نشست آلاسکا همزمان با پیشروی‌های روسیه در دونتسک

در آستانه نشست حساس ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ در آلاسکا، فضای سیاسی و نظامی پیرامون جنگ اوکراین پیچیده‌تر شده است. از یک سو، رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید پوتین «برای توافق آماده است» و احتمال موفقیت نشست را ۷۵ درصد برآورد می‌کند؛ از سوی دیگر، گزارش‌ها از جبهه دونتسک از شکسته شدن خطوط دفاعی اوکراین و پیشروی محدود اما معنادار نیروهای روسی خبر می‌دهند.

آمادگی برای «توافق» یا تقسیم خاک اوکراین؟
ترامپ روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران و در مصاحبه با رادیوی فاکس‌نیوز، از احتمال بالای دستیابی به توافق صلح سخن گفت و تصریح کرد: «در دو یا سه یا چهار دقیقه اول می‌فهمم که جلسه خوب است یا بد. اگر بد باشد، سریع تمام می‌شود، و اگر خوب باشد، به‌زودی به صلح می‌رسیم».

او تأکید کرد که نشست فردا بیشتر برای «چیدن میز» مذاکرات بعدی خواهد بود و حتی احتمال داد نشست سه‌جانبه با حضور پوتین و زلنسکی نیز در آلاسکا برگزار شود. با این حال، اشاره او به اینکه رهبران روسیه و اوکراین ممکن است مجبور شوند «چیزها را بین خود تقسیم کنند» – یعنی پذیرش تبادل سرزمین و واگذاری بخش‌هایی از خاک اوکراین به روسیه – در کی‌یف نگرانی ایجاد کرده است.

ترامپ گفت هرگونه تبادل سرزمینی تصمیم اوکراین خواهد بود، اما به‌طور ضمنی احتمال چنین سناریویی را رد نکرد. این در حالی است که مسکو تاکنون حاضر به به‌رسمیت شناختن زلنسکی به عنوان رهبر قانونی اوکراین نشده و واگذاری سرزمین‌های اشغال‌نشده نیز می‌تواند یک امتیاز بزرگ برای کرملین تلقی شود.

دیدارهای دیپلماتیک و نقش اروپا
پیش از نشست آلاسکا، ویدئوکنفرانسی به ابتکار صدراعظم آلمان، فریدریش مرتس، با حضور ترامپ، معاون او جی‌دی ونس، زلنسکی و شماری از رهبران اروپایی برگزار شد. کی‌یف و لندن این گفت‌وگو را «سازنده» توصیف کردند و نخست‌وزیر بریتانیا، کی‌یر استارمر، پس از دیدار با زلنسکی در داونینگ‌استریت، از «فرصت واقعی برای صلح» سخن گفت، مشروط بر اینکه پوتین جدیت خود را در پایان دادن به جنگ نشان دهد.

رهبران اروپایی بر پنج اصل کلیدی برای گفت‌وگو با پوتین تأکید کرده‌اند؛ از جمله مشارکت مستقیم اوکراین در همه مراحل مذاکرات، آغاز هرگونه توافق با آتش‌بس کامل، و ارائه تضمین‌های امنیتی معتبر به کی‌یف. با این حال، مشخص نیست ترامپ تا چه حد به این چارچوب پایبند خواهد بود.

پیشروی‌های روسیه در دونتسک؛ پیام به میز مذاکره
در جبهه جنگ، نیروهای روسیه طی روزهای اخیر در منطقه صنعتی دونتسک دست به نفوذهایی زده و خط دفاعی اوکراین را در شرق شهر زغالی‌دوبروپیلیا شکسته‌ و حدود ۱۰ کیلومتر پیشروی کرده‌اند. هرچند تحلیلگران این دستاورد را «محدود» می‌دانند و می‌گویند مسکو باید آن را تثبیت کند، اما این پیشروی‌ها در آستانه نشست آلاسکا می‌تواند به کرملین ابزار تبلیغاتی بدهد تا وضعیت میدان را به‌عنوان برگ برنده در مذاکرات مطرح کند.

زلنسکی گفته است پوتین می‌خواهد اوکراین از ۳۰ درصد باقی‌مانده استان دونتسک که هنوز در کنترل کی‌یف است عقب‌نشینی کند، پیشنهادی که قاطعانه رد کرده است. به گفته تحلیلگران نظامی، تاکتیک روسیه بر ایجاد رخنه در مناطق کم‌نیرو و دور زدن شهرهای مستحکم متمرکز شده تا مسیرهای تدارکاتی اوکراین را قطع کند؛ رویکردی که در صورت موفقیت، دفاع از شهرهای بزرگ باقی‌مانده مانند اسلویانسک، کراماتورسک و دروژکیفکا را به‌شدت دشوار می‌کند.

بحران محلی یا تهدید راهبردی؟
سایت تحلیل میدانی «دیپ‌استیت» هشدار داده است که رخنه در دوبروپیلیا اگر مهار نشود، می‌تواند به یک بحران گسترده بدل شود. کمبود نیروی پیاده در ارتش اوکراین – ناشی از مشکلات بسیج و ضعف مدیریتی – نقطه‌ضعفی است که روس‌ها به‌خوبی از آن بهره می‌برند. در این میان، استفاده گسترده از پهپادهای انتحاری دید اول شخص (FPV) توانسته مناطق تا ۲۰ کیلومتری خط مقدم را به مناطق مرگبار بدل کند، اما برای مقابله با حملات گروه‌های کوچک روسی کافی نیست.

نیروهای اوکراینی، از جمله تیپ آزوف، به منطقه اعزام شده‌اند، اما هنوز نشانه‌ای از بازپس‌گیری زمین‌های از دست رفته دیده نمی‌شود. برخی فرماندهان اوکراینی هشدار می‌دهند که اگر روس‌ها مسیرهای تدارکاتی را قطع کنند، شهرهایی مانند کوستیانتینیوکا ممکن است بدون نبرد سقوط کنند.

چشم‌انداز نشست آلاسکا
نشست آلاسکا قرار است ساعت ۱۱:۳۰ صبح به وقت محلی با دیدار دوجانبه ترامپ و پوتین آغاز شود و سپس نشست گسترده‌تری با حضور مقامات ارشد دو کشور برگزار گردد. هیأت روسی شامل وزیران خارجه، دفاع، دارایی و مشاوران ارشد پوتین خواهد بود.

واشنگتن برنامه‌ریزی کرده است پس از مذاکرات، کنفرانس خبری مشترکی برگزار شود، نشانه‌ای که برخی آن را علامت خوش‌بینی کاخ سفید به نتایج نشست می‌دانند. با این حال، مسکو تأکید دارد دستور کار فراتر از اوکراین خواهد بود و شامل گفت‌وگو درباره ازسرگیری همکاری‌های اقتصادی آمریکا و روسیه نیز می‌شود؛ موضوعی که می‌تواند بخشی از فشار اقتصادی بر کرملین را کاهش دهد.

با وجود امیدواری محتاطانه رهبران اروپایی، هم پیشروی‌های روسیه در دونتسک و هم اظهارات مبهم ترامپ درباره تقسیم احتمالی خاک اوکراین، نشان می‌دهد نشست آلاسکا می‌تواند هم نقطه عطفی برای آغاز روند صلح باشد و هم لحظه‌ای حساس که آینده تمامیت ارضی اوکراین را در معرض خطر قرار دهد.