با دکتر نوذری – تفاوت سکولاریسم با لائیسیته

درود بر شما افشین گرامی و بینندگان گرامی شما خوشحال هستم که در خدمتتون هستم. خوشحالیم که شما دعوت یعنی سپاسگزارم از اینکه دعوت برنامه رو پذیرفت قتتونو با ما دادین. ما می‌خواستیم راجع به موضوع سکولاریسم و لائیسیته تفاوتشون خیلی گیج کننده است. سر جفتشو میگن خب دین از سیاست جداست و ما قبلاً تو برنامه‌های پیشین با شما به این موضوع اشاره شد ولی هیچوقت نشکافته بودیم این موضوع رو و خواستم که اگه ممکنه شما بیاین به ما کمک کنین به قول خودتون چگونه اندیشیدنو به ما یاد بدین که ما چطور

تفاوت لائیس‌سیته با سکولاریسمو تشخی خودمون تشخیص بدیم بفهمیم چی پلاره چی لائیکه؟ اینو ممنون میشم که برای ما توضیح بدین. گوش می‌کنیم به صحبت‌های شما؟

چشم. بسیار برنامه امروز مهم هست. مهم هست به خاطر اینکه سکولاریسم به درد ایران ما نمی‌خوره. سکولاریسم خطرناک هست. سکولاریسم بازی با آتش هست در برابر لائی‌سیته که به درد بافت ایران ما می‌خوره. فرهنگ ایران ما می‌خوره. باسی رفت به سراغ فردی به نام ژولفری. وزیر آموزش هست و هنرهای زیبا در کشور فرانسه در سال‌های ۱۸۸ آدمیست بسیار فرهیخته و این آدم طرحی رو به پارلمان می‌بره و تصویب میشه که بر اساس اون آموزش بایستی که در فرانسه رایگان باشه. یعنی بچه‌های فرانسوی دیگه پول نمیدن برای یاد گرفتن، دبستان رفتن، دبیرستان رفتن. و بایستی که اجباری باشه یعنی دست شما نیست دست پدر و مادر شما هم نیست رایگان و اجباری و لائیک یعنی دست کلیسای کاتولیک رو قطع می‌کنه مانند سکولاریسم نیست که دست اون‌ها رو کوتاه کنه دست اون‌ها رو قطع می‌کنه اروپا برای صدها سال درگیر کلیسای کاتولیک هست بی‌رحم هستن جنایت می‌کنند آتش می‌زنن دانشمندان رو ببینید چه ب له آوردن یا کپرنیک یا برونو هزاران نفر رو افشین گرامی شاید بینندگان شما ندونن هزاران هزار نفر رو این‌ها آتش زدن پوست اون‌ها رو کند و بهشت رو می‌فروختن و در همه جا حضور داشتن در همه کاری دخالت می‌کردن در زندگی شخصی شما حتی دخالت می‌کردن لایسیته به راستی به درد میهن ما می‌خوره سکولاریسم به درد ایران ما نمی‌خوره کار دست ما باز هم خواهد داد و برای شما توضیح میدم که چرا اول سری بزنیم به همین ژولفقی و این قانون در فرانسه امروز نامش هست قانون سال ۱۹۰۵ سکولاریسم بنیانگذاران شکستانی هستند آدم‌هایی هستند مانند جان لاک جان لاک یکی از فرهختگان بزرگ دنیاست فیلسوف هست یا ژان ژاک روسو برای نمونه یا ولتر یا تاماس جفرسون ی هستن این‌ها واقعاً پدران سکولاریسم هستن یعنی جدا کردن دین و حکومت دین در حکومت دخالت نمی‌کنه اصلاً حالا ببینید مشکل کار کجاست برای ایران ما کلیسای کاتولیک خودش دیر یا زود به این نتیجه رسید که داره