آیا توافق حماس و اسرائیل پابرجا می‌ماند؟/ منتظر مرحله دوم جنگ غزه باشیم؟

رئیس‌جمهوری آمریکا تاکنون بارها با افتخار از تلاش‌های خود برای مصالحه حماس و اسرائیل سخن گفته‌ است اما آیا این صلح پایدار خواهد بود؟ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، از شامگاه چهارشنبه به وقت واشنگتن تاکنون بارها با افتخار از تلاش‌های خود برای مصالحه حماس و اسرائیل سخن گفته‌ است اما آیا این صلح پایدار خواهد بود؟ آیا تندروهای اسرائیل با این نوع مصالحه کنار خواهند آمد؟ و آیا حماس واقعا تن به این سازش خواهد داد؟ گاردین در تحلیلی نوشت، این درست است که یک  توافق صلح و یا حتی یک آتش‌بس پایدار بین حماس و اسرائیل می‌تواند بزرگترین دستاورد سیاسی ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ آن هم در آستانه 9 ماهه شدن ریاست‌جمهوری او باشد اما هنوز جزئیات توافق حماس و اسرائیل که دو سال جنگ بی‌امان را پشت سر گذاشته‌اند، مبهم است.

گاردین در تحلیل خود تاکید کرد، هنوز بحث‌های زیادی بین دو طرف باقی مانده است. بحث‌های مهمی درباره آینده حماس، اینکه آیا حماس خلع سلاح خواهد شد یا خیر، آیا اسرائیل آینده غزه و فلسطین را به شکلی که دلخواه فلسطینیان است یعنی تشکیل کشور فلسطین می‌پذیرد یا نه و … اینها تنش‌هایی است که از هم اکنون قابل پیش‌بینی هستند و نتیجه آنها می‌تواند یک درگیری جدید ولو محدود باشد.

تنش‌ها در داخل اسرائیل

حتی در داخل خود اسرائیل هم تنش‌ها باقی خواهد ماند. تندروهای اسرائیل همچون بزالل اسموتریچ و ایتامار بن‌گویر وزرای دارایی و امنیت ملی کابینه بنیامین نتانیاهو که به چیزی جز نابودی حماس و فلسطینیان رضایت نمی‌دهند، در شرایط کنونی و تحت فشارهای ترامپ هم روز پنج‌شنبه به عنوان عضوی از کابینه حاضر به تایید توافق در کابینه نشدند. بنابراین مشخص نیست اکنون چه خواهند کرد. بویژه که بن‌گویر از همین حالا به نتانیاهو هشدار داده است اگر حکومت حماس در غزه برچیده نشود و فقط به گفتن این حرف که حکومت آن برچیده شده، بسنده کنند حزب او کابینه را سرنگون خواهد کرد زیرا ابقای حاکمیت حماس بر غزه خلاف اهداف ابتدایی جنگ است.

خطر بر هم خوردن توافق در  گام نخست

توافق بامداد پنج‌شنبه حماس و اسرائیل یک ابهام بزرگ دیگر هم دارد که باید آن را نخستین ابهام این پرونده دانست. این ابهام چیزی نیست جز اجرای دقیق مرحله اول توافق بویژه که اسرائیل بر دریافت جنازه‌های اسرای کشته شده خود نیز تاکید دارد و حماس نیز اعلام کرده این کار بواسطه کشته شدن برخی نیروهایش که از محل اختفای برخی اسرا خبر داشتند، بسیار سخت است. اکنون سوال این است اگر حماس نتواند همه جنازه‌ها را تحویل دهد اسرائیل بعد از تحویل گرفتن اسرای زنده خود به بهانه دریافت نکردن اجساد اسرای کشته شده دیگر بار حمله را از سر نخواهد گرفت؟

شاید از همین رو است که آدام روزگن، از تحلیلگران روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، معتقد است، حماس با موافقت برای آزادی گروگان‌های باقی‌مانده در غزه ریسک بزرگی را پذیرفت و بخش زیادی از اهرم فشار خود در برابر اسرائیل را از دست داد، آن هم بدون هیچ تضمینی برای محقق شدن همه خواسته‌هایش.

