طرح ترامپ؛ استقبال جهانی، تردید فلسطینیان، عقب‌نشینی نتانیاهو

طرح ۲۰ بندی دونالد ترامپ برای پایان دادن به جنگ غزه که روز دوشنبه در کاخ سفید با حضور نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، رونمایی شد، با موجی از واکنش‌های جهانی همراه شده است. در حالی که رهبران کشورهای عربی، اسلامی و اروپایی از آن استقبال محتاطانه کرده‌اند، فلسطینیان نسبت به اجرایی شدن آن ابراز بدبینی کرده‌اند و نتانیاهو نیز بلافاصله بخش‌هایی از آن را نفی کرده است.

بر اساس این طرح، جنگ باید فوراً متوقف شود، همه گروگان‌های اسرائیلی ظرف ۷۲ ساعت آزاد شوند و در مقابل، اسرائیل نیز صدها اسیر فلسطینی را آزاد کند. ارتش اسرائیل به‌طور مرحله‌ای از غزه خارج شود، حماس خلع سلاح گردد و اداره نوار غزه به یک هیئت انتقالی بین‌المللی واگذار شود که ریاست آن را ترامپ بر عهده خواهد داشت و چهره‌هایی مانند نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، تونی بلر، در آن حضور خواهند داشت. این هیئت قرار است تا زمان «اصلاحات» در تشکیلات خودگردان فلسطین، اداره امور غزه را در دست بگیرد.

تنها یک روز پس از اعلام طرح، نتانیاهو در بیانیه‌ای تلگرامی گفت: «ارتش اسرائیل در بیشتر مناطق غزه باقی خواهد ماند» و تأکید کرد که در واشنگتن هیچ توافقی درباره تشکیل دولت فلسطینی به دست نیامده است. او تصریح کرد: «ما قاطعانه با دولت فلسطینی مخالفیم. پرزیدنت ترامپ هم این را گفت و تأکید کرد که چنین اقدامی پاداشی برای تروریسم خواهد بود.»

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز سه‌شنبه در یک بیانیه ویدیویی گفت که در حالی که نیروهای اسرائیلی در بیشتر نوار غزه باقی مانده‌اند، ورق را علیه حماس برگردانده و آن را منزوی کرده است. نتانیاهو در بیانیه‌ای ویدیویی در پایان سفر به واشنگتن گفت: «به جای اینکه حماس ما را منزوی کند، ما ورق را برگرداندیم و آن را منزوی کردیم. اکنون تمام جهان به حماس فشار می‌آورد تا شرایطی را که ما تعیین کرده‌ایم بپذیرد – آزادی همه گروگان‌ها، در حالی که ارتش اسرائیل در بیشتر نوار غزه باقی می‌ماند.»

رسانه‌های اسرائیلی با ترجمه این پیام گزارش دادند که نتانیاهو که به زبان عبری صحبت می‌کرد، گفت که طرح ترامپ به نیروهای اسرائیلی اجازه می‌دهد در غزه باقی بمانند و تشکیل کشور فلسطین را منتفی می‌کند.

در داخل اسرائیل، بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی راست‌گرای افراطی، طرح را «شکست دیپلماتیک پرصدا» خواند و گفت این روند «به اشک ختم خواهد شد» و نسل بعدی اسرائیل را دوباره به جنگ در غزه خواهد کشاند.بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز سه‌شنبه در یک بیانیه ویدیویی گفت که در حالی که نیروهای اسرائیلی در بیشتر نوار غزه باقی مانده‌اند، ورق را علیه حماس برگردانده و آن را منزوی کرده است.

مقام‌های حماس اعلام کردند هنوز طرح را به‌طور رسمی دریافت نکرده‌اند. با این حال منابع دیپلماتیک به خبرگزاری فرانسه گفتند نخست‌وزیر قطر و رئیس اطلاعات مصر طرح را به هیئت حماس ارائه کرده‌اند و گروه وعده داده است پس از بررسی، پاسخی «با حسن نیت» بدهد. یک مقام ارشد حماس در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: «این شرایط طوری تنظیم شده که می‌دانند حماس هرگز نمی‌پذیرد.»

رهبران عربستان سعودی، اردن، امارات، قطر، اندونزی، ترکیه، پاکستان و مصر از این ابتکار استقبال کردند و آمادگی خود را برای همکاری با آمریکا اعلام داشتند. در اروپا نیز نخست‌وزیر بریتانیا کیر استارمر از حماس خواست طرح را بپذیرد و «به رنج‌ها پایان دهد»، رئیس‌جمهور فرانسه امانوئل مکرون گفت حماس «هیچ گزینه‌ای جز تبعیت ندارد»، و نخست‌وزیر اسپانیا نیز با وجود انتقادهای پیشین از اسرائیل، از طرح حمایت کرد. اورزولا فن‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، آن را «فرصتی برای پایان جنگ» دانست و صدراعظم آلمان، فریدریش مرتس، آن را «بهترین شانس» برای توقف خونریزی توصیف کرد.
در آمریکا، دیپلمات‌های باسابقه مانند برت مک‌گورک و دن شاپیرو نیز طرح را «قابل اتکا» خواندند و گفتند اکنون فشار باید بر حماس وارد شود.

هم‌زمان با این تحولات سیاسی، وزارت بهداشت غزه اعلام کرد تاکنون ۴۵۳ نفر، از جمله ۱۵۰ کودک، بر اثر قحطی و سوءتغذیه جان باخته‌اند. این وزارتخانه هشدار داد محاصره تحویل دارو و تجهیزات پزشکی، وضعیت بیمارستان‌ها را به مرز فروپاشی کشانده است. شمار کشته‌های جنگ که از اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شده، به بیش از ۶۶ هزار نفر رسیده است.

در اسرائیل، خانواده‌های گروگان‌ها و معترضان در تل‌آویو از طرح استقبال کرده و خواستار اجرای فوری آن شدند. یکی از بازماندگان حمله ۷ اکتبر گفت: «ما خوشحالیم که ترامپ صدای ما را شنید و برای پایان جنگ و بازگرداندن گروگان‌ها اقدام می‌کند.»
اما در غزه، بسیاری همچنان بدبین‌اند. یک فلسطینی در جنوب غزه گفت: «این طرح غیرواقعی است، شرایطی دارد که می‌دانند حماس نمی‌پذیرد. یعنی جنگ و رنج ما ادامه خواهد داشت.» با این حال برخی دیگر هنوز امیدوارند: «هیچ جنگی برای همیشه نیست. شاید این بار لحظه شادی فرا برسد.»

طرح ترامپ برای پایان دادن به یکی از خونین‌ترین جنگ‌های دهه‌های اخیر، از حمایت دیپلماتیک گسترده برخوردار شده است. اما مخالفت آشکار نتانیاهو با تشکیل دولت فلسطینی، تردید حماس در پذیرش شروط و ادامه فاجعه انسانی در غزه، همه نشان می‌دهد که فاصله میان «توافق روی کاغذ» و صلح واقعی همچنان بسیار است.