زیادی دخالت می‌کنه خودش کوتاه اومد این یک جورایی سرنوشت بیشتر کشورهای آنگلوساکسون هست یعنی خود کلیسا دست خودشو کوتاه کرد، کنار آمد با سیاست‌مدارها. در سیستم لایح نه یک جنگ بود، یک مبارزه بود. بنابراین تجربه بهتری داشتن و می‌دونستن که شما با این‌ها نمی‌تونید کنار بیاید. دیر یا زود می‌زنن بیرون. باز هم سر کله اون‌ها پیدا خواهد شد. سری بزنیم به سیستم لائیک برای نمونه در آموزش ما. شما به هیچ عنوان حق ندارید در دبستان‌ها یا دبیر افات رو تدریس کنید. حالا می‌تونه کلیسای کاتولیک باشه که بیشتر هم مقم فرانسوی‌ها بود در اون زمان. می‌تونه یهودیت باشه، اسلام باشه، بودیسم باشه، بی‌خدایی باشه، آتئیسم باشه، هیچ تفاوت نمی‌کنه. هندو باشه. تمام این‌ها خرافات هستن. این‌ها رو بیرون می‌اندازن. به شما چگونه اندیشیدن رو باستی یاد داد. چگونه ارزیابی کردن رو؟ چون چون ژولفقی متوجه میشه که زمانی که شما این رو در مغز کودکان می‌کنید به سادگی بیرون بیا نیست بایستی که روی کودکان سرمایه‌گذاری کردش گرامی این بسیار مهم هست این راز بزرگ آموزش رایگان برای کودکان نمیره به سراغ بزرگسالان در زمانی که همه نگران بزرگسالان هستن اصلاً خردسالان داخل آدم حساب نمی‌شدن اما در اون زمان این آدم متوجه میشه که نه آینده ما آینده فرانسه عقلانیت هست و در گروی سرمایه‌گذاری روی کودکان. حالا ببینید در همین مورد ببینید چگونه سکولاریسم می‌تونه کاردست ما بده. اگر شما دین رو از حکومت جدا کنید اما یواش‌ یواش بخش خصوصی قدرتمند بشه دبستان‌های خودش رو بزنه و به شما بگه آزادی بیان هست بچه‌هاتون رو بفرستید این مدارس خصوصی تحصیل بکنن به جای مدارس دولتی و اونجا به اون‌ها شما می‌تونید اس اسلام رو آموزش بدید، یهودیت رو آموزش بدید، بودیسم رو آموزش بدید یا آتئیسم رو آموزش بدید، هرچی که دوست دارید اینه که دیر یازود دوباره کار دست شما خواهد داد. در سرزمینی که از بالا تا پایینش مذهب رو می‌بینید یک نمونه دیگر اون آزادی بیان. فرض کنید فردا یک ملایی فتوا داد، آمد و فتوا داد. فرض کنید که فردا هم‌میهنان ما تصمیم گرفتن که کماکان ادامه بدن به پول. ردن میلیاردها دلار در عربستان سعودی در مکه فرض کنید که شما نظری میدید میرید به این امام‌زاده‌ها پول می‌رسید به قدری چپ و راست یا ازدواج می‌کنید آیا ملا ازدواج رو برگزار می‌کنه یا در شهرداری هست تا چه حد میشه پیش رفت کشورهای آنگلوساکسون چون خود کلیسا کوتاه آمد یک جوری با همدیگه ساختن دست در دست هم دارن شما اگر برای نمونه به پارلمان امریکا نگاه کنید مرتب واژه خدا رو می‌شنوید یا می‌بینید نوشتن may گس ی امریکا یا گاد هپ یا شما زمانی که در ایالات متحده امریکا رئیس جمهور سوگند یاد می‌کنه روی چی سوگند یاد می‌کنه؟

