«طرح اشغال خاک اوکراین به سبک کرانه باختری»

رزونامه «تایمز» مطلع شده که روسیه و ایالات متحده درباره الگویی برای پایان جنگ اوکراین گفت‌وگو کرده‌اند که مشابه اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل است. بر اساس این سناریو، روسیه کنترل نظامی و اقتصادی مناطق اشغالی اوکراین را تحت اداره نهادی وابسته به خود در دست خواهد گرفت؛ مشابه حکومت عملی اسرائیل بر سرزمین فلسطینی که در سال ۱۹۶۷ از اردن تصرف کرد.

طبق گفته یک منبع نزدیک به شورای امنیت ملی آمریکا، این ایده چند هفته پیش در مذاکرات بین استیو ویتکوف، فرستاده ویژه ترامپ برای صلح، و طرف‌های روسی مطرح شده است.

ویتکوف که مأموریت دارد از سوی ترامپ در خاورمیانه نیز صلح برقرار کند، ظاهراً از این ایده حمایت می‌کند. آمریکایی‌ها بر این باورند که این مدل می‌تواند موانع قانونی موجود در قانون اساسی اوکراین برای واگذاری خاک بدون برگزاری «همه‌پرسی سراسری» را دور بزند.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، هرگونه واگذاری زمین را رد کرده است، اما الگوی اشغال می‌تواند به‌عنوان سازوکاری برای دستیابی به آتش‌بس پس از سه‌سال‌ونیم جنگ مطرح شود.

در این مدل، مرزهای اوکراین تغییر نخواهد کرد؛ همان‌طور که مرزهای کرانه باختری در ۵۸ سال گذشته تغییری نکرده، اما تحت کنترل اسرائیل بوده است.

این منبع پیش از نشست ترامپ و پوتین در آلاسکا در روز جمعه گفت: «این دقیقاً مثل اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل خواهد بود. با یک فرماندار، با شرایط اقتصادی‌ای که به روسیه وصل می‌شود نه اوکراین. اما همچنان اوکراین باقی خواهد ماند، چون… اوکراین هرگز از حاکمیت خود صرف‌نظر نمی‌کند. اما واقعیت این است که آن منطقه، قلمروی اشغالی خواهد بود و الگو، فلسطین است.»

آنا کلی، معاون دبیر مطبوعاتی کاخ سفید، گفت: «این خبر کاملاً جعلی است و نمونه‌ای از گزارشگری شلخته تایمز است که مشخصاً منابع بسیار ضعیفی دارد. چنین چیزی در هیچ مقطعی با هیچ‌کس مطرح نشده است.»

اشغال سرزمین فلسطینی از سوی اسرائیل از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری غیرقانونی اعلام شده است. این دادگاه از سوی آمریکا به رسمیت شناخته نمی‌شود و روسیه نیز تنها بخشی از صلاحیت آن را پذیرفته است. در مارس ۲۰۲۲، این دادگاه با رأی ۱۳ به ۲ (که در آن قضات روسیه و چین مخالف بودند) حکم داد که روسیه باید «فوراً عملیات نظامی» خود در اوکراین را متوقف کند. این حکم برای روسیه الزام‌آور است، اما دادگاه ابزار اجرایی برای اعمال آن ندارد.

سازمان ملل متحد نیز بارها از اسرائیل خواسته به اشغال پایان دهد. آخرین بار، سپتامبر گذشته، مجمع عمومی با رأی ۱۲۴ کشور موافق، ۱۴ مخالف و ۴۳ ممتنع، قطعنامه‌ای تصویب کرد که از اسرائیل می‌خواست ظرف ۱۲ ماه به اشغال پایان دهد، فوراً همه فعالیت‌های شهرک‌سازی جدید را متوقف کند، تمام شهرک‌نشینان را از اراضی اشغالی خارج سازد و بخش‌هایی از دیوار حائل ساخته‌شده در داخل کرانه باختری اشغالی را برچیند. اسرائیل که همراه آمریکا به این قطعنامه رأی منفی داد، آن را نادیده گرفته است. بریتانیا در این رأی‌گیری ممتنع بود.

برخی از مذاکره‌کنندگان آمریکایی، چنین نتیجه‌ای را برای مناطق اشغالی اوکراین بازتابی از واقعیت جنگ و خودداری دیگر کشورها از مداخله مستقیم در نبرد با روسیه می‌دانند. از نگاه آنان، تنها مسئله باقی‌مانده، تعیین دقیق مرزهای اشغال روسیه است؛ مرزهایی که پوتین می‌کوشد تا پیش از مذاکرات خود با ترامپ در آلاسکا، تا حد ممکن گسترش دهد.

این سناریو با دیدگاه سباستین گورکا، مدیر ارشد مقابله با تروریسم در دولت ترامپ، که در ماه مه در گفت‌وگو با پولیتیکو بیان کرده بود، همخوانی دارد.

گورکا گفته بود: «ما در دنیای واقعی زندگی می‌کنیم. دولت ترامپ در دنیای واقعی زندگی می‌کند. ما واقعیت موجود را می‌شناسیم. این اولین گام است، چون ما آرمان‌گرای خیالی یا مهندس اجتماعی نیستیم. ما خیال‌بافان آرمان‌شهری نیستیم.

ما واقعیت موجود را می‌پذیریم و یک اولویت بالاتر از همه چیز داریم، چه در خاورمیانه و چه در اوکراین: توقف خونریزی. هر چیز دیگری بعد از توقف خونریزی مطرح می‌شود.»

نیروهای اسرائیلی کرانه باختری — زمینی میان اسرائیل و رود اردن — را در جنگ شش‌روزه سال ۱۹۶۷ از اردن گرفتند و میلیون‌ها فلسطینی ساکن آن را تحت کنترل خود درآوردند.

امروز اسرائیل همچنان کنترل کلی این سرزمین را حفظ کرده است، هرچند از دهه ۱۹۹۰، یک دولت فلسطینی به نام «تشکیلات خودگردان فلسطین» اداره بیشتر شهرها و روستاهای آن را بر عهده دارد.

فلسطینیان تحت بازرسی‌ها و گشت‌های نظامی اسرائیل قرار دارند و برای سفر میان کرانه باختری و سایر سرزمین‌های فلسطینی، شامل غزه و قدس شرقی، باید از اسرائیل مجوز بگیرند.

این اشغال به دلیل تصرف زمین‌ها و ایجاد بیش از ۱۵۰ شهرک — برخلاف قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل و قوانین بین‌المللی — به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. اسرائیل همچنین یک نظام دوگانه شهروندی برقرار کرده است: شهروندان اسرائیلی که در کرانه باختری زندگی یا تردد می‌کنند مشمول قوانین اسرائیل هستند، در حالی که شهروندان فلسطینی مشمول حکومت نظامی بوده و نمی‌توانند در انتخابات ملی اسرائیل رأی دهند.

دیوید چارتر  / روزنامه تایمز لندن / چهارشنبه ۱۳ اوت ۲۰۲۵