سازمان محیط زیست: ۴۳ درصد تالاب‌ها در معرض خشکی هستند

رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست روز پنجشنبه ۱۱ بهمن نسبت به شرایط بحرانی در محیط زیست ایران هشدار داد و گفت که ۴۳ درصد تالاب‌ها در معرض خشکی قرار گرفته و کانون گردوغبار تبدیل شده اند. به نوشته سایت «دیده‌بان ایران»، شینا انصاری در سفر به استان اصفهان درباره مشکلات این استان گفت: در حوضه آبریز زاینده‌رود و سایر مناطق، صنایع و کشاورزی با مصرف زیاد آب توسعه یافته‌اند، آن‌هم در حالی که اکنون در کشور با مشکل جدی کمبود آب مواجه هستیم.

به گفته وی، به دلیل بی‌توجهی به موضوع محیط زیست در دهه‌های گذشته، ایران با وضعیت بحرانی مواجه شده‌ و نه‌تنها در اصفهان، بلکه در مجموع ۳۱ استان کشور به‌جز گیلان، این مشکل نمود پیدا کرده است.

رئیس سازمان محیط زیست اشاره کرد: استان کرمان و دشت رفسنجان بیشترین میزان فرونشست را دارند که از نظر گستردگی، استان خراسان رضوی و از نظر دربرگیری محدوده‌های سکونتگاهی و شهری، استان اصفهان در صدر خطر خیزی قرار دارند.

خبرگزاری تسنیم سال گذشته با هشدار نسبت به عواقب خشک شدن تالاب‌ها نوشته بود: «عدم تخصیص حقابه و خشک شدن تالاب‌ها درحالی اتفاق می‌افتد که بر اساس قانون جامع آب، حقابه محیط زیست باید بعد از شرب و بهداشت و مقدم بر کشاورزی و صنعت و…، باشد اما در عمل خلاف این قانون اتفاق می‌افتد.»

مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالاب ها و پارک های ملی سازمان حفاظت محیط زیست نیز ۱۲ مرداد سال جاری گفته بود: «دخالت های انسانی علت اصلی خشک شدن تالاب‌ها است و خشکسالی نیز مزید بر علت است.»

بنابر این گزارش، از بین رفتن تالاب‌ها و بی‌توجهی دولت به نقش آنها در اکوسیستم در حالی رخ می‌دهد که ایران به نوعی پایه گذار روز جهانی تالاب است.

این درحالیست که محسن پاک‌نژاد وزیر نفت دولت پزشکیان هفته گذشته در سفر شماری از اعضای هیئت دولت به استان خوزستان در سخنانی تبلیغاتی با مظلوم‌نمایی گفته بود: «ما تالاب هورالعظیمرا خشکاندیم، ما مردم خوزستان را اذیت کردیم.»
وزیر نفت دولت چهاردهم افزوده بود «خشک شدن تالاب‌ها و آلودگی هوا و زمین ثمره فعالیت وزارت نفت در استان خوزستان بوده است.»

تنها چند روز پس از این سخنان اما موسی مدحجی رئیس اداره احیای تالاب‌های محیط‌ زیست خوزستان اعلام کرده وزارت نفت در حال تدوین طرح‌های توسعه‌ای میادین نفتی در اطراف هورالعظیم است و قرار است آمار استخراج نفت از تالاب هورالعظیم را از ۴۸۰ هزار بشکه در روز به ۸۲۰ هزار بشکه افزایش دهد!

تالاب هورالعظیم بیش از دو دهه است در محاصره میدان‌های نفتی قرار گرفته که به اسم «میادین نفتی غرب کارون» شناخته می‌شوند؛ میدان نفتی سهراب، میدان آزادگان شمالی و جنوبی و بعد میدان نفتی یاران شمالی و جنوبی. غیر از این پنج میدان، اطراف تالاب هم چند میدان نفتی دیگر مشغول به‌ فعالیت هستند؛ مثل یادآوران، سپهر، جفیر، سوسنگرد، بند کرخه، پایدار شرق، دال‌پری و… که تا ایلام به‌ صورت یک خط ممتد ادامه دارند و هر کدام از آنها برنامه‌های توسعه‌ای خود را دنبال می‌کنند.

هیچکدام از دولت‌های جمهوری اسلامی هیچ اقدامی برای رفع خسارت‌های ناشی از خشکاندن عمدی تالاب هورالعظیم برای دستیابی به نفت بیشتر انجام نداده‌اند و اکنون بر اساس خبری که موسی مدحجی اعلام کرده، دولت پزشکیان نیز در سودای توسعه میادین نفتی است تا تالاب مهم جنوب غرب کشور را که نفس‌هایش به شماره افتاده به تاریخ بسپارد و دیگر اثری از آن باقی نگذارد!