کتاب مقدس بله

کتاب مقدس اما در کشور فرانسه چی؟ روی قانون اساسی شما روی قانون هست که سوگندیاد می‌کنید و مشکل سکولاریسم برای میهن ما این هست که اگر شما این مذهب رو یا بخواید باهاش لاس بزنید یا بخواید باهاش کنار بیاید دیر یا زود در خود شما حتی اون رسوبات می‌زنه بیرون در تصمیم‌گیری‌های شما اینه که سکولاریسم برای ایران خطرناک هست و به راستی رک و پوسکنده بگم به شما حقه‌بازیست سکولاریسم برای ایران یک حقبازی تازه است یعنی شما اون سنت رو کماکان ادامه میدید میهن ما در اشغال هست در اشغال خرافات هست شما نمی‌تونید با اون کنار بیاید بایستی که مانند ژ فقهی در فرانسه قانون ۱۹۰۵ دستش رو قطع کنید نه اینکه دستش رو کوتاه کنید از جای دیگری بیرون می‌زنه بنابراین لایسیته لایک یعنی مردم اونچه که مردم در برابر کلیسا کلیسای کاتولیک اما امروز واقعاً یک وسعت بیشتری پیدا کرده حالا ما می‌رسیم به سال ۲۰۴ زمان ژاک شیراک در فرانسه ۳ تا دخترخانوم میگن که ما دلمون می‌خواد با روسری بریم مدرسه ببینید در امریکا باشه مشکلی پیش نمیاد. سه تا دختر نوجوان می‌خوایم بریم مدرسه با روسری دوست داریم. در فرانسه قوقای به پا شد. گفتن نه از این خبرا نیست. شما با روسری و چادر و یا این علائم این کلاه‌های کوچک یهودی یا که صلیب روی سینه نه این حرفا نیست. شما زمانی که بیاید مدرسه این‌ها رو می‌ذارید خونه. مدرسه جای این کارها نیست و این تا اونجایی پیشرفت که یک قانونی تصویب شد توسط ژاک شیراک اصلاً به قانون ژاک شیراک الان معروف استست که ژاک شیراک اعلام کرد که نه این خبرا نیست شما نمی‌تونید با روسری بیاید مدرسه و بعد هم نمی‌تونید بگید پس من مدرسه نمیام رفتن به مدرسه اجباریست شما نوجوان هستید و وظیفه فرانسهست که در برابر پدر و مادر ابله از شما حمایت کنند این پدر و مادر نیستن که چون شما فکر کنید شما ملک اون‌ها هستید میگه من دوست دارم از کودکی خرافات رو کنم در مغز او بگذر یک مثال دیگه بزنم افشین گرامی ضپ حیوان ضپ حیوان شما حیوانی رو میارید و به خاطر اینکه عروس به خانه داماد رفته یا یک خودروی تازه خریدید آبی به زور در گلوی این حیوان می‌کنید تا مبادا تشنه از دنیا بره بعد شروع می‌کنید به آیه و سوره خوندن و سرشو می‌برید و خون اون می‌ریزه و همه خوشحال میشن از این کارا شما نمی‌تونید بکنید اینجاست که می‌بینید چرا آموزش مهم هست؟ یعنی لایسیت روی کودکان حساسیت داره. روی کودکان حساسیت داره و می‌دونه که شما اگه دست این دین و مذهب رو باز بگذارید دوباره میان به سراغ کودک‌ها. چرا دین و مذهب اینقدر موفق بوده؟ چرا داعش موفق بوده؟ چرا طالبان موفق بوده؟ چون اینا روی کودکان سرمایه‌گذاری کردن. شما اگر به پاکستان تشریف ببرید مدرسه بهش میگن روی چه کسانی سرمایه‌گذاری کرده؟ روی کودکان. روی خرد اینه که میان به خودشون بمب می‌بندن و می‌ترکنن تا اونجا حاضرن پیش برن. بنابراین لایسیته درش شفافیت هست. لایسیته درش فریبکاری نیست. لایسیته درش حقه‌بازی نیست. سکولاریسم برای ایران ما درش حقه بازیست. درش شفافیت نیست. مثلاً شما نمی‌تونید برید جلو یک دیوار دخیل ببندید و بعد چشمانتونو ببندید. بگید من وزیرم من نخست‌وزیرم به خودم ربط داره و دوست دارم اینجا ارتباط برقرار کنم با اون طرف دیوار. حالا خدا اون طرف دیوار هست بهخاطر این چشمام رو می‌بندم و دخیل هم می‌بندم که اگر یه وقت یادشون رفت اینجا نوشته شده فرشته‌ها میان و این رو می‌برن. از این کارا شما نمی‌تونید بکنید. این‌ها همه فریبکاریست. این‌ها حقوق‌بازیست. این‌هاست که کار دست ما میده. این‌هاست که می‌بینید ما صده‌هاست که گرفتار خرافات هستیم. بنابراین سکولاریسم شاید به درد انگلستان بخوره. لستان و کلیسا ملکه و انگلستان دست در دست هم دارن دست در دست هم دارن کلیسا نگاه سلطنت هست و سلطنت نگاه کلیساست در ایالات متحده امریکا رئیس‌جمهور روی بایبل قسم می‌خوره روی انجیل در پارلمان سوگند میدن شما رو به خدا حالا باید شما بگید کدوم خدا اما در سیستم لایت اصلاً از این خبرا نیست اینه که شما می‌بینید زمانی که در سیستم لایک رش می‌کنید، پرورش می‌کنید به راستی آزادمندش هستید و به راستی زمانی که وکیل شدید، وزیر شدید، نخست‌وزیر شدید، این رسوبت یهو نمی‌زنه بیرون. یعنی وزیر شدید، تحصیل کرده شدید اما به هیچ جایی نرسید بهخاطر اینکه در کودکی اون خرافات رو در مغز شما کردن. اون خرافات هست که کار دست ما میده. حالا ببینید یکی از بنیان‌گذاران سکولاریسم جان لاک هست. جان لاک فیلسوف پ سرشناسه. چقدر که قوق بشر صحبت کرده چقدر در جدایی دین از مذهب جدا کرده اما افشین گرامی شما می‌دونید که همین آدم سهام خریده بوده در شرکت خرید و فروش برده یعنی این‌ها می‌رفتن این شرکتی که این آقام درش سرمایه‌گذاری کرد پول می‌ساخته به آفریقا رنگین پوستان آفریقا رو شکار می‌کردن و در نهایت بی‌رحمی سوار برکشتی می‌کردن به آمریکا می‌بردن برای فروش گاه اوقات آدم گیج میشه آخه این جانلا که ما اینقدر پوزش رو میدیم بنیانگذار سکولاریسم هست یعنی چی واقعاً حقوق بشر تا کجا میشه پیشرفت تا کجا نمیشه پیشرفت و اینو شما در مورد تاماس جپرسون هم می‌بینید اما شما زمانی که سری می‌زنید به قانون ۱۹۰۵ فرانسه می‌بینید که به راستی یک شفافیت خاص داره به راستی سرزمین ولتر هست ستی سرزمین امیل زولاست دستشون سوخته به خاطر همین مارگزیده هستن یعنی می‌دونن که اگر شما دست این‌ها رو باز بگذارید اینجا اونجا بخواید با این‌ها چانه بزنید میان بیرون و کاردست شما میدن و در میهن ما شما نگاه کنید هر جایی که شما تصور می‌کنید ابشین گرامی مذهب هست در زندگی خصوصی شما دخالت می‌کنه ماه رمضان آیا ماه رمضان مردم چیککار باستی بکنن؟ میشه تو خیابون غذا خورد یا نه؟ رستوران‌ها بایستی باز باشن یا نه؟ آیا میشه عزاداری پخش کرد از بلندگوها گوشخراشی کرد یا نه؟ یعنی کجاست این محدودیت‌ها کجاست؟ فتوا دادن‌ها کجاست؟ چند تا مسجد میشه زد؟ در سیستم لائیک از این خبرها نیست. یعنی لائیس‌سیته نه تنها در سیاست دخالت می‌کنه نهادی نمیشه. لای‌سیته در سیستم اقتصادی شما ر سیستم اجتماعی شما در سیستم آموزشی شما و در سیستم قضایی شما هم نهادی نمیشه اینه تفاوتش با سکولاریسم یعنی در تمام این نهادها شما لایسیته رو بایستی که ببینید

