زمان برای خلع سلاح حزب‌الله رو به اتمام است

مسئولان دولت ترامپ هشدار دادند که رهبران لبنان فرصت اندکی برای خلع سلاح گروه مسلح حزب‌الله دارند، در غیر این صورت خطر از دست رفتن حمایت مالی آمریکا و کشورهای عرب خلیج فارس، و حتی احتمال آغاز دوباره یک عملیات نظامی اسرائیل وجود خواهد داشت. این هشدار درست پیش از نشست مهم کابینه لبنان در روز جمعه در بیروت صادر شده است.

به گفته مقام‌های آمریکایی، این هشدار در لحظه‌ای حساس از تاریخ لبنان مطرح می‌شود زیرا کابینه لبنان قرار است طرحی را برای وادار کردن این گروه تحت حمایت ایران به تسلیم سلاح‌هایش بررسی کند.

ایالات متحده، اسرائیل و کشورهای عرب خلیج فارس دولت لبنان را تحت فشار گذاشته‌اند تا قاطعانه اقدام کنند و تسلیم تهدیدهای حزب‌الله مبنی بر تحریک به خشونت نشوند.

فیراس مقصَد، پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه که به طور مرتب با مقام‌های بلندپایه لبنانی دیدار می‌کند، گفت: «این یک لحظه کلیدی و فرصت‌آفرین برای لبنان است.»

لبنان با ترکیب انفجاری تنش‌های مذهبی و قومی و مرز حساس با اسرائیل، سال‌هاست که رؤسای‌جمهور آمریکا را سردرگم کرده است. از زمان اعزام ۱۴ هزار نیروی آمریکایی توسط دوایت آیزنهاور برای مقابله با تهدید نفوذ کمونیسم گرفته، تا استقرار ۱۲۰۰ نیروی تفنگدار دریایی آمریکا در دوران رونالد ریگان به‌عنوان نیروهای حافظ صلح در جنگ داخلی لبنان؛ حضوری که نهایتاً پس از انفجار انتحاری حزب‌الله در ۱۹۸۳ و کشته شدن ۲۴۱ نظامی آمریکایی به خروج انجامید.

درگیری دولت ترامپ در لبنان هرگز به اندازه پرونده‌های اوکراین و غزه توجه‌برانگیز نبوده، اما با رکود آن روندهای صلح، لبنان اکنون ممکن است فرصتی واقعی برای یک پیشرفت چشمگیر باشد.

چنین نتیجه‌ای می‌تواند لبنان را باثبات‌تر و زمینه‌ساز بازسازی اقتصادی فلج‌شده آن کند. کشورهای عرب سنی منطقه گفته‌اند که اگر اقدام قاطعی علیه حزب‌الله انجام شود، میلیاردها دلار کمک اقتصادی اختصاص خواهند داد.

خلع سلاح حزب‌الله برای اسرائیل هم سودمند خواهد بود؛ کشوری که سال‌هاست با حملات فرامرزی این گروه مواجه است. حزب‌الله پس از حمله‌های ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز جنگ غزه، در همبستگی با حماس شروع به شلیک موشک به سمت اسرائیل کرد. در نتیجه، حدود ۶۰ هزار نفر از ساکنان شمال اسرائیل آواره شدند.

این حملات موشکی اسرائیل را واداشت تا یک عملیات نظامی گسترده در لبنان آغاز کند که ضربات سنگینی به حزب‌الله وارد آورد، صدها تن از نیروهایش و بسیاری از فرماندهان عالی‌رتبه از جمله حسن نصرالله، رهبر پرسابقه این گروه را کشت.

با این حال حزب‌الله همچنان سلاح، نیرو و نفوذ دارد. گروه بین‌المللی بحران در گزارشی در فوریه گذشته ارزیابی کرده بود که این گروه هرچند «به‌شدت زخمی اما شکست‌نخورده» باقی مانده است.

ایالات متحده، اسرائیل و کشورهای عرب منطقه، دولت لبنان را فرامی‌خوانند از این موقعیت ضعف حزب‌الله استفاده کند و آن را وادار به خلع سلاح نماید؛ خواسته‌ای که نزدیک به ۲۰ سال پیش نخستین‌بار در یک قطعنامه سازمان ملل مطرح شد.

ماه گذشته، به گفته مقصَد و به‌عنوان «تصمیمی تاریخی»، دولت لبنان از ارتش خود خواست نخستین طرح رسمی خلع سلاح حزب‌الله را تدوین کند. این طرح قرار است روز جمعه ۵ سپتامبر در کابینه بررسی شود؛ نشستی که دولت ترامپ آن را آزمون حیاتی اراده سیاسی لبنان می‌داند.

اما برخی مقام‌های دولت ترامپ ـــ به شرط ناشناس ماندن ـــ ابراز نگرانی کرده‌اند که دولت پارلمانی لبنان ممکن است از رویارویی با حزب‌الله عقب‌نشینی کند. یکی از این مقام‌ها هشدار داد که بی‌عملی یا اقدامات نیم‌بند می‌تواند موجب قطع کمک سالانه حدود ۱۵۰ میلیون دلار آمریکا به ارتش لبنان از سوی کنگره شود.

گرچه در لایحه بودجه سالانه ترامپ، این بودجه تمدید نشده بود، اما مقام‌ها و کارشناسان می‌گویند اگر لبنان برنامه‌ای جدی برای خلع سلاح حزب‌الله ارائه دهد، احتمالاً کنگره بودجه سخاوتمندانه‌ای برای تجهیزات و حقوق پرسنل ارتش در نظر خواهد گرفت. (به گفته مقصَد، «حقوق سربازان لبنانی ناچیز است».)

