ماموریت ویژه خامنه‌ای به پزشکیان در سفر او به چین

جمهوری اسلامی برای جبران ضربات اسرائیل، به همکاری موشکی با چین امید بسته، اما استراتژی پکن بر تنوع روابط با ایران و اسرائیل استوار است. ایندیپندنت فارسی – مسعود پزشکیان، رئيس‌جمهوری نظام اسلامی روز چهارشنبه ۱۲ شهریور در دیدار با اعضای حزب کمونیست چین، اعلام کرد که جمهوری اسلامی آماده اجرا و عملیاتی کردن «توافقات مهم مطرح‌شده» میان او و شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین است و خود را مامور خامنه‌ای برای عملیاتی شدن طرح توسعه رابطه با پکن خواند.

پزشکیان در این جلسه، با تاکید بر اینکه «باید در برابر زورگویی و قلدری کشورهایی که خواهان روابط دوستانه ما نیستند، ایستادگی کرد»، افزود: «مقام معظم رهبری بر توسعه روابط با چین تاکید و ما را به پیگیری این موضوع مامور کرده‌اند. امیدوارم با تشکیل کارگروه مشترک، توافقات میان دو کشور به‌سرعت به مرحله اجرا برسد.»

رئیس‌جمهوری ایران درحالی اعلام کرد که از سوی رهبر جمهوری اسلامی، مامور توسعه روابط جمهوری اسلامی با حکومت چین شده است که علی خامنه‌ای، خود نیز روز یکشنبه، نهم شهریور، در پیامی به زبان‌های فارسی و چینی در شبکه اجتماعی اکس، بر اهمیت اجرای کامل توافق‌های راهبردی تهران و پکن تاکید کرده بود. او نوشت: «ایران و چین با سابقه کهن تمدنی در دو سوی آسیا، قدرت تحول‌آفرینی در صحنه منطقه‌ای و جهانی را دارند. عملیاتی‌کردن تمامی ابعاد توافق راهبردی، این راه را هموار می‌کند.»

این موضع‌گیری، همزمان با سفر مسعود پزشکیان به چین برای حضور در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای منتشر شد. اجلاس شانگهای در روزهای ۳۱ اوت و اول سپتامبر، با حضور رهبران بیش از ۲۰ کشور، ازجمله شی جین‌پینگ، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان در تیانجین برگزار شد و پزشکیان پس از شرکت در این نشست، جهت دست‌یابی به توافقاتی تازه به پکن سفر کرد.

در جلسه امروز مسعود پزشکیان در پایتخت چین، هوانگ هو، عضو دائم حزب کمونیست چین نیز مدعی شد که آنان «آماده عملیاتی کردن تفاهمات ایران با آقای شی جین پینگ» هستند و تاکید کرد که «آن‌چه رئیس‌جمهوری چین به شما وعده داده‌اند، قطعا عملی خواهد شد.»

با وجود آن‌که هنوز هیچ جزئیاتی از توافق مورد اشاره میان روسای جمهوری دو کشور رسانه‌ای نشده است، اما پیش از این گزارش‌های رسانه‌ای مختلفی از حمایت‌های مخفیانه چینی‌ها در حوزه‌های نظامی و امنیتی از جمهوری اسلامی منتشر شده بود. در یک نمونه، بهمن سال گذشته، وال استریت ژورنال به نقل از دو منبع مطلع گزارش داده بود که دو کشتی ایرانی که در چین پهلو گرفته‌ بودند، با ماده‌ای ضروری برای تولید سوخت جامد موشک‌های بالستیک بارگیری شدند.

براساس این گزارش، این دو کشتی حدود ۱۰۰۰ تن سدیم پرکلرات حمل کردند تا جمهوری اسلامی ایران بتواند آن را به ۹۶۰ تن آمونیوم پرکلرات تبدیل کند که یکی از مواد اصلی برای تولید سوخت جامد موشک‌های بالستیک است. این مقدار می‌توانست برای تولید ۲۶۰ موشک میان‌برد ایرانی کافی باشد.

اما روز شنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ هم انفجاری مهیب در بندر رجایی بندرعباس رخ داد که به کشته و زخمی شدن ده‌ها نفر انجامید. مدیرعامل شرکت خدمات دریایی سینا در جنوب ایران علت حادثه را «انفجار یک محموله بسیار خطرناک» اعلام کرد؛ محموله‌ای که به‌عنوان «کالای معمولی» در این بندر دپو شده بود. در پی این رویداد، برخی مقامات و چهره‌های نزدیک به نهادهای حکومتی، احتمال خرابکاری موساد یا حمله نظامی اسرائیل را مطرح کردند.

