چرخش سیاست‌های ترامپ در قبال ایران؛ تأخیر در تقابل یا استراتژی جدید؟

برخی از مقامات دولت آمریکا به «العربیه.نت» گفته‌اند که «مسئله ایران در وقت خودش مطرح خواهد شد و ترامپ فعلاً بر وعده‌های انتخاباتی‌اش تمرکز کرده و در حال صحبت با رأی‌دهندگان آمریکایی است، نه با جهان.» دونالد ترامپ، رئیس ‌جمهوری ایالات متحده آمریکا، ایران را حامی تروریسم و تهدیدی علیه موجودیت اسرائیل می‌داند و معتقد است که سپاه پاسداران ایران سربازان آمریکایی را کشته یا از عوامل کشتن آنها پشتیبانی کرده است.

به همین دلیل است که انتظار می‌رفت ترامپ در ابتدای دومین دوره ریاست ‌جمهوری‌اش به‌طور ویژه‌ای تهدید ایران و به‌ویژه برنامه هسته‌ای این کشور را در کانون توجه خود قرار دهد.

به‌رغم این اما از زمان انتخاب مجدد ترامپ در نوامبر گذشته، او و مشاورانش تقریباً درباره ایران سکوت اختیار کرده‌اند. تنها اطلاعاتی که از طریق برخی دستیارانش منتشر شده، این است که هم‌زمان با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران، اعمال خواهد شد.

با گذشت نزدیک به دو هفته از آغاز دوره دوم ریاست‌ جمهوری ترامپ، هنوز فرستاده ویژه‌ای برای امور ایران در وزارت خارجه آمریکا منصوب نشده است. همچنین ترامپ تأکید کرده است که استیو ویتکاف، فرستاده‌اش در امور خاورمیانه، مسئولیت سیاست‌های مربوط به ایران را بر عهده نخواهد داشت.

دلیل این رویکرد چیست؟

چندین تحلیل در واشنگتن مطرح شده است. مهم‌ترین آن‌ها این است که دولت فعلی، در سطح مشاور امنیت ملی، وزیر خارجه و وزیر دفاع، در حال تدوین راهبردی جدید در قبال ایران است.

علاوه بر این، ترامپ مسائل داخلی را در اولویت قرار داده است، به‌ویژه موضوع مرزها، مهاجران غیرقانونی و مبارزه با گرانی.

«نوبت ایران خواهد شد»

برخی از مقامات دولت آمریکا به «العربیه.نت» گفته‌اند که «مسئله ایران در وقت خودش مطرح خواهد شد و ترامپ فعلاً بر وعده‌های انتخاباتی‌اش تمرکز کرده و در حال صحبت با رأی‌دهندگان آمریکایی است، نه با جهان.»

برخی دیگر نیز تأکید دارند که پرونده ایران به‌زودی مطرح خواهد شد، اما قابل به تعویق انداختن است، زیرا پرونده‌های بزرگی مانند اوکراین و رقابت با چین نیز در دستور کار کاخ سفید قرار دارند.

این تأخیر به طرف‌های مختلف فرصت می‌دهد تا با دولت ترامپ ارتباط برقرار کرده و بر تصمیمات او تأثیر بگذارند. این موضوع در واکنش‌های ایران نیز مشهود است.

به‌عنوان مثال، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین ایران، در نشست «داووس» به نوعی به این موضوع اشاره کرد. علاوه بر این، مقامات ایرانی در روزهای گذشته بارها از آمادگی برای گفت‌وگو سخن گفته‌اند.

نکته قابل توجه این است که ایران طی هفته‌ها و حتی ماه‌های گذشته، هیچ‌گونه تحرکات نظامی در نزدیکی نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه خلیج نداشته است؛ نه در قالب ناوهای جنگی و نه با پهپادها.

نتانیاهو در واشنگتن

ترامپ در دوره اول ریاست‌ جمهوری خود سیاست روشنی در قبال ایران در پیش گرفته بود؛ او با اعمال فشار حداکثری می‌خواست که ایران بدون داشتن برنامه هسته‌ای و بدون دخالت در امور کشورهای همسایه، در داخل مرزهایش اما هر طور که می‌خواهد، رفتار کند.

اما ایرانی که ترامپ چهار سال پیش پرونده‌اش را کنار گذاشت، امروز کشوری متفاوت و ضعیف است. ایران سامانه‌های پدافند هوایی ندارد و دیگر از نفوذ در سوریه نیز برخوردار نیست. در عین حال، گروه‌های نیابتی آن در منطقه تضعیف شدند از جمله حماس و حزب‌الله نیز توسط اسرائیل متحمل ضربات شدیدی شده‌اند.

انتظار می‌رود در سفر هفته آینده بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به واشنگتن، «پرونده ایران» یکی از مهم‌ترین مسائلی باشد که او قصد دارد با ترامپ در مورد آن مذاکره کند.

نتانیاهو در دیدار با ترامپ با رئیس ‌جمهوری روبه‌رو خواهد شد که به‌شدت محتاط است و نمی‌خواهد درگیر ماجراجویی‌های نظامی شود. ترامپ بیشتر علاقه‌مند است به مردم آمریکا بگوید که خواهان جنگ نیست، بلکه به دنبال پایان دادن به جنگ‌‌هاست.

نقش اروپا در سیاست‌های ترامپ

جاناتان لورد، رئیس مرکز امنیت خاورمیانه در مؤسسه امنیت جدید آمریکا، معتقد است که اگر ترامپ بخواهد سیاست «فشار حداکثری» را دوباره اعمال کند تا ایران را وادار به مذاکره و ارائه امتیازات بیشتر کند، موفقیت این استراتژی در گرو همکاری نزدیک با بریتانیا، فرانسه و آلمان خواهد بود.

او همچنین در پژوهشی که اخیراً منتشر کرده، اشاره کرده است که بازگشت ترامپ به قدرت، هم‌زمان با نزدیک شدن ایران به سلاح هسته‌ای و افزایش تمایل این کشور به پذیرش ریسک‌های بیشتر است.

به گفته او، ایران در مقایسه با گذشته، سیاست‌های تهاجمی‌تری در پیش گرفته است؛ این کشور تاکنون دو بار مستقیماً به اسرائیل و یک بار به پاکستان، در حالی که هر دو کشور دارای توانمندی‌های هسته‌ای هستند، حمله کرده است.

لورد هشدار می‌دهد که «اگر کاخ سفید سریعاً اقدام نکند، این خطر وجود دارد که ایران دچار خطای محاسباتی شود و تصور کند که حملات منطقه‌ای و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای، بهترین گزینه‌ها برای حفظ نظام هستند.»

کانال‌های مخفی ارتباطی

ترامپ اکنون در برابر گزینه‌های متعددی قرار دارد. اما شاید مهم‌ترین تحول در سیاست‌های او، پس از دیدار با نتانیاهو، به صحبت‌هایی بستگی داشته باشد که او در هفته‌های گذشته از طریق واسطه‌های عرب و غیرعرب از ایران شنیده است.