نظامی‌سازی کمک‌رسانی؛ اعتراض شدید سازمان ملل و نهادهای بشردوستانه به طرح اسرائیلی – آمریکایی «کمک‌رسانی» در غزه

طرح جدید آمریکایی – اسرائیلی که خواستار واگذاری عملیات کمک‌رسانی در غزه به یک خیریه خصوصی و شرکت‌های امنیتی آمریکایی است، قرار است جایگزین سازمان ملل شده و با تحویل مستقیم کمک‌ها «فقط به نیازمندان»، کنترل ارسال اقلام ضروری به این منطقه تحت محاصره فلسطین را در دست گیرد. سازمان ملل این طرح را رد کرده و آن را «نظامی‌سازی کمک‌رسانی» خوانده که می‌تواند منجر به آوارگی گسترده فلسطینیان شود. این خبر در حالی منتشر شد که یونیسف و برنامه جهانی غذا (WFP) روز دوشنبه نسبت به خطر قحطی در غزه هشدار دادند.

به گزارش فرانس ۲۴، بنیاد کمک انسانی غزه (GHF) که در فوریه تأسیس شده و توسط «کارشناسان بحران‌دیده» اداره می‌شود، قصد دارد با استفاده از پیمانکاران آمریکایی — از جمله فردی که سابقاً ریاست شاخه شبه‌نظامی سیا را برعهده داشته — ایستگاه‌هایی برای توزیع کمک در نقاطی از غزه ایجاد کند. گفته شده این ایستگاه‌‎ها قرار است بدون دخالت مستقیم نیروهای دفاعی اسرائیل فعالیت کنند.

به گفته مایک هاکبی، سفیر آمریکا در اسرائیل، نیروهای ارتش اسرائیل در نزدیکی این مراکز مستقر خواهند بود اما به‌صورت «دورادور».

ساکنان غزه برای دریافت کمک، باید به سمت جنوب منتقل شوند، به منطقه‌ای که توسط ارتش اسرائیل محصور خواهد شد. نتانیاهو روز یکشنبه به کمیته امور خارجه و دفاع اسرائیل گفت: «غزه‌ای‌هایی که منتقل می‌کنیم، باز نخواهند گشت. آنجا نخواهند بود. ما کنترل آن محل را به دست می‌گیریم.»

مقام‌های ارشد سازمان ملل و دولت آمریکا — و همچنین سازمان‌های امدادی — نسبت به توانایی این بنیاد در اجرای عملیات انسانی در سطح غزه تردید دارند. این نهاد بیشتر در عملیات بحران فعالیت داشته، نه در مأموریت‌های انسانی.

همچنین روشن نیست «بنیاد کمک انسانی غزه» به اصول بی‌طرفی سازمان ملل پایبند خواهد بود یا نه. فرحان حق، سخنگوی معاونت سازمان ملل گفت: «سازمان ملل نمی‌تواند بخشی از هیچ طرحی باشد که اصول انسان‌دوستی، بی‌طرفی، استقلال و بی‌غرضی ما را رعایت نکند.»

جیمز الدر، سخنگوی یونیسف گفت: «این طرح ظاهراً برای اعمال کنترل بر اقلام حیاتی طراحی شده و به عنوان اهرم فشار به کار می‌رود. این تصمیمی است میان آوارگی و مرگ.» او افزود: «خطرناک است که از غیرنظامیان بخواهیم وارد مناطق نظامی شوند تا کمک دریافت کنند… کمک انسانی نباید اهرم چانه‌زنی باشد.»

تأکید مشکوک طرح بر ارائه کمک «فقط» به نیازمندان، همراه با نظارت دقیق و حسابرسی کامل، نگرانی‌هایی درباره محدودسازی گسترده در دسترسی به کمک ایجاد کرده است.

در حالی که محاصره اسرائیل وارد سومین ماه خود شده، ۲۴۰ هزار تُن کمک‌ها پشت گذرگاه‌ها معطل مانده‌اند. بر اساس جزئیات منتشرشده، این طرح توزیع غذا را تا «آخرین کالری و دانه آرد» پیگیری می‌کند.

دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل (OCHA) این طرح را «غیرقابل اجرا» توصیف کرده و هشدار داده توزیع جیره‌ها فقط یک یا دو بار در ماه صورت خواهد گرفت، آن‌هم در مکان‌هایی مشخص.

این طرح ۴ ایستگاه توزیع برای پوشش ۱.۲ میلیون فلسطینی در نظر گرفته و می‌خواهد به‌تدریج کل جمعیت غزه را تحت پوشش قرار دهد. هزینه هر وعده را ۱.۳۰ دلار اعلام کرده است. در عین حال، هر ۶۵ دلار کمک، ۵۰ وعده غذایی کامل را برای غیرنظامیان در معرض خطر تأمین می‌کند.

