طوفان نمک روستاها را خالی کرد!

خشکی گسترده دریاچه ارومیه و کاهش بی‌سابقه منابع آبی، به‌طور مستقیم موجب تخریب زمین‌های کشاورزی و تضعیف معیشت کشاورزان حاشیه این دریاچه شده است. این وضعیتبحرانی، بسیاری از کشاورزان را ناچار به تغییر مسیر شغلی و حتی مهاجرت اجباری کرده و ضرورت اتخاذ تدابیر فوری و جامع از سوی مسئولان را برای احیای دریاچه و حمایت از جوامع محلی بیش از پیش برجسته ساخته است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، اطراف دریاچه ارومیه، جایی که روزگاری زمین‌های کشاورزی پرمحصول و سرشار از زندگی بود، حالا قصه‌های تلخی از خشکی و بی‌آبی شنیده می‌شود.

روستاهایی که  خانه‌های کاه گلی شان یکی‌یکی در حال  خالی شدن است، اهالی که روزگاری کنار هم با خوبی و خوشی زندگی می‌کردند و زمین‌هایشان را سبز می‌کردند، حالا در دو راهی سختی ایستاده‌اند؛ رفتن به جایی که نشانی از آشنا نیست، یا ماندن در جایی که هر نفس کشیدن در هوای پر از نمک  با درد همراه است.

از نابودی زمین های کشاورزی تا تغییر مسیر زندگی

یکی از کشاورزان قدیمی منطقه می‌گوید: هر سال این موقع، من رب و دوشاب از محصول باغم می‌پختم، اما امسال خبری از محصولات نیست.

این زن کشاورز که سال‌ها با زمینش امرار معاش می کرده، ادامه می‌دهد: خشکی دریاچه و کم‌آبی باعث شده زمین‌هایم خشک شود و محصولاتم از بین بروند. دیگر نمی‌توانم به کار کشاورزی ادامه دهم.

این کشاورز  گفت: با وجود همه سختی‌ها، از کمیته امداد وام گرفتم و برای امرار معاشم بقالی باز کردم. هر چند این تغییر شغل سخت است، اما چاره‌ای نیست جز اینکه راهی برای ادامه زندگی پیدا کنم.

او از مسئولان درخواست کرد تا برای احیای دریاچه ارومیه و حمایت از کشاورزان منطقه اقدام‌های جدی‌تری انجام دهند تا شاید روزی دوباره زمین‌های شان زنده شوند و مردم به کشاورزی بازگردند.

یکی دیگر از کشاورزان منطقه به خبرنگار ایلنا می گوید: شرایط به گونه ای پیش رفته که دیگر کشاورزی برایمان مقرون به صرفه نیست. نبود آب کشاورزی و طوفان های نمکی حاصل دسترنج یک ساله ما را نابود کرد.

او  که سال ها در زمینه دامداری و کشاورزی فعالیت داشته می‌افزاید: خشکی دریاچه نه تنها باعث از بین رفتن محصولات کشاورزی شده بلکه بیماری‌های ناشی از گرد و غبار نمکی هم به معضل جدید ما تبدیل شده است. چند نفر از همسایگان ما به دلیل طوفان های نمکی  به بیماری های  تنفسی و  مزمن درگیر شده‌اند.

کاهش شدید جمعیت در روستای گورچین‌قلعه به دلیل خشکی دریاچه ارومیه

علی طهمورث، عضو شورای روستای گورچین‌قلعه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا از مهاجرت گسترده ساکنان این روستا در پی خشکی دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: گورچین‌قلعه یکی از هفت روستای دارای بافت باارزش کشور محسوب می‌شود که پیش‌تر، بیش از ۴۷۰ خانوار در آن ساکن بودند؛ اما به دنبال خشک‌شدن تدریجی دریاچه ارومیه، بسیاری از اهالی ناچار به ترک روستا و مهاجرت به شهرهای اطراف شده‌اند و عمدتاً در حاشیه شهرها سکونت یافته‌اند.