حماس از مدت‌ها قبل اعلام کرده بود، حاضر است همه اسرا را در ازای خروج کامل نیروهای نظامی اسرائیل از غزه پایان دائمی جنگ و آزادی زندانیان فلسطینی آزاد کند اما توافق به دست آمده در نخستین ساعات روز پنج‌شنبه تنها یکی از این سه خواسته را تضمین می‌کند، آزادی زندانیان. علاوه بر این هیچ اطمینانی وجود ندارد که این توافق به پایان جنگ و خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه منجر شود زیرا نیروهای اسرائیلی در مرحله نخست طرح ترامپ فقط از بخش کوچکی از غزه خارج می‌شوند.

آیا حماس ریسک بدی کرده است؟

تحلیلگران می‌گویند این مصالحه، مصالحه بزرگی بود که نشان‌دهنده ضعیف شدن حماس در طول جنگ دوساله و فشارهای اخیر وارد شده بر آن از سوی متحدان مهم‌اش مانند قطر و ترکیه بوده‌است.

اسماعیل منصور، تحلیلگر فلسطینی، که سال‌ها در زندان‌های اسرائیل با رهبران حماس بوده معتقد است: «حماس با این باور که جنگ پایان خواهد یافت، ریسک کرد اما گزینه دیگری هم در اختیار ندارد.»

به نوشته آدام روزگن در نیویورک تایمز، توافقی که به دست آمده فقط درباره تبادل اسرای اسرائیلی با زندانیان فلسطینی است اما همچنان مسائل حل نشده‌ای مانند برنامه اداره غزه پس از جنگ و خلع سلاح حماس در پرده ابهام است.

شاید حماس در مذاکرات آینده بتواند امتیازاتی از اسرائیل بگیرد، شاید حق دسترسی به برخی تسلیحات یا نقشی در غزه پس از جنگ را به دست آورد اما هنوز هیچ چیزی روشن نیست بویژه که نتانیاهو بارها گفته است که حماس باید پیش از پایان جنگ غزه خلع سلاح شود. اما این گروه چنین کاری را به معنای تسلیم دانستهد و مبارزه مسلحانه را اقدامی مشروع برای مقاومت دربرابر خواسته‌های بی حد و حصر اسرائیل در سرزمین‌های فلسطینی می‌داند.

حماس و زمان خریدن برای تقویت قوا

اما همین نوع دیدگاه حماس نیز باعث شده است تحلیلگران اسرائیلی هشدار دهند حماس ممکن است به مبارزه برگردد. در همین ارتباط عوفر ییزرائیلی، در روزنامه یدیعوت آحارونوت، نوشته است، توافق جدید اسرائیل با حماس گشایش‌های منطقه‌ای و آرامش کوتاه‌مدتی را به همراه خواهد داشت اما هیچ تضمینی برای تداوم آن وجود ندارد زیرا مفاد اعلام شده و بندهای توافق چهارشنبه شب به گونه‌ای تنظیم شده که هیچ راستی‌آزمایی قوی، ضمانت اجرا و بازسازی مشروط در آنها دیده نمی‌شود. بنابراین این توافق خطر آن را دارد که تبدیل به وقفه‌ای کوتاه در جنگ شود. وقفه‌ای که در آن حماس قوای تحلیل رفته خود را تقویت کرده و زمینه را برای دور بعدی درگیری فراهم کند.

از همین رو شاید بتوان گفت شادی‌های ترامپ از اینکه در 8 ماه و دو هفته بعد از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش توانسته به جنگی دوساله و خونبار که کل جهان را متاثر کرده، پایان دهد اندکی زودهنگام باشد.