علیه نتفلیکس؛ ایلان ماسک کارزار لغو اشتراک نتفلیکس را راه انداخته است

مسعود شاه‏‌حسینی – هم‌میهن: ایلان ماسک، میلیاردر معروف و مالک شرکت‌هایی مانند تسلا و اسپیس‌اکس که همین چندروز پیش ثروت‌اش از مرز ۵۰۰ میلیارد دلار گذشت، دوباره خبرساز شده است. او فراخوانی جدید به میلیون‌ها دنبال‌کننده خود در شبکه‌های اجتماعی داده و از آنها خواسته، اشتراک پلتفرم نتفلیکس خود را لغو کنند. درخواستی که شوک اقتصادی آنی به سهام این غول دنیای استریم وارد کرده و ارزش آن را کاهش داده است.

ماسک، نتفلیکس را به ترویج ایدئولوژی تراجنسیتی و تبلیغات پرو-ترنس برای کودکان متهم کرده است؛ فصل جدیدی از جنگ فرهنگی و رابطه درهم‌تنیده رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی تحت کنترل میلیاردرها.

انیمیشنی که جرقه کارزار شد

ایلان ماسک یکی از چهره‌های جنجالی جهان فناوری، سیاست و فرهنگ در سال‌های اخیر است. کسی که خود را آزادگوی مطلق توصیف می‌کند و به‌دلیل نظریات صریحی که درباره برخی جنبش‌های اجتماعی و فرهنگی دارد؛ هم محبوب است و هم منفور. محور اغلب تنش‌هایی که او در چندسال اخیر داشته، نمایش نمادهای تراجنسیتی در رسانه‌ها بوده است؛ به‌ویژه در برنامه‌های مخصوص کودکان.

به‌نظر او، آشناسازی کودکان با مسائل جنسی یا هویتی در محصولات سینمایی و تلویزیونی بیش از اندازه و غیرضروری است و باید متوقف شود. نزاعی پردامنه که علاوه بر جناح‌های سیاسی در آمریکا، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را نیز درگیر کرده است.

فراخوان کارزار لغو نتفلیکس نیز محوری مشابه دارد. ماجرا درباره سریالی انیمیشنی به‌نام «بن‌بست: پارک فرازمینی‌ها» است که شخصیت اصلی آن تراجنسی است. این سریال که بعد از ساخت فصل‌های بعدی‌اش در سال ۲۰۲۳ لغو شد، همچنان در پلتفرم نتفلیکس در دسترس است.

در کلیپی که از این انیمیشن منتشر شد، شخصیت تراجنسی اثر، اظهار می‌کند که تراجنسی است و هرگز اینقدر خوشحال نبوده‌ است. ماسک با بازنشر این ویدئوی کوتاه و استفاده از استعاره‌هایی چون اسب تروآ برای نمایش نفوذ ایدئولوژی ووک، فراخوان داد که برای سلامت و ایمنی کودکان، نتفلیکس را لغو کنید. ماسک و کسانی که به نتفلیکس تاخته‌اند، می‌گویند که انیمیشن با رده‌بندی «مناسب برای کودکان ۷ سال به‌بالا» در حال تزریق ایدئولوژی ووک در پوشش محتوای کودکان است.

واکنش تند و توهین‌آمیز خالق سریال همیش استیل و حواشی سیاسی‌ مربوط به او نیز در عمیق‌ترشدن ابعاد بحران بی‌تاثیر نبود. پس از ترور چارلی کرک، فعال سیاسی راستگرای آمریکایی، استیل او را «نازی تصادفی» خواند و مرگ‌اش را به تمسخر گرفت. ماسک نیز با استفاده از این تلاقی، فراخوان لغو اشتراک نتفلیکس را با ادبیاتی داد که در آن به چارلی کرک هم اشاره می‌کرد.

