مهدی مطهرنیا: هیچ کدام از طرفین ایران و آمریکا در پی پذیرفتن «مرگ برجام» نیستند

شفقنا آینده- یک استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل می گوید: هیچ کدام از طرفین ایران و آمریکا در پی پذیرفتن مرگ برجام نیستند. در چنین فضایی دولت بایدن اعلام مرگ برجام را به تعویق می اندازد و دولت ایران نیز به همین گونه عمل می کند چرا که نمی خواهد تبعات ناشی از آن گریبانگیر دولت های موجود در واشنگتن و تهران شود. بایدن رییس جمهوری است که لغزنده به ریاست جمهوری رسیده است و احتمال دارد در 2024 در رقابت های ریاست جمهوری شکست بخورد از طرف دیگر در کنگره آمریکا چه در مجلس نمایندگان و چه سنا اکثریت جناح دموکرات و جمهوری خواه اگر بر سر هیچ موضوعی اتحاد نداشته باشند بر سر پرونده هسته ای ایران متحد هستند. در چنین فضایی آمریکایی ها در قوه مجریه به رهبری بایدن به دنبال چه چیزی هستند؟ آن ها در پی آن هستند که بتوانند به مبادله زندانیان دست پیدا کنند.

دکتر مهدی مطهرنیا در گفت وگو با خبرنگار شفقنا آینده در پاسخ به این سوال که زمزمه هایی در مورد مذاکره بین ایران و آمریکا شنیده می شود. نتایج این مذاکرات چقدر می تواند جدی باشد؟ و جنس توافق حاصل چیست؟ چه عواملی طرفین را مجددا به سمت گفت وگو سوق داده است؟ اظهار داشت: به نظر می رسد در فضای سیاسی ایران پس از برجام دورانی آغاز شده است که تلاش می شود وضعیت موجود حفظ شود. بازار اقتصاد ایران به ویژه با محوریت برابری ارزش پول ملی در برابر دلار بسیار شکننده است. دیگر وعده درمانی نمی تواند این وضعیت را کنترل کند. براساس آنچه این بازار از منظر روانی معطوف به مذاکرات هسته ای است. و برجام دیگر جایگاهی از منظر عملگرایی در سپهر سیاسی ایران و امریکا ندارد، اما تهران تلاش دارد برجام به گونه ای حفظ شود.

وی افزود: آمریکایی ها دیگر برجام را جزو اولویت های خود نمی دانند و از طرف دیگر به هیچ وجه حاضر نیستند تحریم های ایران را حتی پس از خروج آمریکا از برجام را کاهش دهند. آمریکا اگر حتی مکانیزم ماشه را فعال کند از منظر افکار عمومی و به واسطه ورود مجدد مذاکرات به وین به صورت مذاکره غیر مستقیم با دولت سیزدهم به تبع به هدف خود یعنی بازگشت به برجام شکل گرفته است در حالیکه عملا برجامی وجود ندارد. برجام برنامه جامع اقدام مشترک بود و به پرونده هسته ای محدود شد و آمریکا در سال 2018 توسط ترامپ از همان برجام محدود شده و معطوف به پرونده هسته ای خارج شد و سپس در دوران بایدن به دلیل اینکه می خواستند زمینه های فشار بیشتر بین المللی را برای تهران فراهم کنند صحبت از مذاکرات شد.

وی با بیان اینکه مذاکرات در اواخر دولت روحانی به انجام رسید و قرار بود همه تحریم ها برداشته شود و راستی آزمایی شود گفت: قرار بود تعهدات بین المللی برای حضور آمریکا در برجام و عمل به تعهداتش از طرف کشور های دیگر پنج بعلاوه یک مورد توجه باشد و همچنین مذاکرات فرسایشی نشود اما هیچ کدام از این هدف گذاری ها انجام نشد. در انتها حتی آژانس بین المللی انرژی هسته ای نپذیرفت که پرونده های باز ایران که روی میز آژانس است بسته شود لذا ایران از اوج شروط خود در برجام و انجام مذاکرات با کشور های پنج بعلاوه یک پایین آمد و دولت نتوانست نه تنها پرانتز های باقیمانده میان ایران و پنج بعلاوه یک به ویژه آمریکا را بردارد بلکه اساسا مذاکرات از بین رفت.

مطهرنیا تصریح کرد: هیچ کدام از طرفین در پی پذیرفتن مرگ برجام نیستند. در چنین فضایی دولت بایدن اعلام مرگ برجام را به تعویق می اندازد و دولت ایران نیز به همین گونه عمل می کند چرا که نمی خواهد تبعات ناشی از آن گریبانگیر دولت های موجود در واشنگتن و تهران شود. بایدن رییس جمهوری است که لغزنده به ریاست جمهوری رسیده است و احتمال دارد در 2024 در رقابت های ریاست جمهوری شکست بخورد از طرف دیگر در کنگره آمریکا چه در مجلس نمایندگان و چه سنا اکثریت جناح دموکرات و جمهوری خواه اگر بر سر هیچ موضوعی اتحاد نداشته باشند بر سر پرونده هسته ای ایران متحد هستند. در سنای امریکا 49 سناتور جمهوری خواه کاملا با بایدن در ارتباط با انجام مذاکره با تهران و رسیدن به یک توافق مخالفت می کنند. در چنین فضایی آمریکایی ها در قوه مجریه به رهبری بایدن به دنبال چه چیزی هستند؟ آن ها در پی آن هستند که بتوانند به مبادله زندانیان دست پیدا کنند چرا که در صورت گسترش تحرکات تهران در ارتباط با پرونده هسته ای و آنچه که در فضای رسانه ای و در تئوری جنگ نامتعادل بر علیه تهران گفته می شود بالا می گیرد؛ این جنگ روانی ممکن است به طرف عملیات میدانی محتمل پیش برود. این وضعیت زمانی حساسیت برانگیز است که هم سنتکام فرماندهی ارتش آمریکا و هم تل آویو به عنوان متحد منطقه ای آمریکا در ارتباط با تهران در پی تلاش برای ایجاد فضای محدود سازی تحرکات ایران در جهت اقدام نظامی محتمل است لذا با توجه به وجود گفتمان انقلابی در تهران و با یک دست شدن  جامعه حاکمیتی این گفتمان انقلابی مورد توجه است.