در همین رابطه روزنامه «هم‌میهن» در گزارشی به این موضوع پرداخته و نوشته «شرکت مهندسی و توسعه نفت، یک‌ماه پیش خبر داد که برای اجرای برنامه افزایش تولید نفت در چارچوب برنامه هفتم توسعه، پروژه‌های جدیدی تعریف شده و طرح‌های ضربتی برای افزایش تولید در دستور کار قرار گرفته است که براساس برنامه وزیر نفت، افزایش تولید ۲۵۰ هزار بشکه‌ای تا پایان امسال و ۴۰۰ هزار بشکه‌ای در سال آینده، هدف‌گذاری شده است. در همین شرایط و با وجود برنامه‌های توسعه‌ای نفتی، سازمان محیط‌زیست می‌گوید که طرح جامع احیا و حفاظت هورالعظیم به‌عنوان مسئولیت اجتناب‌ناپذیر وزارت نفت، باید نهایی شود.»

بر اساس این گزارش میدان یاران شمالی و جنوبی از اواخر خردادماه درخواست توسعه چهار تا هشت حلقه چاه را داده است که از این میزان، موقعیت جغرافیایی سه مورد از آنها مشخص است؛ دو حلقه چاه در یاران شمالی و یک حلقه در یاران جنوبی.

بر اساس آخرین تصمیم‌گیری که در سازمان و معاونت محیط‌زیست دریایی، تالاب‌ها، سایر معاونت‌ها و دفتر ارزیابی گرفته شده، شرکت ملی نفت ملزم شده است که برای برنامه‌های توسعه‌ای خود مطالعات ارزیابی استراتژیک را هم برای تالاب، هم منطقه انجام دهد و در ادامه آن، طرح جامع حفاظت و احیای تالاب هم صورت گیرد و به میزان تخریب‌هایی که صورت‌گرفته، طرح مطالعات جامع تهیه و اجرا شود؛ چون قرار است در آینده‌ای نزدیک تمام این پنج میدان، فاز توسعه‌ای خود را در تالاب انجام دهند.

به گفته او، وزارت نفت برنامه تازه‌ای برای توسعه میادین نفتی دارد که هدف اول آن، ازدیاد برداشت از چاه‌های موجود است و هدف بعدی، حفاری چاه‌های جدید و بحث دیگر، تکمیل واحد فرآوری و بهره‌برداری میدان آزادگان جنوبی یا کارخانه فرآورش مرکزی است.

او تأکید کرده که «بر اساس آخرین داده‌های شرکت مهندسی توسعه نفت، قرار است برداشت ۴۸۰ هزار بشکه نفت در روز به ۸۲۰ هزار بشکه برسد. طبق مطالعات، هر یک‌هکتار از تالاب‌ها، دو میلیون دلار محاسبه شده و برای ارزش مستقیم آن حدود ۸۴۰ هزار دلار برآورد شده است.»

پیشتر سازمان حفاظت محیط‌ زیست استان خوزستان پیشنهاد داده بود که یک دستگاه ناظر، بر مطالعات نظارت داشته باشد. به غیر از نگرانی از تبعات توسعه میادین نفتی، تنش آبی رودخانه و سد کرخه هم اثراتش را روی تالاب گذاشته است؛ مثل حالا که آب باید از دریچه‌های بین مخزن دو و سه سرریز باشد، اما خبری از آن نیست.

محمد درویش فعال محیط‌ زیست اوایل سال ۱۴۰۰ گفته بود که تالاب «هورالعظیم» به دلیل استخراج نفت توسط یک پیمانکار چینی خشکانده شده است.
او متهم شماره یک در نابودی هورالعظیم را «شرکت نفت و وزارت نفت» دانسته بود که «می‌خواهد استخراج نفت را به پیمانکار چینی بدهد. پیمانکار چینی هم در زمان دولت احمدی‌نژاد گفته بود که اگر این تالاب خشک باشد، قیمت‌ها را ۲۰درصد پایین می‌آورم. آنها به این نتیجه رسیدند که بهتر است تالاب را خشک کنند!»

این پروژه طی سال‌های گذشته اجرایی شد و تالاب هورالعظیم به یکی از کانون‌های پخش ریزگرد در استان خوزستان تبدیل شد!

تالاب‌ها در تولید اکسیژن، ذخیره آب، تصفیه آب، ترسیب و ذخیره کربن، تولید مواد مغذی و تثبیت خاک نقش حیاتی دارند.

انستیتو منابع جهانی در گزارشی در فروردین ماه سال جاری، ایران را از جمله ۲۵ کشوری معرفی کرد که با شدیدترین وضعیت کم‌آبی و تنش آبی مواجه است و آن را از عواقب «چندین دهه مدیریت ضعیف آب و استفاده ناپایدار از آب برای کشاورزی» دانست.