او نوشت: «اگر کسی را استخدام کنید که قتل چارلی کرک را جشن بگیرد و محتوای پرو-ترنس را به فرزندان من تحمیل کند… هرگز یک سکه از من نخواهید گرفت.» او در روزهای بعد، پست‌های دیگری هم در شبکه ایکس (توئیتر) که متعلق به خودش است، منتشر کرد.

ازجمله اینکه نوشت: «نتفلیکس عامدانه به افراد پول می‌دهد تا محتوای جنسی‌شده برای کودکان تولید کنند. آزادی‌بیان باید محترم شمرده شود، اما این «بیانِ پرداخت‌شده» است. نتفلیکس پا را فراتر گذاشته و دست در جیب می‌کند تا این موضوع را پیش ببرد.» یا نوشت: «نتفلیکس در حال تربیت کودکان ماست.»

پس از این توئیت‌ها، هشتگ‌ لغو اشتراک نتفلیکس به‌سرعت ترند شد. بسیاری از کاربران محافظه‌کار با او همراهی کردند و نتفلیکس را به ترویج پروپاگاندای جنسیتی متهم کردند.

جنبش ووک‌ها و تجربه شخصی ماسک

حمله ماسک به نتفلیکس ریشه در نگرانی و بدگمانی او به جنبش فرهنگی ووک دارد؛ جنبشی که ریشه در فعالیت‌های مدنی گروه‌های حامی حقوق سیاهان در اتیوپی دهه ۱۹۲۰ میلادی و زمینه‌های اجتماعی و سیاسی آن دارد که به هوشیاری، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی در برابر بی‌عدالتی‌های نژادی و تهدیدهای اجتماعی اطلاق می‌شد. در دهه‌های بعد، از این واژه استفاده بیشتری شد؛ به‌خصوص با جنبش «جانِ سیاهان مهم است» به واژه‌ای پرکاربرد در گفتمان عمومی درباره آگاهی‌های اجتماعی و مبارزه با نژادپرستی تبدیل شد.

در سال‌های اخیر، این اصطلاح به ابزاری برای نقد و حمله به سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی گروه‌های چپ‌گرا تبدیل شده که با برچسب‌های تحقیرآمیز از آن استفاده می‌شود.  ایلان ماسک، ووک را «ویروس ذهن ووک» می‌‌خواند و معتقد است که این ایدئولوژی‌ در حال فاسدکردن شرکت‌های آمریکایی است و جای شایسته‌سالاری را می‌گیرد. علاوه بر زمینه‌های سیاسی و فکری، زندگی شخصی ماسک نیز به ماجرا ابعادی پیچیده‌تر داده است.

او دختری تراجنسی دارد که چندسال پیش جنسیت خود را تغییر داد و از همان‌موقع نیز رابطه‌‌ای پرتنش با او دارد. این تجربه شخصی به افکار و گرایش‌های خاص ماسک در میان محافظه‌کاران سنتی، وزن و اعتباری مضاعف هم داده است. به‌همین‌دلیل، بسیاری معتقدند درگیری‌ای که ماسک با نتفلیکس دارد، بیشتر از آنکه شخصی باشد، استراتژی‌ای سیاسی است که گرچه ممکن است آورده‌ای برای او داشته باشد، رسانه‌ها به‌ویژه پلتفرم‌های اجتماعی را میدان‌‌دار منازعاتی در مقیاسی جهانی می‌کند.

سکوت معنادار و هدفمند نتفلیکس

در مواجهه با فراخوان ماسک، نتفلیکس فعلاً استراتژی سکوت را در پیش گرفته است. این شرکت تا پایان سال ۲۰۲۴، بیش از ۳۰۱ میلیون مشترک جهانی داشته و برآورد می‌شود تا پایان نیمه دوم امسال، مجموع مشترکان آن به حدود ۳۱۲ میلیون برسد. از نظر مالی نیز درآمدی حدود ۴۵ میلیارد دلاری برای امسال نتفلیکس پیش‌بینی شده است. در بازار سهام تا پیش از بحران انیمیشن نماد NFLX، ارزش بازاری ۴۹۴ میلیارد دلار داشته است.