این استاد دانشگاه افزود: اگر گفتمان انقلابی از درون فرو بپاشد و نتواند ارزش های لگوسنتریکال و کلام محورانه خود را که تهران را دارالاسلام و آمریکا و متحدانش را دارالکفر می داند فروبریزد منجر به آن خواهد شد که زمینه هایی به وجود بیاید و ساختار های موجود در ارتباط با ارزش های برساخته این گفتمان انقلابی از درون فرو بریزد و به تبع با فرو ریزش آن مسائل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی و زیست بوم و ارزشی و فرهنگی و دیگر مسائل برجسته تر می شود. با توجه به اعتراضات داخلی و گفتمان انقلابی تکیه گاه اصلی خود در ارتباط با جهت گیری های منطقه ای و بین المللی را نیز از دست می دهد. توافق کوتاه مدت می تواند از این جهت ضربه ای بر پیکره این گفتمان وارد کند که ابزار اصلی آن برای پاسخگویی به مردم را از دست قوه مجریه و کل نهاد حاکمیتی و حکومتی خارج کند چرا که هر گونه تحرکی که در ایران صورت می پذیرد ارجاع به دشمن و پرونده هسته ای داده می شود و توافق می تواند توقعات فزاینده مردمی را افزایش دهد.

مطهرنیا با تاکید بر اینکه یک توافق کمتر از برجام با توجه به اینکه این گفتمان تمام گفتمان های رقیب داخلی را متهم به سازش کاری کرده است و نمونه آن را در ارتباط با حل مسائل ایران و کشور های عربی می توان شاهد بود، اظهار داشت:  این می تواند سناریوی بوسه مرگ و جوجیتسوی ژاپنی را نشان دهد در جوجیتسو طرف کنشگر و یا مبارزی که وجود دارد تلاش می کند مبارز رودرروی خود را در آغوش بگیرد و با نزدیک شدن به او و استفاده از تحریک انرژی وی او را پرتاب و به وی ضربه وارد کند. در همین حین با نزدیک شدن به وی می تواند بوسه مرگ را بر گونه یا گردن او وارد نمایند لذا نزدیک شدن به یک توافق موقت در ارتباط با تهران حتی مورد نظر تل آویو است و با آن مخالفتی اعلام نمی کند چرا که انجام چنین توافقاتی دولتی را که امروز دولت بایسته نظام جمهوری اسلامی عنوان می شود به گونه ای که اجازه می دهد دستگاه دیپلماسی ایران با عربستانی که آن گونه به تل آویو نزدیک شده است و محمد بن سلمان در این دارالاسلام تحرکات بسیار غرب گرایانه ای دارد، اما با حمایت جدی با دستگاه دیپلماسی روبرو هستیم به گونه ای که دستگاه دیپلماسی دولت قبل دیپلماسی سازشگر خوانده می شود و دیپلماسی دولت کنونی اقتدارگرا نامیده می شود در حالیکه در عمل شاهد عینیت های دیگری در عرصه سیاست هستیم.

وی تاکید کرد: اگر این دولت توافقی کمتر از برجام انجام دهد و بعد از مدتی فشارهای فزاینده ادامه پیدا کند اهرم موجود در ارجاع دادن تمام مسائل به خارج از مرزها و همچنین تحریم های ناشی از نپذیرفتن برجام کند می شود و لبه تیز آن دیگر برنده نخواهد بود و این وضعیت پس از مدتی می توئاند به ضد خود تبدیل شود اما اینکه چرا این وضعیت مطرح می شود باید گفت همانطور که در خطوط نخست سخنم بیان کردم باید این نکته را بپذیریم که اثر روانی این اخبار بر روی بازار ارز و بورس تاثیر گذاشته و در بانک و بیمه و صندوق های بازنشستگی امید به آینده اقتصاد را ایجاد کرده است و می تواند با ایجاد تاثیر مثبت به عنوان مسکنی در این مسیر باشد و به موازات حل و فصل مسائل با عقب نشینی در مقابل ریاض عمل کند ولی اینکه این معنا تا کی می تواند کارکرد داشته باشد باید گفت بازار نسبت به گذشته هوشمند تر است و این خبر ها نمی تواند اثر چندانی داشته باشد مگر نوسانی چند هزار تومانی به پایین و بالا که برای برابری نرخ ریال ایران با دلار بوجود بیاورد. مساله تفاهم است برجام هم یک تفاهم است ولی اصطلاح توافق را به کار می برند ولی اصل تفاهم است.