«خیانت در بالاترین سطح»

بخش بحث‌برانگیز دیگر این طرح، حضور دست‌کم یک مقام سابق امنیتی ارشد سازمان ملل در رأس «بنیاد کمک رسانی غزه» است. بیل ای. میلر، عضو سابق دپارتمان امنیت سازمان ملل، در هیئت مشاوران دیده می‌شود و نام دیوید بیسلی، رئیس پیشین WFP، نیز ذکر شده، هر چند حضور او هنوز تایید نشده است.

منبعی از داخل سازمان ملل که به‌طور منظم در غزه حضور دارد به فرانس ۲۴ گفت: «این خیانت در بالاترین سطح است.» وی افزود: «آن‌ها به ما گفتند یا با ما کار کنید یا کنار بروید. آن‌ها آمده‌اند تا کنترل را به دست بگیرند، با نظامی‌سازی کمک‌ها.»

سازمان ملل گفته عملاً نمی‌تواند جلوی این طرح را بگیرد. یک مقام ارشد سازمان ملل گفت: «ما ارتش نیستیم. نمی‌توانیم جلویشان را بگیریم. کنترل در دست دولت اسرائیل است.»

منبعی از دولت آمریکا گفت این سازوکار کاملاً به ابتکار دولت اسرائیل بوده و جلسه‌ای سطح‌بالا درباره آن پنجشنبه برگزار شده است. او آن را نسخه‌ای «کم‌امنیت‌تر ولی مرگبارتر» از اسکله شناور دوره بایدن در سواحل غزه توصیف کرد.

استیو ویتکاف، فرستاده آمریکا در خاورمیانه، به شورای امنیت هشدار داده که اگر سازمان‌های وابسته به سازمان ملل طرح بنیاد کمک انسانی غزه را نپذیرند، آمریکا بودجه‌شان را قطع خواهد کرد.

در حالی که اسرائیل مدعی است این طرح مانع دزدیده شدن غذا توسط حماس می‌شود، هنوز مدرکی برای این ادعا ارائه نکرده است. یونیسف اعلام کرده استفاده از فناوری تشخیص چهره برای دریافت کمک، «نقض تمام اصول بشردوستانه» است.

مأموریت امنیتی در لباس خیریه

این بنیاد در ژنو (Geneva) ثبت شده ولی منابع مالی‌اش شفاف نیست. نِیت موک (Nate Mook)، مدیر سابق خیریه آشپزخانه مرکزی جهانی (World Central Kitchen) آن را اداره می‌کند. قرار است شرکت‌های امنیتی آمریکایی همچون یو‌جی سلوشنز (UG Solutions) و سیف ریچ سلوشنز (Safe Reach Solutions) وظیفه حفاظت را برعهده بگیرند.

شرکت سیف ریچ (Safe Reach) متعلق به شرکت مدیریت سرمایه «ترو اوشن تراست» (Two Ocean Trust) است و توسط فیلیپ اف. ریلی (Philip F. Reilly), رئیس پیشین عملیات شبه‌نظامی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA – Central Intelligence Agency) اداره می‌شود — کسی که پیش‌تر با شرکت امنیتی خصوصی بدنام «بلک‌واتر» (Blackwater) همکاری داشته است.

به گفته منبع سازمان ملل، مردانی که در ایست‌های بازرسی دالان نتساریم مستقر هستند «اسلحه‌های نیمه‌اتوماتیک را روی شکم‌های آبجو‌خورده‌شان آویزان کرده‌اند».

یونیسف می‌گوید این طرح برای مردم خطرناک است، به‌ویژه در غیاب آتش‌بس یا برنامه‌ای برای بازسازی. مقام سازمان ملل گفته: «اگر به این طرح نگاه کنید، فقط هدفش این است که وضعیت را در حالت اضطراری دائمی نگه دارد، بدون بازسازی، خدمات یا حتی آتش‌بس. عملاً تبدیل غزه به مستعمره تنبیهی است.»

طرح بنیاد کمک انسانی غزه فقط ورود ۶۰ کامیون کمک در روز را پیش‌بینی می‌کند — که یک‌دهم کمک‌های زمان آتش‌بس است.

یک مقام سازمان ملل گفت این طرح «ضدآرمان‌شهری» و «ناتمام» است. او افزود: «این طرح عملاً کمک‌ها را از سیستم جهانی بشردوستی جدا می‌کند.»

تامى بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «این رویکردی جدید با یک هدف مشخص است: رساندن فوری کمک به مردم». اما هنوز اطلاعیه‌ای رسمی از بنیاد منتشر نشده و وزارت خارجه هم اطلاعاتی ارائه نکرده است.

طرح بنیاد کمک انسانی غزه استخدام بانک‌هایی چون جی‌پی مورگان و یک مؤسسه سوئیسی با حمایت گلدمن ساکس را برای نظارت شخص ثالث پیشنهاد داده تا «هر دلار قابل ردیابی باشد».

جاناتان فاولر از آنروا گفت: «وجود واژه ‘بشردوستانه’ در نام یک طرح، الزاماً آن را با اصول حقوق بشر بین‌الملل سازگار نمی‌کند. ما یک سیستم جهانی برای ارائه کمک داریم. این طرح آن سیستم را قطع خواهد کرد.»