بله یعنی به هر حال در سیستم لائیک شما عقیده و باور مذهبیت تو کله خودته بیرون از این آزادی هست شما اگه هر عقیده‌ای میخواید داشته باشی تو خونه خودت و تو حتی حتی تو خونه خودت نمی‌تونی به بچت زور بگی بهش بگی باید روسری سرت بکنی یا مثلاً این کارو باید بکنی خدا ناراحت میشه اینجوری نیست

نه

خودت و در سیستم لایکم میگه نه شما صاحب اراده آزاد هستی و خب شما مثلاً میری تو دادگاه چرا باید قسم بخوری شما اصلاً باید راست بگی لازم نیست قسم بخوری به خدا و یا این کتاب و اینا شما باید راست بگی وظیفه شما راستگوییه قرار نیست دروغ بگی که وقتی اونم تو داد اه میای بنابراین این مسئولیت شماست که راست بگی و باید راست بگی اصلاً لازم نیست که سوگند بخوری به چیزی و اون تفاوت قسم خوردن به بایبل وقتی ت قسم خوردن به قانون اساسی خیلی تفاوت بزرگیه چون در انجیل یا با کلاً این کتاب‌های به اصطلاح آسمانی پر از دروغ هست دیگه الان ثابت شده اینا دروغه خرافاتی که دروغینه مثل طوفان نوح مثل باز شدن دریا این چیزاست دیگه یا مثلاً مار شدن اعصاب از این از اینجور چیزاست تو این کتابای مذهبی خب این چی یعنی چی به چیه این داری قسم می‌خوری سوگند به سوگند به راستی بخور سوگند به انسانیت بخور لازم نیستش که به ک یعنی باز دو مرتبه در حقیقت در پوشش این سوگند خوردن یه قدرتی داره داده میشه به نهاد مذهب به اون نهادی که می‌خواد به شما بگه چیکار کن چیکار نکن اتفاقاً دکتر جان ت فلسفه قدیم ایرانیان ایرانیان باستان بر همین مبناست بر این مبناست که شما مسئولی و شما صاحب اراده هستی می‌خوام بگم که ایرانیان باستان هم اتفاقاً لائیک بودن تا زمانی که ما می‌رسیم به حکومت ساسانیان که دو مرتبه مز این آیین زیبای زرتشتی تبدیل میشه به این مذهب میشه یه چیزی مثل مثلاً یهودیت یا مسیحیت و موبدان که دانشمند بودن تا قبل از اون تبدیل میشن به به یه چیزی مثل ملا و کیشیش و اونجاست که دخالت می‌کنن در سیاستم دخالت می‌کنن و کار خراب میشه دیگه نهایتاً می‌رسه به اون یورش اسلام به ایران و اینکه نتونستن مقا اون اون تمدن باشکوه نتونست در برابر اقوام بیابانگرد مقاومت بکنه و از بین رفت تمام اون کاخ زیبای باشکوه فرهنگ ایران فرو ریخت از بین رفت به خاطر همین قضیه یعنی انقدر خطرناکه واقعاً این دخالت مذهب مذهب یعنی میاد به شما بکن نکن میگه میگه باید این کارو بکنی اون کارو نکنی چون خدا ناراحت میشه ولی لایی سیستیته میگه که شما آزادی شما بر اساس راستی باید رفتار بکنی یعنی خودت تصمیم می‌گیری ر اساس این قانون این قانون اساسی شما نمی‌تونی کسگی رو آزار بدی مثلاً و ربطی هم به آسمونا نداره همین جا رو زمین شما باید اینطوری رفتار بکنید این برداشتی بود که من کردم از صحبتهای شما و کلاً مسائلی که مطرح میشه و به خاطر همینه که خطرناکه سکولاریسم و الانم هی دارن میگن سکولاریسم خب خود آمریکا ما دیدیم دیگه در زمان جورج بوش اومدن چقدر اینجا علمشنگه رو انداختن سر ابورشن سر سخت جنین که م طبی وایسادن از تو کلیسا اومدن و یه عالم آدمو دنبال خودشون کشوندن و مسائل مهم کنار گذاشته بود یعنی مردم آمریکا مثلاً بیمه ندارن راجع به این صحبت نمیشه راجع به اینکه اینا حق داره مثلاً اون خانمه می‌تونه بره بچهشو صدق کنه نمیشه اگه خدا مثلاً ناراحت میشه و شیطانو خوشحال کردی اگه بچتو صدق بکنی یا اون یکی اون طرف میگه نه یعنی می‌خوام بگم یه موضوع اصلاً بی بی‌اهمیت تبدیل میشه به یه چیز باهمیت به کمک رسانه‌ها ولی ریشهش بر ه باز به همین سکولاریست برمی‌گرده به همین که مذهب می‌تونه بیاد حرف بزنه، می‌تونه بیاد دخالت بکنه همون دستای پن کوتاه شده حالا از یه جای دیگه اومده تو و اینا رو ما دیدیم که واقعاً چه صدماتی می‌تونه بزنه. جورج بوشم زمانی که حمله کرد به عراق و اینا که این همه خرج گذاشته بود دست مردم آمریکا باز یکی از دلایلش این بود که گفت اکسس آف ایول گفت اینا شیطانن یعنی باز دو مرتبه یه پیشینه مذهبی داشت و خودشم مذهبی نشون می‌داد خیلی از این به اصطلاح سیاستمداران برجسته جمهوریخواه خودشونو مذهبی نشون میدن خودشونو مثلاً مسیحیانو خیلی درستکار نشون میدن و این خیلی صدمه می‌زنه تو خود یعنی می‌خوام بگم که ما حتی در انگلیس و آمریکا این کشورایی که سکولارم هستن می‌بینیم که دارن هزینه میدن بابت این مذهبی بودنشون اگه از شما سخن دیگه‌ای دارین گوش می‌کنین به صحبت‌های شما

