اروپایی‌ها سازوکار ماشه علیه ایران را فعال کردند

فرانسه، آلمان و بریتانیا روز پنج‌شنبه صبح در نامه‌ای به اعضای شورای امنیت سازمان ملل اعلام کردند سازوکار موسوم به «بازگشت خودکار تحریم‌ها» یا «اسنپ‌بک» (Snapback) را برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران – که ذیل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تعلیق شده بودند – فعال می‌کنند. این تصمیم بنا به گفته دو دیپلمات اروپایی اتخاذ شده است.

اهمیت موضوع: در این نامه، سه قدرت اروپایی تأکید کرده‌اند که طی ۳۰ روز آینده ــ پیش از آنکه تحریم‌ها به‌طور رسمی اعمال شوند ــ آماده مذاکره با ایران بر سر توافقی هسته‌ای هستند که بتواند این روند را متوقف کند.

● مکانیزم «اسنپ‌بک» به‌طور خودکار تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، که طبق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ لغو شده بودند، دوباره برقرار می‌کند.
● انتظار می‌رود این اقدام فشار اقتصادی بر ایران را افزایش دهد و احتمالاً به واکنش تلافی‌جویانه تهران منجر شود.
● مقام‌های ایرانی پیش‌تر هشدار داده بودند که در صورت فعال شدن اسنپ‌بک، ایران ممکن است از معاهدهٔ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود.
● وزارت خارجه آمریکا از اظهارنظر در این باره خودداری کرده است.

پشت پرده خبر: فرانسه، آلمان و بریتانیا تا پایان ماه اوت به ایران فرصت داده بودند تا برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها دست به اقدام بزند. خواستهٔ اصلی اروپا این بود که:
● ایران مذاکرات درباره توافق هسته‌ای را با ایالات متحده از سر بگیرد؛
● دسترسی کامل بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تمامی سایت‌های هسته‌ای و ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد، که از حملات آمریکا و اسرائیل جان سالم به در برده‌اند، فراهم سازد.

با این حال، نشست روز سه‌شنبه در ژنو میان دیپلمات‌های ارشد ایران و قدرت‌های اروپایی بی‌نتیجه به پایان رسید.

یک منبع آگاه از این دیدار گفته است: «ایرانی‌ها هیچ پیشنهاد مشخص و قابل‌سنجشی روی میز نگذاشتند» و همچنین هرگونه تمدید مهلت برای جلوگیری از اسنپ‌بک را رد کردند.

روز چهارشنبه، وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی گفت‌وگویی با وزیر خارجه آمریکا، مارکو روبیو، اعلام کردند که قصد دارند روز پنج‌شنبه رسماً روند اسنپ‌بک را آغاز کنند. این موضوع را سه منبع مطلع به اکسیوس تأیید کردند.

اظهارنظرها: یکی از دیپلمات‌های اروپایی در توضیح تصمیم مذکور گفت: «رهبران سه کشور اروپایی معتقدند ایران سال‌هاست به روشنی تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را نقض کرده و هیچ اقدام ملموسی برای رفع این وضعیت انجام نداده است.»

در مقابل، کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی ایران هشدار داد که اگر اروپایی‌ها اسنپ‌بک را فعال کنند، ایران واکنش تلافی‌جویانه نشان خواهد داد از جمله تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.

مقام‌های ایرانی همچنین منطق این اقدام را زیر سؤال برده‌اند و می‌پرسند چرا باید بابت مذاکره نکردن با آمریکا یا پایبند نبودن به برجام مجازات شوند، در حالی که خود آمریکا نخست از توافق خارج شد و سپس در میانه مذاکرات پیشین به ایران حمله کرد.

چشم‌انداز پیش رو: فرآیند اجرایی شدن اسنپ‌بک ۳۰ روز به طول می‌انجامد. سه کشور اروپایی امیدوارند این روند پیش از آنکه روسیه در ماه اکتبر ریاست شورای امنیت سازمان ملل را بر عهده بگیرد، نهایی شود.

یکی از دیپلمات‌های اروپایی تأکید کرد: «فعال کردن روند اسنپ‌بک به معنای پایان دیپلماسی نیست. سه کشور اروپایی همچنان آماده‌اند در هفته‌های پیش از اجرایی شدن تحریم‌ها وارد گفت‌وگو با ایران شوند.»

باراک راویـد / اکسیوس / ۲۸ اوت ۲۰۲۵