مدل سوئدی و چالش‌های بازار کار: نگاهی به مذاکرات جمعی ۲۰۲۵

وب‌سایت “تجدد” مفتخر است که مروری جامع بر پنل گفت‌وگوی اخیر “مدل سوئدی بازار کار و دور مذاکرات جمعی ۲۰۲۵” ارائه دهد. این پنل که توسط “آرناگروپن” میزبانی شد، کارشناسان برجسته بازار کار سوئد را گرد هم آورد تا در مورد چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو بحث کنند. اعضای پنل شامل شارلوتا استرن (مدیرعامل راسو و استاد جامعه‌شناسی)، ایرن ونمو (مدیرکل مؤسسه میانجی‌گری)، پیتر هلبرگ (رئیس یونیونن)، کامیلا فرانکلیوس (رئیس مذاکرات از مهندسان سوئد)، و توماس اوندین (از شرکت‌های تکنولوژی) بودند. محور اصلی بحث، پرسش این بود که آیا شرکای اجتماعی در مورد ایده‌های اساسی مدل سوئدی به توافق رسیده‌اند.

چارچوب مفهومی گرمان بندر بحث‌ها با اشاره به مدل مفهومی گرمان بندر، محقق اقتصاددان، آغاز شد که در پایان‌نامه خود به چگونگی مدیریت چالش‌هایی مانند شکل‌گیری دستمزد، اتوماسیون دیجیتال و مهاجرت توسط شرکای بازار کار و دولت در سوئد می‌پردازد. مدل بندر شامل چهار سطح است:

• سطح فلسفی: این ایده که سوئد یک اقتصاد کوچک و باز است و دستمزدها باید توسط شرکای بازار کار تعیین شوند. شرکت‌کنندگان پنل در این سطح به طور کامل توافق داشتند.
• سطح برنامه‌ای: ایده‌ی اینکه اقتصاد صادرات‌محور باید راهنما باشد.
• سطح سیاستی: هنجار صنعت (industrinormen) به عنوان سیستم یا سیاست تعیین‌کننده عمل می‌کند (نه خود “نشان”).
• سطح عملکردی: “نشان” (märket) – سطح دستمزدی که صنعت تعیین می‌کند – بر اساس اصول و قوانین روشن به هنجار تبدیل می‌شود. پنل به بررسی این موضوع پرداخت که توافقات و اختلافات در کجای این چارچوب قرار می‌گیرند.

سهم دستمزد در مقابل سهم سود در اقتصاد یکی از موضوعات کلیدی مطرح شده، نسبت سهم دستمزد به سهم سود در اقتصاد، به‌ویژه در بخش خصوصی و صنعت بود. آمارها نشان می‌دهد که سهم سود در حال حاضر در سطح تاریخی بالایی قرار دارد، به طوری که پیش‌بینی شده برای سال جاری بیش از ۴۰ درصد خواهد بود، در حالی که میانگین ۲۰ سال گذشته ۳۷.۵ درصد بوده است. پرسش مطرح شد که آیا باید به تدریج به میانگین تاریخی بازگردیم.

• توماس اوندین معتقد بود که نیازی به اقدام فعال برای این بازگشت نیست و این نسبت از سال ۱۹۹۵ تقریباً در یک سطح بوده است. او این موضوع را بیشتر به تضاد منافع در مذاکرات مربوط می‌دانست.
• کامیلا فرانکلیوس نیز بر لزوم تعادل تأکید کرد، اما با توجه به تغییرات بستر اقتصادی، بازگشت دقیق به سطوح گذشته را ضروری نمی‌دانست. او گفت که این موضوع برای توسعه دستمزدهای واقعی و رقابت‌پذیری حیاتی است.
• پیتر هلبرگ موافق بود که حرکت به سمت میانگین منطقی به نظر می‌رسد، زیرا این نشان‌دهنده توسعه خوب بخش تجاری سوئد و افزایش دستمزدهای واقعی برای کارکنان در طول سالیان متمادی است.
• ایرن ونمو اشاره کرد که هیچ نشانه‌ای از تغییر سیستماتیک وجود ندارد و افزایش کنونی به دلیل شوک‌های موقتی مانند تورم و تضعیف کرون است و به احتمال زیاد به میانگین باز خواهد گشت. او توصیه کرد که به داده‌های یک یا دو سال بیش از حد واکنش نشان داده نشود.
• شارلوتا استرن گفت که نباید تنها به سهم سود نگاه کرد؛ سود بالا به معنای شرکت‌های موفق سوئدی است که به نفع کشور است. او ابراز اطمینان کرد که شرکای اجتماعی به مرور زمان تعادل را تضمین خواهند کرد.

