تلاش ایران برای پاکسازی سایت هسته‌ای لویزان ۲۷ اوت ۲۰۲۵

«موسسه علوم و امنیت بین‌المللی» (ISIS) در گزارشی با تحلیل تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالای شرکت ماکسار (MAXAR)، اعلام کرد که پس از حملات اسرائيل به یک تاسیسات مرتبط با برنامه هسته‌ای در شمال شرق تهران، ایران عملیات پاکسازی این مرکز را آغاز کرده است.

این گزارش را دیوید آلبرایت، بازرس پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیر موسسه علوم و امنیت بین‌المللی و دیگر اعضای ارشد این موسسه تهیه کرده‌اند.

کارشناسان معتقدند این اقدام می‌تواند با هدف پاک‌سازی هرگونه شواهد احتمالی از فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با تسلیحات هسته‌ای انجام شده باشد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) پیش‌تر ارتباط مستقیمی میان «برنامه آماد» ایران و سایت مجد شناسایی کرده بود، اما هیچ‌گاه اجازه بازدید از این مکان یا مصاحبه با افراد کلیدی مرتبط با آن را به دست نیاورد.

پیشینه

سایت مجد در مجاورت دانشگاه مالک‌اشتر قرار دارد و مقر اصلی سازمانی بود که پس از تعطیلی «برنامه آماد» در سال ۲۰۰۳ تأسیس شد. این سازمان جانشین که ابتدا با نام اختصاری سادات (SADAT) شناخته می‌شد، یک برنامه کوچک‌تر و با پوشش بهتر در زمینه تسلیحات هسته‌ای بود.

این تشکیلات بعدها تکامل یافت و حدود سال ۲۰۱۱ در سازمان سپند (SPND) ادغام شد و دانشگاه/پایگاه مجد به‌عنوان اولین مقر سپند مورد استفاده قرار گرفت.

در این پردیس همچنین «مرکز آزمون آمادگی دفاع مدرن»، «مؤسسه فیزیک کاربردی» و در ادامه «گروه شهید کریمی» زیرمجموعه سپند مستقر بودند. وزارت خزانه‌داری آمریکا گروه شهید کریمی را نهادی معرفی کرده بود که در پروژه‌های مربوط به موشک و مواد منفجره مرتبط با سپند فعالیت می‌کرد.

(تصویر ۱ نمایی از گوگل ارث را نشان می‌دهد که چند ماه پیش از حمله هوایی اسرائیل از این سایت گرفته شده است.)

فعالیت‌های پاکسازی

اسرائیل طی جنگ ۱۲ روزه، دو بار این محل را هدف حملات هوایی قرار داد.

– حمله نخست چند ساختمان را هدف قرار داد، از جمله ساختمانی که گمان می‌رفت محل استقرار «گروه تخصصی شهید کریمی» باشد و همچنین کارگاه الحاقی مؤسسه فیزیک کاربردی.

– حمله دوم ساختمان اصلی مؤسسه فیزیک کاربردی را به‌طور کامل نابود کرد، به یک ساختمان امنیتی در نزدیکی خسارت جدی زد، و یک انبار/کارگاه را نیز ویران ساخت.

انتخاب این سایت به‌عنوان هدف در دو مرحله حمله، اهمیت بالای آن را نشان می‌دهد.

تصاویر ماهواره‌ای پس از دومین حمله، به تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۲۵، پیامدهای آن را آشکار می‌کند: چندین ساختمان یا به‌طور کامل تخریب شده یا به‌شدت آسیب دیده بودند و آوار در محوطه پخش شده بود (تصویر ۲).

در تصویر ۳ ژوئیه ۲۰۲۵، نشانه‌های آغاز عملیات پاکسازی دیده می‌شود: جمع‌آوری و انتقال آوار به‌تدریج شروع شده بود، هرچند بقایای ساختمان‌های ویران‌شده همچنان برجای مانده بود (تصویر ۳).

تا ۱۹ اوت ۲۰۲۵، ساختمان مؤسسه فیزیک کاربردی و کارگاه وابسته آن به‌طور کامل تخریب و محوطه از آوار پاکسازی شده بود. ساختمانی که تصور می‌شد محل گروه تخصصی شهید کریمی باشد نیز به کلی برچیده و پاکسازی شده بود. در عین حال، عملیات پاکسازی در ساختمان امنیتی آسیب‌دیده و انبار/کارگاه ویران‌شده هنوز آغاز نشده بود (تصویر ۴).

جمع‌بندی
شتاب ایران در تخریب و پاکسازی سریع بقایا و آوار این ساختمان‌های حساس، تلاشی آشکار برای پاکسازی آثار فعالیت‌های احتمالی اعلام نشده هسته‌ای و تسلیحاتی و جلوگیری از یافتن شواهد توسط هرگونه بازرسی احتمالی در آینده ارزیابی می‌شود.

ایران در گذشته نیز سابقه اقدام به پاکسازی مکان‌ها به‌منظور مانع‌تراشی در برابر بازرسان آژانس و پنهان‌کردن سوابق فعالیت‌های مرتبط با ساخت تسلیحات هسته‌ای را داشته است.

تصویر ۱

تصویر ۲

تصویر ۳

تصویر ۴