بازگشت سوریه به اتحادیه عرب دوباره شکست خورد

میدل ایست نیوز: همگان انتظار داشتند که نشست وزرای خارجه کشورهای شورای همکاری با عراق و مصر و اردن در جده با اعلام رسمی توافق بر سر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب همراه شود، اما با مخالفت برخی کشورهای عربی چنین نشد. به گزارش «الخلیج آنلاین»، با اینکه برخی کشورهای عربی مانند عراق و اردن و امارات و بحرین و عمان گام‌های بزرگی در برقراری و تحکیم روابط با حکومت سوریه برداشته‌اند، همچنان برخی کشورهای عربی هرگونه بهبود در روابط را مشروط به پیشرفت در پرونده سیاسی سوریه کرده‌اند و تأکید می‌کنند که حاضر نیستند به پیش از ۲۰۱۱ برگردند.

تسریع در تلاش برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب عملا بعد از زمین‌لرزه مهیب در شمال سوریه و جنوب ترکیه و نیز همزمان با بهبود روابط ایران و عربستان آغاز شد، اما این پرسش برای بسیاری مطرح شده که چرا بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب دوباره شکست خورد؟

نشست ناکام در جده

در نیمه آوریل ۲۰۲۳، وزرای خارجه عرب مشارکت‌کننده در نشست مشورتی جده که موضوع اصلی آن بررسی بازگشت سوریه به اتحادیه عرب اعلام شده بود نتوانستند در این باره به نتیجه‌ای برسند و صرفا بر ضرورت پررنگ شدن نقش کشورهای عربی در پایان دادن به بحران سوریه تأکید کردند.

این نشست با حضور وزرای خارجه ۸ کشور عربی (شورای همکاری و عراق و مصر و اردن) و با حضور مشاور دیپلماتیک رئیس امارات و یک روز پس از سفر وزیر خارجه سوریه به عربستان برگزار شد.

در بیانیه رسمی وزارت خارجه عربستان درباره این نشست، آمده که وزرای خارجه این کشورها توافق کردند که راه حل سیاسی تنها راه حل بحران سوریه است و تأکید کردند که لازم است کشورهای عربی نقشی پیشگام در تلاش‌ها برای پایان دادن به این بحران داشته باشند.

این بیانیه افزوده که در این نشست بر اهمیت حل بحران انسانی در سوریه و تأمین شرایط لازم برای ارسال کمک‌ها و فراهم کردن شرایط بازگشت پناهجویان و آوارگان تأکید شد.

رسانه های گوناگون به نقل از منابع مطلع تأکید می‌کنند که برخی حاضران در این جلسه تأکید کرده‌اند که منطقی نیست سوریه به اتحادیه عرب برگردد پیش از آنکه میلیون‌ها آواره سوریه‌ای به بتوانند به کشورشان بازگردند.

از سوی دیگر، «فیصل المقداد» وزیر خارجه سوریه، تأکید کرد که دمشق اولویت را به تقویت روابط دوجانبه با کشورهای عربی می‌دهد و بازگشت به اتحادیه عرب اولویت بعدی سوریه است و افزود که «اکثر کشورهای عربی شرایط سوریه و لزوم بازگشت به آن و کنش مشترک عربی را درک کرده‌اند».

المقداد در مصاحبه با رسانه رسمی الجزایر گفت که سوریه عجله‌ای برای بازگشت به اتحادیه عرب ندارد.

ادامه مخالفت‌ها

قطر، کویت و مراکش از مهم‌ترین کشورهایی هستند که همچنان با بازگشت حکومت سوریه به اتحادیه عرب مخالفت می‌کنند.

«محمد بن عبدالرحمن آل ثانی»، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، در ۱۳ آوریل مصاحبه‌ای تلویزیونی تأکید کرد که سخن گفتن از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب صرفا گمانه‌زنی است و افزود که «هیچ چیزی در این باره در دستور کار نیست».

او گفت که بارها موضع قطر در این باره را اعلام کرده و افزود که عواملی که باعث تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب و قطع ارتباط با دمشق شد همچنان به قوت خود باقی است.

وی ادامه داد که هرچند جنگ در سوریه به پایان رسیده، اما مردم سوریه همچنان آواره‌اند.

«سالم العبد الله الصباح»، وزیر خارجه کویت، نیز تأکید کرد که حکومت بشار اسد باید برای اعتمادسازی گام‌های مشخصی بردارد تا به راه حل سیاسی بحران سوریه کمک کند و بعد از آن بتوان از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب سخن گفت.

او در حاشیه نشست جده گفت که اعتمادسازی شامل آزادی زندانیان سیاسی و تعیین تکلیف مفقودالاثرهاست و افزود که کویت با قاطعیت از وحدت اراضی سوریه حمایت می‌کند و با هرگونه دخالت خارجی در امور این کشور مخالف است.

وزیر خارجه کویت تأکید کرد که سوریه یک کشور مهم عربی و یکی از ارکان امنیت ملی جهان عرب است و افزود که کویت خلاف اجماع کشورهای عربی درباره سوریه عمل نخواهد کرد.

پیش از این نشریه «وال استریت جورنال» در گزارشی از قطر، کویت، مصر، یمن و مراکش به عنوان مخالفان اصلی بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نام برده بود.

ملاحظات امریکا و ترکیه

از سوی دیگر، امریکا و اتحادیه اروپا نیز با عادی‌سازی روابط با سوریه پیش از اجرای کامل قطع‌نامه ۲۲۵۴ مخالفت می‌کنند. این قطع‌نامه بر آتش‌بس فوری در سراسر سوریه و آغاز مذاکرات سیاسی و تشکیل یک دولت وحدت ملی انتقالی به مدت ۲ سال و تغییر قانون اساسی و اجرای انتخابات آزاد در این کشور تأکید می‌کند.

«باربارا لیف»، معاون وزیر خارجه امریکا در امور خاور نزدیک، اخیرا در واکنش به ازسرگیری روابط برخی کشورهای عربی با سوریه گفت که امریکا تصمیمی برای برقراری روابط با سوریه یا کاهش تحریم‌ها علیه این کشور ندارد.

این همه در حالی است که خبرگزاری «رویترز» پیش از این اعلام کرده بود که عربستان در صدد است که بشار اسد را به نشست سران اتحادیه عرب که در ۱۹ مه در ریاض برگزار می‌شود دعوت کند. موضوعی که نتایج نه چندان مثبت نشست جده آن را در هاله‌ای از ابهام فروبرده است.

در این راستا، «محمد علوش» کارشناس سیاسی، معتقد است که نشست جده مبانی راهبرد جدید عربی در قبال سوریه را ترسیم کرد و افزود که بازگشت روابط با دمشق به این معنا نیست که بشار اسد هیچ هزینه‌ای در قبال آن نباید بدهد.

او می‌افزاید که نتایج این نشست دو نکته مهم را آشکار کرد: نخست اینکه امریکا همچنان بر سیاست‌های متحدان عرب خود درباره سوریه تأثیرگذار است و دوم اینکه هنوز بسیاری از کشورهای عربی درباره فواید ازسرگیری روابط با بشار اسد به نحوی که وی در آن دست بالا را داشته باشد تردید دارند.

به گفته علوش البته این تردید باعث نمی‌شود که به سیاست منطقه‌ای جدید خود که نقش بازی کردن در پرونده سوریه است ادامه ندهند.

علوش ادامه می‌دهد که سقف تعیین‌شده در نشست جده سیاست جدید کشورهای عربی را از ابتکار عمل‌های فردی به یک راهبرد جمعی تبدیل کرده است.