وی با بیان اینکه جمعیت این روستا به شدت کاهش یافته است، اظهار داشت: در حال حاضر تنها حدود ۱۳۰ خانوار در گورچین‌قلعه زندگی می‌کنند که بیش از ۵۰ درصد آن‌ها را افرادسالخورده  تک‌نفره تشکیل می‌دهند. این کاهش جمعیت نه‌تنها بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستا تأثیر منفی گذاشته، بلکه حیات فرهنگی و سنتی آن را نیز به خطر انداخته است.

عضو شورای روستا همچنین با ابراز نگرانی از وضعیت بهداشتی و سلامت ساکنان، تصریح کرد: در سال‌های اخیر، شیوع بیماری‌های مزمن به‌ویژه سرطان در این منطقه افزایش قابل‌توجهی داشته که به نظر می‌رسد با شرایط زیست‌محیطی ناشی از خشکی دریاچه و آلودگی ناشی از آن مرتبط باشد.

طهمورث خواستار توجه جدی مسئولان به وضعیت بحرانی روستاهای اطراف دریاچه ارومیه شد و تاکید کرد: اگر تدابیر فوری برای احیای دریاچه و بازگرداندن امید به زندگی در این مناطق اتخاذ نشود، با نابودی کامل زیست‌بوم انسانی در بسیاری از این روستاها مواجه خواهیم شد.

افزایش چشمگیر تعداد چاه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه

پیشتر نیز رسول مقابلی فرماندار ارومیه نسبت به افزایش چشمگیر تعداد چاه‌ها و تشدید فشار بر منابع زیرزمینی حوضه دریاچه ارومیه هشدار داده و به ایلنا گفته بود: در اطراف دریاچه ارومیه، تعداد چاه‌های حفرشده طی سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته و از ۷ هزار حلقه به بیش از ۹۰ هزار حلقه رسیده است که این موضوع فشار جدی و نگران‌کننده‌ای بر منابع آب زیرزمینی وارد کرده است.

فرماندار ارومیه تأکید کرده بود: این روند افزایش برداشت آب زیرزمینی، تهدیدی جدی برای احیای دریاچه ارومیه و تامین پایدار آب در منطقه محسوب می‌شود و خواستار همکاری جدی همه دستگاه‌ها و مردم برای مدیریت بهینه منابع آبی شده است.

تکذیب مهاجرت روستاییان مناطق پیرامون دریاچه ارومیه توسط مدیر ستاد احیای دریاچه

سعید عیسی‌نژاد، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، مهاجرت روستاییان ساکن در روستاهای اطراف دریاچه ارومیه،  را قویاً تکذیب  و تاکید کرد: این اخبار نادرست توسط رسانه‌های معاند با هدف ایجاد تفرقه و اختلاف در جامعه منتشر شده است.

وی با بیان گزارشی از وضعیت منابع آبی استان‌های حوزه آبریز دریاچه ارومیه، اعلام کرد: بیش از ۹۰ درصد مصرف آب در این استان‌ها به بخش کشاورزی اختصاص دارد و تغییرات اخیر در الگوی کشت از محصولات کم‌آب‌بر مانند گندم، جو و توتون به محصولات پرآب‌بر همچون سیب، شلیل، یونجه و چغندر قند، همراه با توسعه باغات، موجب افزایش چشمگیر مصرف آب کشاورزی شده است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه همچنین به چالش خشکسالی شدید طی سه سال اخیر در استان‌های کردستان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی اشاره و تصریح کرد که کاهش محسوس بارش‌ها، کاهش ورودی آب به دریاچه، افزایش دمای هوا و تبخیر شدید آب از مهم‌ترین عوامل موثر در کاهش سطح آب این دریاچه به شمار می‌روند.

عیسی‌نژاد ضرورت اصلاح الگوی کشت، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی دیم به آبی و بهره‌گیری بهینه از منابع آبی را مورد تاکید قرار داد و خاطرنشان ساخت: اتخاذ این تدابیر می‌تواند نقش کلیدی در احیای پایدار دریاچه ارومیه ایفا کند.

احیای دریاچه ارومیه در گرو بازنگری جدی در الگوی مصرف آب

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه، با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آبی منطقه اظهار داشت: احیای دریاچه ارومیه تنها در صورتی امکان‌پذیر است که الگوی مصرف آب در حوضه آبریز آن به‌طور اساسی اصلاح شود و همه ذی‌نفعان در این مسیر مشارکت فعال داشته باشند.