عملکرد این غول استریم از ابتدای ۲۰۲۵، حدود ۴۳/۳۰ درصد و در سال گذشته، ۴۹/۶۳ درصد رشد داشته است.  با چنین بازدهی عملکرد مالی‌ای، به‌نظر می‌رسد نتفلیکس تاکتیک دو هدف را دنبال می‌کند. نخست اینکه از تبدیل‌شدن جنجال ماسک که قدرت رسانه‌ای و سیاسی بالایی دارد، به جنگ علنی تمام‌عیار جلوگیری می‌کند و ثانیاً با بی‌توجهی به او، به کارزاری که راه انداخته، اعتبار نمی‌دهد.

همه این‌ها یعنی نتفلیکس ترجیح می‌دهد، ثبات مالی را بر دفاع از آثار خود ترجیح ‌دهد. از روز یک اکتبر و با توئیت‌های ماسک، سهام نتفلیکس در بازار با کاهش روبه‌رو شد و در طول سه‌روز، ارزش بازار آن تا ۱۷ میلیارد دلار نیز کاهش یافته است. اگرچه آثار واقعی کارزار ماسک بر لغو اشتراک‌های نتفلیکس شاید به این زودی‌ها مشخص نشود، ولی افت سهام شرکتی که سهمی ۲۰ درصدی از صنعت جهانی استریم در اختیار دارد، آشکارا نشانه‌ای از قدرت اثرگذاری یک سلبریتی بانفوذ بر پلتفرم‌های اجتماعی است.

خودسانسوری پلتفرمی

پیامد جدی اقدام ماسک، احتمالاً صنعت تولید آثار نمایشی را نیز متاثر می‌کند. استودیوها و پلتفرم‌های استریم ممکن است به این نتیجه برسند که سرمایه‌گذاری در تولید محتواهای مرتبط با مسائل بحث‌برانگیز، ریسک مالی و اعتباری داشته باشد و درنتیجه تنوع، برابری و شمول که پلتفرم‌ها در پی آن هستند، به‌طور ناخواسته تضعیف شود؛ چراکه آنها ترجیح می‌دهند پیش از آنکه درگیر بحرانی مشابه نتفلیکس شوند، به خودسانسوری در تولید محتوا روی بیاورند.

کارزار لغو اشتراک، به‌نوعی تناقض بنیادین ادعای ماسک را نیز آشکار می‌کند. او در موقعیت‌های مختلف تاکید کرده که طرفدار آزادی‌بیان مطلق است و دائماً نیز علیه سانسور محتوا صحبت کرده است. بااین‌حال در موضوع نتفلیکس او از اهرم اثرگذاری الگوریتمی پلتفرمی که مالکیت‌اش را در اختیار دارد، علیه محتوایی استفاده کرده که با آن مخالف است. به موضع‌گیری ماسک از این زاویه، می‌توان ایراد وارد کرد.

در نگاهی کلان‌تر، این پرسش جدی نیز پیش روی تحلیلگران و نظریه‌پردازان قرار گرفته است: آزادی‌، ایدئولوژی‌ و گفتمان‌های فرهنگی در عصر پلتفرم‌های تحت کنترل ابرثروتمندان، چه معنایی دارد؟ در تجربه ماسک و نتفلیکس معنای آزادی اثرگذاری، بر بازارها و روایت‌های رقبا با قدرت اقتصادی پلتفرمی بود.

کارزار لغو نتفلیکس اثباتی است بر این موضوع که هیچ محصول فرهنگی‌ای صرفاً موضوعی فرهنگی نیست؛ بلکه هزینه‌ای است که در بازار سهام پرداخت می‌شود و میلیون‌ها یا میلیاردها دلار را ظرف چندساعت از بین می‌برد یا خلق می‌کند.