دقیقاً همین طور ببینید همونطور که خودتون فرمودید این سکولاریسم یعنی شما دارید پیام میدید که ما یه جوری با شما ازید بیاید با هم کنار بیاین. بیاید با هم کنار بیان و زمانی که با هم کنار بیاین شما می‌دونید که اینا دیر یا زود می‌زنن بیرون دوباره اینه که بایستی دستش رو کوتاه کرد و به ویژه کودکان چه اتفاقی خواهد افتاد اگر در یک سیستم سکولار به قدری بخش خصوصی قوی بشه که آموزش کودکان ما دست اون‌ها بیفته به حساب آزادی بیان نه آزادی بیان هست در یک سیستم لائیک شما فرزند سرزمین خودتون هستید. شما فرزند فرهنگ سرزمین خودتون هستید پیش از اونکه فرزند پدر و مادر خودتون باشید. بنابراین پدر نمی‌تونه بیاد بگه که نخیر دختر من در دبیرستان نمی‌تونه مایو بپوشه شنایات بگیره. آقای ژاک شیراک اومد گفتش که شما نه تنها روسری سر نمی‌کنید شنایات گرفتنم اجباریست. این دختر فرزند ماست فرزند فرهنگ فرانساست. شما از اون سر دنیا آمدید و دارید مغز اینو هم شستشو میدید که دختر عزیزم این واسه خودت هست واسه آینده خودت هست بهشت بری و از این حرفا واقعاً حرفای خطرناک اینه که واقعاً می‌بینید بایستی که جلو این‌ها وایسان چون می‌تونن از همون قوانین آزاد در میهن ما یا در فرانسه سوستفاده کنن با جملات بازی کنن و دوباره بزنن بیرون شما نمونهشو دارید می‌بینید امروز در اروپا یا چقدر خود شما فرمودید در مورد سخت جنین در مورد جنگ همه جا پای این خدا رو می‌کشن وسط و به همین سادگی می‌تونن اون طرح رو اون لایحه رو تصویب کنن یا به شما بپوشن یا نه. اینجاست که می‌بینید که برای سرزمین ما سکولاریسم تنها و تنها به اعتقاد من یک فریبکاری‌ست. مگر اینکه نادان باشید. مگر اینکه نادان باشید؟ یعنی بیاید بگید که بیاید دست در دست هم داشته باشیم. ما دین‌ستیز نیستیم. نه هستیم. هستیم. این کار داده دست میهن ما. شما با یک عشقا دارید نه یک هم‌میهن و باز برمی‌گردم روی کودکان یادتون باشه که بخش خصوصی در یک سیستم اقتصادی آزاد می‌تونه همیشه به قول امریکایی تیکور بکنه اون موقع شما چهکار خواهید کرد اون موقع به خاطر همین تکرار می‌کنم آموزش در ایران فردا بایستی که اجباری باشه در مدارس عمومی ما برگزار بشه یعنی ما هیچ‌وقت نباید اجازه بدیم که مدارس عمومی ما کیفیت خودشون رو از دست بدن اگه کیفیت رو از از دست بدن مدارس خصوصی جای اون‌ها رو خواهند گرفت و دوباره شستشوی مغز کودکان ما

بله

و لایک بایستی که لایک باشه که بارها در برنامه شما گفتم خود شما هم در آغاز برنامه گفتید به من چگونه اندیشیدن رو یاد بدید که من هم کسی هستم که من هم می‌تونم تصمیم بگیرم و این خرافات رو در مغز من نکنید لایسیته برای ایران بدون تردید درش شفافیت هست آزمایش خودش رو پس داده متحان خودش رو پس داده و در برابر سکولاریسم که به درد ما نمی‌خوره.

بله بسیار عالی سپاسگزارم دکتر جان تااری بعد

به امید دیدار

بدود بد

Posted in اندیشه ، فلسفه, سکولاریسم و لائیسیته