آیا از همسایگان شرقی ایران بوی جنگ می‌آید/ دور جدید تنش‌ها بین افغانستان و پاکستان

افغانستان و پاکستان در یکی دو روز گذشته وارد درگیری‌های پراکنده اما جدی شده‌اند. طوری که برخی ناظران بدبین را واداشته‌اند درباره وقوع جنگ بین دو کشور گمانه‌زنی‌هایی را مطرح کنند.

درگیری‌ها و تنش‌ها با شنیده شدن صدای انفجارهایی در کابل و شماری از شهرهای مرزی افغانستان آغاز شد. هرچند هنوز مشخص نیست، پاکستان در این انفجارها دست داشته باشد، ‌کاربران برخی شبکه‌های اجتماعی پاکستان اعلام کرده‌اند حملات با جنگنده‌های این کشور انجام شده‌است. با این حال پاکستان تاکنون در قبال انتشار خبرهایی مبنی بر حمله به خودروی یکی از رهبران تحریک طالبان این کشور، سکوت کرده‌است.

اوراسیا ریویو در تحلیلی بر وقایع اخیر در روابط افغانستان و پاکستان به برخی گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال دخالت داشتن آمریکا در این حملات نیز اشاره کرده و نوشته است، اگر واقعا امیریکایی‌ها در این حمات نقش داشتند، باید دید این دخالت در جه سطح و حدی بوده است.

پاکستان در حمله به همسایه شمالی سابقه‌دار است

بنا بر اطلاعاتی که این تحلیل ارائه کرده است، این اولین بار نیست که پاکستان از نیروی هوایی خود علیه اهداف تروریستی در افغانستان استفاده می‌کند. اما این نخستین بار است که دست به انجام عملیاتی در کابل، پایتخت افغانستان می‌زند و اگر واقعا عامل این حملات باشد، باید انتظار پاسخ سنگینی را از جانب طالبان افغانستان داشته باشد.

طالبان که واکنش ابتدایی آن بسنده کردن به واکنش‌های دیپلماتیک بوده و بهترین شبوه را برای اعتراض داشته است، اگر نقش پاکستان در این انفجارها محرز شود، چاره‌ای جز واکنشی تند نخواهد داشت. زیرا طالبان که حملات قبلی را کم اهمیت نشان داده، اگر در قبال حمله به پایتخت خود نیز سکوت کند، مشروعیت خود را زیر سوال خواهد برد. البته این را هم باید در نظر داشت که طالبان در موقعیتی نیست که بتواند دست به تلافی‌جویی علیه پاکستان بزند.  زیرا نه نیروی هوایی  دارد و نه سیستم دفاع هوایی موثری که بتواند در تقابل با پاکستانی که نیروی هوایی قدرتمندی دارد و مجهز به دفاع هوایی کارآمدی است، یارای هماوردی داشته باشد.

گزینه‌های طالبان در رویارویی با پاکستان

بنابراین طالبان در واکنش نشان دادن به پاکستان در نهایت فقط چهار گزینه پیش روی خود می‌بیند. اولین گزینه این است که هیچ کاری انجام ندهند. کمی سر و صدا به راه بیندازد و سپس ساکت شود. اما این خویشتنداری مشروعیت آن را زیر سوال می‌برد و این گمانه‌زنی را تشدید می‌کند که طالبان یا از پاکستان می‌ترسد یا اهل سازش کردن ولو درباره حقوق مسلم خود است. ضمن آنکه  حتی اگر رهبری ارشد طالبان ترجیح دهد بر آتش تنش‌ها ندمد، نیروهای پایین‌تر خواهان انتقام‌جویی خواهند بود.

گزینه دوم این است که سرو صدا نکنند و جنجال به راه نیندازند اما حملات را تشدید کنند. این کار باعث خواهد شد، نیروهای مردد طالبان به فکر پیوستن به تحریک طالبان پاکستان نیفتند.

گزینه سوم این است که علیه پاکستان اعلام جنگ کنند و نیروهای چریکی را برای انتقام به کار گیرند.

آخرین گزینه که کمترین احتمال وقوع را دارد، این است که حملات پاکستان طالبان را مجبور کند تا فعالیت‌های تحریک طالبان پاکستان در داخل افغانستان را محدود کرده یا در وضعیت سخت‌گیرانه‌تر آنها را اخراج کنند.

احتمال رویارویی دوباره تحریک طالبان و لشکر طیبه

صرف نظر از اینکه طالبان کدام گزینه را انتخاب کند، این واقعیت را نباید از نظر دور داشت که تا زمانی که تحریک طالبان پاکستان به عملیات در پاکستان ادامه دهد، هیچ راه حلی برای بحران و تنش در روابط دو کشور وجود نخواهد داشت.

هرچند تحریک طالبان پاکستان و سایر گروه‌ها ادعا می‌کنند، فعالیت‌های آنان از داخل پاکستان انجام می‌شود اما پاکستان تاکید دارد که همه آنها از افغانستان هدایت می‌شوند.

 پاکستان هم گزینه‌های خود را در رویارویی با افغاسنتان دارد. یکی از اصلی‌ترین این گزینه‌ها راهاندازی دور جدیدی از بی‌ثباتی در افغانستان است. پاکستان برای این کار می‌تواند سراغ داعش خراسان برود.  لشکر طیبه هم از گزینه‌های مناسب پاکستان به این منظور خواهد بود. اسلام‌آباد قبلا در اواخر دهه 2000 هم از لشکر طیبه علیه تحریک طالبان استفاده کرده بود.

زمان‌بندی حملات علیه کابل و سایر نقاط افغانستان نیز قابل توجه است، زیرا این حملات همزمان با سفر امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان به هند انجام شدند. سفری که با توجه به مناسبات خصمانه هند و پاکستان، به طور قطع باعث خشم اسلام آباد شده است. هرچند که حاصل حملات به کابل، می‌تواند به ضرر پاکستان باشد و منجر به نزدیکی طالبان به هند شود.