وی افزود:شرایط فعلی دریاچه ارومیه پیامد طبیعی مصرف بی‌رویه و خارج از ظرفیت منابع آبی در دهه‌های گذشته است. ظرفیت تولید آب در این حوضه تغییری نکرده، اما برداشت‌ها به مراتب بیش از توان اکولوژیک آن انجام می‌شود.

عیسی‌پور تصریح کرد: طبق شاخص‌های جهانی، حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مصرف حدود ۹۰ درصد از کل آب تجدیدپذیر، در وضعیت فوق‌العاده ناپایداری قرار دارد.

کشاورزی؛ عامل اصلی فشار بر منابع آبی

وی با تاکید بر سهم عمده بخش کشاورزی در مصرف آب، گفت:در پنج دهه اخیر، اراضی کشاورزی منطقه حداقل نیم میلیون هکتار افزایش یافته که این توسعه نامتوازن، فشار زیادی بر منابع آب وارد کرده است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود:با مصرف سالانه ۴.۵ تا ۵ میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی، عملاً تمام منابع تجدیدپذیر منطقه صرف این بخش می‌شود و در این شرایط، نمی‌توان هم منابع آبی را حفظ کرد و هم کشاورزی را به همین شکل ادامه داد.

وی همچنین به تغییر الگوی کشت در منطقه اشاره کرد و گفت:در گذشته کشت غالب منطقه غلات و باغات انگور بود، اما اکنون محصولات پرمصرفی چون سیب، چغندر قند و یونجه جایگزین شده‌اند که این تغییر یکی از دلایل اصلی بحران فعلی آب به شمار می‌رود.

از ادعای احیای دریاچه ارومیه تا درخواست آزاد سازی اراضی ملی

عیسی‌پور با بیان اینکه قطعا دریاچه ارومیه قابل احیا است گفت: آزادسازی اراضی ملی که به‌طور غیرقانونی به کشاورزی اختصاص یافته‌اند و اصلاح کاربری‌های نادرست را از جمله اقدامات ضروری برای احیای دریاچه ارومیه به شمار می آید.

وی تاکید کرد:این زمین‌ها، به ویژه در مناطق بالادست حوضه آبریز، باید به حالت اولیه بازگردند تا منابع آبی مصرفی دوباره به دریاچه بازگردد.

عیسی پور همچنین توسعه کشت‌های مقاوم به خشکی و کم‌مصرف را یکی از راهبردهای کلیدی برای مقابله با بحران آب دانست و هشدار داد:در صورت عدم تامین حق‌آبه زیست‌محیطی دریاچه، در کمتر از ده سال، طوفان‌های نمکی به مناطق مسکونی و زمین‌های کشاورزی خسارات جبران‌ناپذیری وارد خواهند کرد و زندگی میلیون‌ها نفر را در معرض تهدید قرار خواهند داد.

ارائه دو راهکار اصلی برای احیای دریاچه ارومیه

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، با اشاره به ضرورت اصلاح اساسی در وضعیت کنونی دریاچه، دو راهکار کلیدی برای احیای این دریاچه مطرح کرد.

وی در این باره گفت: راهکار اول، اصلاح الگوی مصرف آب و بهره‌وری بهینه از منابع آبی است که می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب و بهبود وضعیت دریاچه کمک کند.

عیسی‌پور راهکار دوم را احیای دریاچه توسط طبیعت دانست و توضیح داد: طوفان‌های نمکی که در پی خشک شدن دریاچه به وجود آمده‌اند باعث از بین رفتن اراضی کشاورزی شده‌اند و در نتیجه زمین‌های کشاورزی در حوضه آبریز به حدی کاهش یافته‌اند که دیگر امکان کشاورزی گسترده وجود ندارد. اگر این روند ادامه یابد و آبی مصرف نشود، طبیعت به صورت خودجوش دریاچه را احیا خواهد کرد.

وی با تاکید بر ضرورت توجه به هر دو راهکار، اظهار داشت:ترکیب اصلاح الگوی مصرف و بهره‌گیری از توانمندی‌های طبیعی می‌تواند به بازگشت حیات به دریاچه ارومیه کمک کند.