اکنون، پس از جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی و اسرائیل که به کشته شدن بیش از ۳۰۰ فرمانده ارشد و میانی سپاه و همچنین انهدام بخش‌های مهمی از زیرساخت‌های موشکی و پدافندی جمهوری اسلامی منجر شد، به نظر می‌رسد تهران بیش از هر زمان دیگری به همکاری نظامی با چین چشم دوخته است. جمهوری اسلامی در شرایطی چنین هدفی را دنبال می‌کند که مذاکرات با واشینگتن بار دیگر به بن‌بست رسیده و اروپا نیز در حال آماده‌سازی برای نهایی کردن مکانیسم ماشه است؛ وضعیتی که احتمال رویارویی نظامی جمهوری اسلامی با اسرائیل و متحدان غربی‌اش را افزایش داده است.

با این حال، تجربه سال‌های گذشته نشان داده که مقامات پکن همواره با احتیاط و چندپهلو عمل کرده‌اند. اگرچه چین تفاهم‌نامه‌های متعدد با تهران امضا کرده، اما به دلیل فشار تحریم‌های غرب و نیاز به حفظ روابط اقتصادی با دیگر بازیگران منطقه‌ای، از عملی کردن بسیاری از وعده‌های خود سر باز زده است. سکوت پکن در جریان جنگ اخیر نیز در تهران نارضایتی و گلایه‌هایی را نسبت به شریک شرقی ایجاد کرد.

در همین زمینه، تحلیل اورشلیم‌پست در مردادماه امسال نشان می‌دهد که چین پس از جنگ ۱۲ روزه در حال بازبینی استراتژی خود در خاورمیانه است و این ارزیابی را دارد که جمهوری اسلامی دیگر تامین‌کننده مطمئن منافع پکن نیست. طبق این گزارش، استراتژی سنتی چین در منطقه همواره حول محور امنیت انرژی، تضمین مسیرهای تجاری و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در زیرساخت‌ها متمرکز بوده است. از آن‌جا که ۴۰ درصد نفت مورد نیاز چین از خاورمیانه تامین می‌شود، پکن مجبور است روابطی متوازن با قدرت‌های منطقه، از جمله عربستان سعودی، ایران و اسرائیل داشته باشد.

اما مناقشه مستقیم اخیر میان جمهوری اسلامی و اسرائیل این موازنه را برهم زده است. چین اکنون خود را در برابر آزمونی دشوار می‌بیند؛ از یک سو، تهران به‌دنبال دریافت تجهیزات موشکی و امنیتی از پکن است و از سوی دیگر، روابط اقتصادی و فناورانه چین با اسرائیل در حال گسترش است. تنها در سال ۲۰۲۴، حجم تجارت دوجانبه چین و اسرائیل به بیش از ۱۶ میلیارد دلار رسید؛ رقمی که به‌روشنی جایگاه فزاینده اسرائیل در محاسبات اقتصادی چین را نشان می‌دهد.

تحلیلگران اورشلیم‌پست نیز می‌گویند این وضعیت موجب شده است که چین رویکردی دوپهلو در پیش گیرد و از یک طرف، در پروژه‌های زیرساختی و طرح کمربند و جاده‌ای همچنان به صورت بسیار محدود در ایران سرمایه‌گذاری کند و حتی در بازسازی توان موشکی آن نقش ایفا نماید، ولی از طرف دیگر روابط نزدیک‌تر و معتدل‌تری با اسرائیل برقرار سازد. این تغییر رویکرد، همراه با انتقاد تلویحی پکن از «سیاست‌های افراطی» جمهوری اسلامی، نشانه‌ای از کاهش اعتماد راهبردی چین به ایران تلقی می‌شود.

بدین ترتیب، در حالی که پزشکیان در سفر اخیر خود به پکن بر «ماموریت رهبری» برای تعمیق روابط با چین تتکید می‌کند، نشانه‌های موجود از تغییر محاسبات استراتژیک پکن حکایت دارد. تحلیلگران بر این باورند که چین در پی تقویت جایگاه جهانی خود به عنوان یک قدرت متوازن و میانجی است و برای دستیابی به این هدف، حاضر نیست تمام سرمایه سیاسی و اقتصادی خود را بر روی جمهوری اسلامی که به نظر می‌رسد رژیمی تضعیف‌شده و در آستانه فروپاشی است، شرط‌بندی کند.

Posted in خانه