یکی از مقام‌های آمریکایی هشدار داد که ادامه تعلل می‌تواند اثر معکوس داشته باشد؛ چراکه برخی نمایندگان کنگره پیش‌تر از طرح‌هایی حمایت کرده‌اند که دلارهای آمریکا را از ارتشی که تاکنون در برابر حزب‌الله اقدامی نکرده و بنابراین «در توان‌بخشی به سازمانی تروریستی که مأموریت اصلی آن نابودی آمریکا و اسرائیل است» مقصر است، منع می‌کرد.(به نقل از نماینده گرگ استیوب، جمهوری‌خواه فلوریدا).

مقام‌های دولت ترامپ، با یادآوری سایه‌ همیشگی جنگ داخلی لبنان (۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰)، نگرانی دارند که حزب‌الله با تهدید به خشونت، رهبران لبنان را از اقدام بازدارد. اما آنها می‌گویند این ترس بی‌اساس است.

این مقام‌ها اشاره می‌کنند که حامی حزب‌الله، یعنی ایران، پس از حملات اسرائیل در سال جاری تضعیف شده و با سقوط بشار اسد ـــ دیکتاتور طرفدار ایران در سوریه ـــ و روی کار آمدن دولتی مخالف تهران، مسیر سنتی تأمین حزب‌الله نیز مسدود شده است.

یک منبع آگاه که اخیراً با یکی از مقام‌های بلندپایه سعودی دخیل در این تلاش‌های دیپلماتیک گفت‌وگو کرده، اظهار داشت که سعودی‌ها نیز بر این باورند حزب‌الله احتمالاً در برابر خلع سلاح به خشونت گسترده متوسل نخواهد شد.

توماس باراک، سفیر ترامپ در ترکیه که بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک در لبنان را هدایت می‌کند، هفته گذشته در سفر به بیروت همین نظر را تکرار کرد: «به نظر من، می‌توان حزب‌الله را متقاعد کرد بدون جنگ داخلی و در فضایی غیرخصمانه، به یک دولت لبنانی واحد بپیوندد.»

به گفته مقام‌های آمریکایی، خطر بزرگ‌تر برای لبنان نه خلع سلاح، بلکه تعلل یا اقدامات ناقص است؛ امری که ممکن است اسرائیل را به این نتیجه برساند که باید «کار را تمام کند» و دوباره جنگی گسترده آغاز کند که خسارات و تلفات سنگینی بر لبنان تحمیل خواهد کرد.

اسرائیل در واکنش به آنچه «نقض آتش‌بس ۲۰۲۴ توسط حزب‌الله» می‌خواند، چند پایگاه نظامی در جنوب لبنان برپا کرده است. برخی تحلیلگران معتقدند اسرائیل ممکن است مانند میانه دهه ۱۹۸۰ یک «منطقه امنیتی» خالی از سکنه در جنوب لبنان ایجاد کند.

رهبران لبنانی اما می‌گویند اسرائیل هنوز تعهد معتبری به خروج همزمان با اجرای طرح خلع سلاح نداده و همین آنها را در معرض اتهام همکاری با یک «اشغالگر خارجی» قرار می‌دهد.

ادوارد گابریل، رئیس «کارگروه آمریکایی برای لبنان»، می‌گوید موفقیت هر طرحی نه تنها به برنامه خلع سلاح حزب‌الله، بلکه به «تضمین روشن خروج اسرائیل از خاک لبنان» وابسته است و افزود: «میانجیگری آمریکا در این روند حیاتی خواهد بود.»

بی‌اعتمادی بیروت همچنین ریشه در نبود ارتباط مستقیم با اسرائیل دارد؛ زیرا تعامل با اسرائیلی‌ها جرم محسوب می‌شود. یکی از مقام‌های دولت ترامپ برقراری تماس میان نیروهای مسلح لبنان و ارتش اسرائیل را «هدف اساسی» خواند.

باراک ـــ بازرگان و دوست قدیمی ترامپ ـــ هفته گذشته به همراه مورگان اورتگاس، معاون فرستاده ویژه خاورمیانه و مشاور نماینده آمریکا در سازمان ملل، مایکل والتز، به بیروت سفر کرد.

اورتگاس نیز قرار است آخر این هفته برای شرکت در نشست مقام‌های بین‌المللی در بیروت به این شهر بازگردد؛ نشستی که وضعیت آتش‌بس پایان‌بخش عملیات نظامی اسرائیل در جنوب لبنان در اواخر ۲۰۲۴ را بررسی خواهد کرد.

براساس آن آتش‌بس، هر دو طرف موظف به خروج از جنوب لبنان بودند. اما اسرائیل همچنان به حملات هوایی منظم ادامه داده و می‌گوید حزب‌الله در تلاش برای بازسازی است. در این چارچوب، چندین حمله اسرائیل تجهیزات سنگین مانند بیل مکانیکی را هدف قرار داد که به ادعای ارتش اسرائیل برای حفر تونل و بازسازی زیرساخت‌های حزب‌الله به‌کار گرفته می‌شد.

رویکرد تیم ترامپ ادامه همان دیپلماسی فشرده‌ای است که سال گذشته در دولت بایدن آغاز شد؛ یکی از معدود نقاط تداوم در سیاست خارجی دو دولت.

مایکل کراولی / نیویورک تایمز / ۴ سپتامبر ۲۰۲۵