مؤسسه میانجی‌گری (Medlingsinstitutet) این شاخص‌ها را رصد می‌کند و ایرن ونمو تأکید کرد که توسعه دستمزدهای واقعی مهمترین شاخص برای شهروندان است. اگرچه کاهش قابل توجهی در دو سال اخیر وجود داشته، اما پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۷ بهبود یابد. کامیلا فرانکلیوس افزود که اگر روند کاهش سهم دستمزد نسبت به سود ادامه یابد، این موضوع مدل سوئدی را تحت فشار قرار خواهد داد و شرکای اجتماعی برای تضمین توسعه دستمزد واقعی و توزیع عادلانه سود مجبور به واکنش خواهند شد.

لنگرهای تعیین دستمزد سه عامل اصلی در تعیین فضای دستمزدی در اقتصاد مورد بحث قرار گرفت: رشد بهره‌وری، تورم/هدف‌گذاری تورم، و مقایسه با اروپا.

• توماس اوندین بیان داشت که ترکیبی از این عوامل، به علاوه ارجاعات بین‌المللی (به ویژه آلمان و فنلاند)، در مذاکرات نقش دارد. در نهایت، همه چیز به توافق نهایی بر سر یک درصد مشخص ختم می‌شود.
• کامیلا فرانکلیوس هدف‌گذاری تورم را به عنوان یک لنگر مهم برای اتحادیه‌ها دانست. او همچنین به “بهترین وضعیت ممکن” برای اتحادیه‌های صنعتی اشاره کرد که شامل سرعت رشد اروپا و اشتغال‌زایی است.
• پیتر هلبرگ نیز از این لنگرها، چه در توافق‌نامه صنعتی و چه در سیاست دستمزدی یونیونن، حمایت کرد و بر اهمیت حمایت گسترده از مدل تأکید نمود.
• ایرن ونمو نقش حیاتی اعتماد اتحادیه‌ها به هدف تورم ۲ درصدی در کاهش سریع تورم را برجسته کرد. او هشدار داد که در کشورهایی که دستمزدها همیشه بیش از تورم افزایش می‌یابند (مانند اتریش و بریتانیا)، تورم در سطوح بالاتری باقی مانده است.
• شارلوتا استرن تأکید کرد که هدف‌گذاری تورم و “نشان” هنجارهای بسیار مهمی هستند که مدل سوئدی را در برابر فشارهایی مانند تورم و همه‌گیری مقاوم ساخته‌اند. او اشاره کرد که حتی اتحادیه‌هایی که قبلاً منتقد مدل بودند (مانند Vårdförbundet) اکنون “نشان” را پذیرفته‌اند. با وجود تفاوت‌های بهره‌وری حتی در درون صنایع، شرکای اجتماعی می‌دانند که این سیستم گاهی مستلزم سازش است. توماس اوندین به سختی مذاکرات در دوران همه‌گیری اشاره کرد که با وجود آسیب دیدن برخی بخش‌ها، توافق حاصل شد. این سیستم، با وجود کاستی‌ها، تا کنون کارآمد بوده است و جایگزین‌های آن نامشخص است.

ساعات کاری موضوع ساعات کاری نیز داغ بود. در مورد اینکه آیا ساعات کاری باید موضوع مذاکرات شرکای اجتماعی باشد، پاسخ پنل به طور قاطع “بله” بود. در مورد اینکه آیا این موضوع در مذاکرات ۲۰۲۵ مطرح خواهد شد، اجماع وجود داشت که بله، این یک موضوع محتمل است.

