخص نیست «صلاحیت» این نماینده چگونه تعریف خواهد شد. همچنین برای افزایش «مشروعیت منطقه‌ای»، حضور چند عضو مسلمان با «اعتبار تجاری و سیاسی» پیش‌بینی شده است.

این هیئت گزارش‌های خود را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه خواهد داد، نهادی که اعضای غیر دائم آن مانند الجزایر و پاکستان از منتقدان جدی سیاست‌های اسرائیل هستند.

نقش احتمالی تونی بلر

نام بلر در سند مستقیماً ذکر نشده، اما رسانه‌ها گزارش داده‌اند که او به‌عنوان رئیس GITA مطرح است. رئیس این نهاد «مدیر سیاسی ارشد، سخنگو و هماهنگ‌کننده استراتژیک» خواهد بود و باید با اجماع بین‌المللی و تأیید شورای امنیت منصوب شود؛ بدون آنکه رضایت یا اجماع فلسطینی‌ها در نظر گرفته شده باشد.

بلر پس از نخست‌وزیری، به دلیل نقش در جنگ عراق و روابطش با رژیم‌های اقتدارگرا در خاورمیانه، چهره‌ای به‌شدت بحث‌برانگیز محسوب می‌شود. اگر او در رأس GITA قرار گیرد، مأموریتش شامل مذاکره مستقیم با اسرائیل، مصر و آمریکا و نمایندگی این نهاد در تمامی نشست‌های دیپلماتیک و مالی خواهد بود.

طبق سند، در سال نخست، مقام‌های عالی GITA در غزه مستقر نخواهند شد و فعالیت‌ها از «سلول‌های هماهنگی» در العریش و «مراکز راهبردی» در قاهره و اَمان هدایت خواهد شد. استقرار جزئی در سال دوم و انتقال کامل به غزه در سال سوم پیش‌بینی شده است.

سلسله‌مراتب قدرت

در نمودار سازمانی طرح، پس از هیئت بین‌المللی و رئیس آن، چند نهاد کلیدی قرار می‌گیرند:

یک نیروی امنیتی بین‌المللی برای کنترل گذرگاه‌ها، مرزهای دریایی و «مناطق پیرامونی» غزه، که در هماهنگی با اسرائیل و مصر فعالیت خواهد کرد،

نهادهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری برای مدیریت توسعه،

دبیرخانه اجرایی برای اداره روزانه، شامل سیستم‌های دیجیتال برای شناسایی شهروندان، صدور مجوزها و خدمات.

در پایین‌ترین سطح این هرم، «سازمان اجرایی فلسطینی» قرار دارد که از چند وزارتخانه تکنوکراتیک تشکیل می‌شود (بهداشت، آموزش، انرژی، بازار کار، مسکن، عدالت محلی و غیره). رئیس این سازمان با عنوان «مدیر اجرایی فلسطینی» منصوب خواهد شد، اما انتصاب او و همه مدیران زیرمجموعه‌اش باید به تأیید هیئت بین‌المللی برسد.

این بدان معناست که فلسطینی‌ها در اداره مستقیم غزه تقریباً هیچ اختیار مستقلی نخواهند داشت و نقش آنان به حداقل محدود خواهد شد.

زبان تجاری به جای سیاسی

یکی از نکات برجسته سند، زبان و اصطلاحات آن است. در سراسر متن، از واژگانی چون «هیئت مدیره»، «رئیس»، «مدیرعامل» و «مدیران» استفاده شده است؛ عباراتی که بیشتر به ساختار یک شرکت چندملیتی شباهت دارد تا یک دولت یا نهاد سیاسی. این نشان می‌دهد که غزه در این طرح به‌جای یک واحد سیاسی، به‌عنوان پروژه‌ای اقتصادی و مدیریتی دیده می‌شود.

مسائل حقوقی و قضایی

طرح پیش‌بینی کرده که نهادی حقوقی به ریاست یک حقوقدان عرب، ترجیحاً فلسطینی، بر روند اجرای عدالت و رعایت قوانین بین‌المللی نظارت کند. این نهاد موظف خواهد بود از «حق بازگشت داوطلبانه» فلسطینیانی که از غزه مهاجرت می‌کنند، دفاع کند.

با این حال، با توجه به همکاری نزدیک GITA با اسرائیل – کشوری که بارها قوانین بین‌المللی را نقض کرده – تحقق چنین وعده‌هایی با تردید جدی روبه‌روست.

ابهامات و واکنش‌ها

سند اشاره‌ای به سرنوشت حماس نکرده است، گویی این جنبش از معادلات حذف شده است. به گفته منابع اسرائیلی، این ساختار حتی از طرح پیشنهادی مصر و کشورهای عربی برای یک دولت تکنوکرات فلسطینی ضعیف‌تر خواهد بود.

منتقدان تأکید می‌کنند که واگذاری سرنوشت غزه به دست میلیاردرها و مدیران اقتصادی خارجی، آن هم با نقش حاشیه‌ای فلسطینی‌ها، نه تنها مشروعیت ندارد، بلکه یادآور نسخه‌ای جدید از همان «طرح‌های قیمومتی» است که از دهه‌ها پیش بر ملت فلسطین تحمیل شده است.

جمع‌بندی

طرح تونی بلر برای اداره غزه، به‌جای بازسازی یک حاکمیت فلسطینی، بیشتر به ایجاد یک «شرکت بین‌المللی اداره غزه» شباهت دارد که تحت نفوذ آمریکا و اسرائیل فعالیت خواهد کرد. حضور میلیاردرهای جهانی در رأس و فلسطینی‌های تکنوکرات در پایین، همراه با زبان تجاری متن، بسیاری را به این نتیجه رسانده است که هدف اصلی، مدیریت بحران به‌نفع قدرت‌های جهانی است نه تحقق خودمختاری فلسطینیان.

این سند، اگرچه هنوز نهایی نشده، تصویری روشن از آینده‌ای به‌شدت مناقشه‌برانگیز ارائه می‌دهد: غزه‌ای تحت مدیریت یک هیئت خارجی، بدون استقلال واقعی و با اختیاراتی محدود برای مردم خود.