نشست سران سازمان همکاری شانگهای در چین؛ تلاش پکن، دهلی و مسکو برای مقابله با فشار غرب

نشست سران سازمان همکاری شانگهای روز یکشنبه در شهر تیانجین چین آغاز شد؛ نشستی که با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در کنار شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به صحنه‌ای برای نمایش همگرایی «جنوب جهانی» در برابر فشارهای غرب بدل شده است.

پوتین در یک سفر کم‌سابقه چهارروزه با استقبال رسمی و فرش قرمز وارد چین شد. رسانه‌های دولتی چین و روسیه این حضور را نشانه‌ای از «بهترین دوران روابط دو کشور در تاریخ» توصیف کرده‌اند. پوتین پیش از سفر در مصاحبه‌ای کتبی با خبرگزاری شینهوا بار دیگر تحریم‌های غرب را محکوم کرد و گفت مسکو و پکن مشترکاً با «تحریم‌های تبعیض‌آمیز» مقابله می‌کنند.

مودی نیز پس از هفت سال برای نخستین بار به چین سفر کرده است. او در دیدار با شی جین‌پینگ تأکید کرد که دهلی‌نو به بهبود روابط با پکن متعهد است و این روابط نباید از دریچه «کشور سوم» دیده شود. به گفته مودی، فضای «صلح و ثبات» در مرزهای مورد مناقشه هیمالیا ایجاد شده و دو طرف درباره مدیریت مرزی به توافق رسیده‌اند. این در حالی است که در سال ۲۰۲۰ درگیری‌های مرزی خونینی میان دو کشور روابط را به بن‌بست کشانده بود.

دو رهبر آسیایی همچنین بر ضرورت گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری تأکید کردند. چین بزرگ‌ترین شریک تجاری هند است اما کسری تجاری بی‌سابقه ۹۹ میلیارد دلاری برای دهلی‌نو به بار آورده است. همزمان، آمریکا با اعمال تعرفه‌های ۵۰ درصدی بر کالاهای هندی به دلیل خرید نفت روسیه فشار تازه‌ای بر هند وارد کرده و همین امر تلاش مودی و شی برای ارائه جبهه‌ای مشترک در برابر واشنگتن را پررنگ‌تر کرده است.

شی جین‌پینگ در گفت‌وگو با مودی تصریح کرد که «مسائل مرزی نباید کل روابط چین و هند را تعریف کنند» و روابط دو کشور می‌تواند «با ثبات و راهبردی» باشد اگر هر یک دیگری را شریک و نه رقیب بداند. به گفته منابع هندی، پروازهای مستقیم میان دو کشور پس از پنج سال تعلیق دوباره برقرار خواهد شد و محدودیت‌های روادید گردشگری نیز لغو شده است.

نشست سازمان همکاری شانگهای این بار بزرگ‌ترین گردهمایی این نهاد از زمان تأسیس در سال ۲۰۰۱ است و رهبران نزدیک به ۲۰ کشور از آسیای مرکزی، خاورمیانه، آسیای جنوبی و جنوب‌شرقی در آن حضور دارند. این سازمان که ابتدا با تمرکز امنیتی شکل گرفت، اکنون حوزه‌های همکاری اقتصادی و نظامی را نیز در بر گرفته است.

چین قصد دارد این اجلاس را به عنوان الگویی از یک نظم جهانی «پساآمریکایی» معرفی کند و در عین حال جایگاه بین‌المللی روسیه را – با وجود جنگ اوکراین و تحریم‌های غرب – تقویت نماید.

در شرایطی که واشنگتن طی دهه‌ها روی نزدیکی استراتژیک با دهلی‌نو سرمایه‌گذاری کرده بود تا از آن به‌عنوان وزنه‌ای در برابر چین استفاده کند، دیدارهای اخیر مودی و شی و همگرایی آشکار آنها با پوتین نشان می‌دهد که هند نیز در حال بازتعریف موقعیت خود میان دو بلوک جهانی است.