• توماس اوندین نگرانی خود را از اظهارات رئیس جدید LO ابراز کرد که در صورت عدم موفقیت مذاکرات، قانون‌گذاری را مطرح کرده است. او هشدار داد که این می‌تواند منجر به لغو توافقات موجود در مورد کاهش ساعات کاری شود.
• کامیلا فرانکلیوس نیز با اذعان به اهمیت این موضوع، ابراز نگرانی کرد که این بحث می‌تواند گروه‌های مختلف را در مقابل یکدیگر قرار دهد و بر بهره‌وری و رفاه عمومی تأثیر بگذارد.
• ایرن ونمو به انقلاب کار از راه دور اشاره کرد که به “آزادی” برای بسیاری از کارکنان منجر شده است. او همچنین تأکید کرد که کاهش ساعات کاری بسیار پرهزینه است، به خصوص با کمبود نیروی کار ماهر در بسیاری از بخش‌ها (مانند پرستاران و برخی کارگران)، که هزینه مضاعفی را بر کارفرمایان تحمیل می‌کند.
• شارلوتا استرن نیز نگرانی خود را در مورد رشد بهره‌وری بیان کرد و کاهش ساعات کاری در شرایط فعلی را پرخطر دانست. او معتقد است اگر این یک وضعیت “برد-برد” (کار کمتر، تولید بیشتر) بود، کارفرمایان مخالفت نمی‌کردند.

پرسش‌های مخاطبان: سرمایه‌گذاری و گذار اقلیمی در پاسخ به سؤالات مخاطبان در مورد کسری سرمایه‌گذاری در مقایسه با شرکت‌های آمریکایی و چگونگی مدیریت گذار اقلیمی در بازار کار سوئد:

• پیتر هلبرگ اشاره کرد که اتحادیه‌ها بر سرمایه‌گذاری خوب در شرکت‌های سوئدی تأکید دارند تا کشور در گذار اقلیمی و سایر تحولات پیشرو باشد و مشاغل خوبی را حفظ کند.
• کامیلا فرانکلیوس نیز موافق بود که تمرکز بیش از حد بر گزارش‌های فصلی مضر است و پول باید در جایی سرمایه‌گذاری شود که به نفع شرکت‌ها و کل جامعه باشد. او افزود که شرکت‌های سوئدی مسئولیت قابل توجهی در قبال گذار اقلیمی بر عهده دارند و این امر نیازمند سرمایه‌گذاری است. اتحادیه‌های صنعتی حتی یک گروه کاری در مورد مسائل اقلیمی دارند.

خوش‌بینی برای دور مذاکرات جمعی ۲۰۲۵ با وجود چالش‌ها، یک حس خوش‌بینی قابل توجهی در میان شرکت‌کنندگان پنل در مورد دور آتی مذاکرات جمعی در سال ۲۰۲۵ وجود داشت:

• ایرن ونمو به موفقیت چشمگیر دور قبلی مذاکرات اشاره کرد که منجر به کاهش سریع تورم و امیدواری به کاهش نرخ بهره شد، که تأثیر مثبتی بر توان مالی مردم خواهد داشت.
• پیتر هلبرگ نیز وضعیت فعلی را مثبت ارزیابی کرد، با وجود رکود اقتصادی که عمیق یا طولانی‌تر از حد انتظار نبوده است، و ابراز امیدواری برای کاهش نرخ بهره و داشتن “امید به آینده”.
• شارلوتا استرن بر رابطه مبتنی بر اعتماد میان شرکای اجتماعی به عنوان یک مزیت بزرگ تأکید کرد.
• کامیلا فرانکلیوس نیز با تأکید بر اینکه سوئد در حال خروج از یک رکود نه چندان شدید است، این موضوع را برای آینده مذاکرات بسیار مهم دانست.
• توماس اوندین با این جمله که “ما بارها کارهای دشوار را انجام داده‌ایم”، این خوش‌بینی را تکمیل کرد.

در مجموع، پنل نشان داد که شرکای اجتماعی در سوئد، با وجود تفاوت در جزئیات، بر روی بسیاری از اصول اساسی مدل خود توافق دارند و آمادگی دارند تا با چالش‌های آتی با رویکردی مسئولانه و مبتنی بر مذاکره، به ویژه در مورد دستمزدها و ساعات کاری، روبرو شوند.