عربستان در پی توافق دفاعی با آمریکا است

عربستان سعودی در حال مذاکره با دولت ترامپ بر سر توافقی دفاعی مشابه پیمانی است که ماه گذشته میان ایالات متحده و قطر امضا شد و واشنگتن در آن تعهد کرد هرگونه حمله به قطر را تهدیدی علیه «صلح و امنیت آمریکا» تلقی کند.

به گفتهٔ منابع آگاه، ریاض امیدوار است این توافق در زمان سفر محمد بن سلمان، ولیعهد و رهبر دوفاکتوی کشور، به کاخ سفید در ماه آینده نهایی شود. انتظار می‌رود این پیمان «قوی و گسترده» بوده و همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی را ارتقا دهد.

یکی از مقامات ارشد دولت ترامپ در پاسخ به پرسشی در این‌باره گفت: «درباره امضای یک توافق هنگام دیدار ولیعهد گفت‌وگوهایی در جریان است، اما جزئیات هنوز نهایی نشده است.» کاخ سفید و وزارت خارجهٔ آمریکا از ارائهٔ توضیح بیشتر خودداری کردند.

وزارت خارجه در بیانیه‌ای اعلام کرد که همکاری دفاعی ایالات متحده با عربستان «ستون مستحکمی در راهبرد منطقه‌ای ماست» و افزود: «واشنگتن به امنیت منطقه متعهد است و به همکاری با عربستان برای حل منازعات، تقویت همگرایی منطقه‌ای و جلوگیری از پناه گرفتن تروریست‌ها ادامه خواهد داد.» سفارت عربستان در واشنگتن از اظهارنظر در این خصوص خودداری کرد.

محمد بن سلمان قرار است چند هفته پس از آن به آمریکا سفر کند که دونالد ترامپ با امضای دستور اجرایی اعلام کرد واشنگتن در صورت وقوع هرگونه حمله به قطر، تمامی «اقدامات قانونی و لازم — از جمله دیپلماتیک، اقتصادی و در صورت لزوم نظامی» را انجام خواهد داد.

این دستور پس از آن صادر شد که اسرائیل ماه گذشته چند موشک به سمت دوحه شلیک کرد که رهبران سیاسی حماس را هدف قرار داده بود. این رویداد موجی از نگرانی را در میان کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس، که آمریکا را تضمین‌کنندهٔ اصلی امنیت خود می‌دانند، برانگیخت.

عربستان سعودی که سال‌ها در پی پیمان دفاعی با آمریکا بوده است، ماه‌ها با دولت بایدن برای دستیابی به معاهده‌ای امنیتی در کنار عادی‌سازی روابط با اسرائیل مذاکره کرده بود، اما حملهٔ حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و جنگ غزه آن روند را به بن‌بست رساند.

ولیعهد که اسرائیل را به ارتکاب «نسل‌کشی در غزه» متهم کرده، تصریح کرده است عربستان تنها در صورتی روابط خود را با اسرائیل عادی خواهد کرد که کشور فلسطین تشکیل شود — موضوعی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، قاطعانه با آن مخالفت می‌کند.

اکنون گفت‌وگوها با دولت ترامپ برای دستیابی به یک توافق دفاعی مستقل با آمریکا ادامه دارد؛ توافقی که می‌تواند از طریق سند رسمی یا دستور اجرایی به اجرا گذاشته شود.

فیراس مقصَد، مدیر دفتر واشنگتنِ گروه اوراسیا برای خاورمیانه و شمال آفریقا، گفت: «پس از دستور اجرایی مربوط به قطر انتظار دارم در زمینه‌های دفاعی و امنیتی نیز پیشرفت مشابهی حاصل شود. آن‌ها روی چیزی کار می‌کنند… آنچه می‌دانم این است که توافق جدید بسیار قوی‌تر از ترتیبات موجود خواهد بود.»

او افزود با توجه به برنامه‌های چند تریلیون دلاری ولیعهد برای توسعهٔ کشور، «تقویت همکاری امنیتی با آمریکا کاملاً حیاتی است».

اما حسین عبیش، پژوهشگر ارشد مؤسسهٔ کشورهای عرب خلیج در واشنگتن، هشدار داد که تمایل دولت ترامپ به عادی‌سازی روابط دیپلماتیک میان عربستان و اسرائیل می‌تواند مانعی در مسیر توافق باشد.

او گفت: «این به معنای بن‌بست کامل نیست — زیرا کافی است ترامپ تصمیم بگیرد این کار به نفعش است — اما هنوز به آن مرحله نرسیده‌ایم.»

محمد بن سلمان، که روابط نزدیکی با ترامپ و دامادش جرد کوشنر دارد، قرار است نخستین سفر خود به آمریکا از سال ۲۰۱۸، در دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، را انجام دهد.

عربستان پیش‌تر نیز از بزرگ‌ترین خریداران تسلیحات آمریکایی بوده است. کاخ سفید در ماه مه هنگام سفر ترامپ به منطقه، از امضای قرارداد تسلیحاتی به ارزش ۱۴۲ میلیارد دلار با ریاض خبر داد — رقمی معادل دو برابر بودجهٔ دفاعی عربستان در سال ۲۰۲۴.

کاخ سفید آن قرارداد را «بزرگ‌ترین معاملهٔ دفاعی تاریخ» توصیف کرد و گفت شامل توانمندی‌های هوایی و فضایی، سامانه‌های دفاع موشکی، و امنیت دریایی و مرزی می‌شود.

با این حال، عربستان همانند سایر کشورهای خلیج فارس طی ۱۵ سال گذشته نسبت به تداوم تعهد آمریکا به منطقه و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن سیاست‌های واشنگتن نگران بوده است.

در دورهٔ نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، ایالات متحده واکنش محدودی به حملهٔ موشکی و پهپادی سال ۲۰۱۹ — که به ایران نسبت داده شد و مهم‌ترین زیرساخت‌های نفتی عربستان را هدف قرار داد — نشان داد؛ حمله‌ای که نیمی از تولید نفت خام کشور را موقتاً متوقف کرد.

در ماه‌های اخیر نیز حملهٔ موشکی اسرائیل به رهبران سیاسی حماس در قطر — میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه — کشورهای خلیج فارس را شوکه کرد.

قطر همچنین در جریان جنگ ۱۲روزهٔ اسرائیل و ایران در ژوئن درگیر شد، زمانی که تهران در واکنش به بمباران تأسیسات هسته‌ای خود توسط ترامپ، موشک‌هایی به سمت پایگاه آمریکایی شلیک کرد.

عربستان ماه گذشته نیز با پاکستان — که دارای سلاح هسته‌ای است — توافق «دفاع متقابل راهبردی» امضا کرد؛ اقدامی که برای آمریکا و اسرائیل پیامی روشن داشت مبنی بر اینکه ریاض مایل است برای تقویت بازدارندگی خود، ائتلاف‌های امنیتی خود را متنوع‌تر کند.

فیراس مقصَد افزود: «این واقعاً یک پیام آشکار بود. درک عمومی این است که هیچ جایگزینی برای ساختار امنیتی تحت رهبری آمریکا در منطقه وجود ندارد، اما می‌توان راه‌هایی برای پر کردن خلأها و تقویت آن یافت.»

اندرو انگلند در لندن، ابیگیل هاوس‌لهنر در واشنگتن و احمد العمران در جده
فایننشال تایمز — ۱۷ اکتبر ۲۰۲۵