کلیه تحریم‌های لغو و تعلیق شدۀ شورای امنیت علیه تهران بازمی‌گردند ناصر اعتمادی

با شکست آخرین تلاش‌های دیپلماتیک و عدم شفاف‌سازی از سوی تهران، تحریم‌های بین‌المللی تعلیق‌شده علیه برنامه هسته‌ای ایران از نیمه‌شب امروز شنبه بیست و هفت سپتامبر دوباره به اجرا درمی‌آیند. فعال‌سازی مکانیسم «اسنپ‌بک» نه تنها بازتابی از بن‌بست مذاکرات بلکه نشانه‌ای از کاهش اعتماد جهانی و افزایش انزوای دیپلماتیک جمهوری اسلامی در یکی از حساس‌ترین بحران‌های امنیتی معاصر است.

در پی شکست تلاش‌های دیپلماتیک میان تهران و سه کشور اروپایی، تمامی تحریم‌های تعلیق‌شده شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران به دلیل نگرانی از برنامه هسته‌ای این کشور، از نیمه شب امروز شنبه بیست و هفتم سپتامبر به‌صورت خودکار و بر اساس مکانیسم موسوم به «اسنپ‌بک» مجدداً اجرا خواهند شد.

مکانیسم اسنپ‌بک که در تاریخ ۲۸ اوت توسط سه کشور اروپایی امضاءکنندۀ برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) فعال شد، تمامی قطعنامه‌های لغوشده مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را احیا می‌کند از جمله تحریم‌هایی که با توافق سال ۲۰۱۵ به حالت تعلیق درآمده بودند.

بازگشت این تحریم‌ها مواردی همچون تحریم تسلیحاتی کامل ایران، ممنوعیت صادرات و واردات تجهیزات، فناوری و قطعات مرتبط با برنامه‌های هسته‌ای و موشکی این کشور، مسدود شدن دارایی‌ها و حساب‌های بانکی نهادها و اشخاص مرتبط با این برنامه‌ها و محدودیت‌های جدی در حوزه نقل‌وانتقالات مالی و بانکی را شامل می‌شود.

به موجب این تحریم‌ها ، افراد دخیل در فعالیت‌های مشکوک به اشاعه برنامۀ هسته‌ای تهران از انجام سفرهای بین‌المللی منع می‌شوند. به این ترتیب، کشورهای عضو سازمان ملل موظف‌اند دارایی‌های این افراد را مسدود و از عبور یا ورود آنان به قلمرو خود جلوگیری کنند.

در واکنش، جمهوری اسلامی ایران امروز شنبه بیست و هفت سپتامبر سفرای خود در فرانسه، آلمان و بریتانیا را «برای مشورت» به تهران فراخواند. تلویزیون دولتی ایران این اقدام را پاسخی به آنچه “رفتار غیرمسئولانه” سه کشور اروپایی نامید توصیف کرد.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در نشست اخیر شورای امنیت «اقدام کشورهای اروپایی در بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت را از لحاظ حقوقی باطل، از نظر سیاسی خطرناک و از نظر رویه‌ای ناقص خواند و محکوم کرد.

آخرین تلاش‌های چین و روسیه، دو متحد تهران، برای تمدید شش‌ماهه توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با شکست روبرو شد. قطعنامۀ پیشنهادی آنها با مخالفت ۹ کشور از ۱۵ کشور عضو شورای امنیت روبرو شد و این شکست مسیر را برای فعال‌سازی اسنپ‌بک هموار کرد.

اگر چه نمایندگان فرانسه و بریتانیا اعمال مجدد تحریم‌ها را “ناگزیر” خواندند، اما، آنان در عین حال تأکید کردند که درهای دیپلماسی همچنان باز است. به گفته نماینده بریتانیا، اگر ایران به شفاف‌سازی و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روی آورد، امکان بازگشت به میز مذاکره و تعلیق مجدد تحریم‌ها وجود دارد.

سه کشور اروپایی تأکید کرده‌اند که علت بازگشت تحریم‌ها خودداری تهران از دادن پاسخ مشخص و روشن به خواسته‌های کلیدی آنها از جمله ازسرگیری مذاکرات با آمریکا، دسترسی بازرسان آژانس به تأسیسات نطنز، فردو و اصفهان و ارائه گزارشی دقیق درباره ۴۵۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با غلظت شصت درصد بوده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در سخنرانی دیروز خود در مجمع عمومی سازمان ملل از جامعه جهانی خواست که قاطعانه در برابر رژیم ایران بایستند. او گفت:«ما نباید اجازه دهیم ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران باید از بین برود، و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل باید علیه ایران بازگردانده شود.» نتانیاهو با متهم کردن تهران به “دروغ‌گویی و فریبکاری” هشدار داد که هرگونه مماشات با جمهوری اسلامی، امنیت جهانی و به‌ ویژه امنیت منطقه خاورمیانه را به خطر خواهد انداخت. نتانیاهو همچنین تأکید کرد که برنامه هسته‌ای ایران به‌هیچ‌ وجه صلح‌آمیز نیست و باید از طریق فشارهای بین‌المللی متوقف شود. او افزود: «زمان آن فرا رسیده که جهان با قاطعیت در برابر جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران بایستد.»

هرچند تحریم‌ها بر اساس قطعنامه‌های الزام‌آور شورای امنیت بازگردانده می‌شوند، اما کارشناسان می‌گویند که نحوه اجرای عملی آنها منوط به اراده کشورها برای تطبیق این تصمیم در قوانین داخلی‌شان است. با این حال، تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که دور زدن تحریم‌های بین‌المللی هزینه‌های سیاسی و اقتصادی سنگینی در پی خواهد داشت، از جمله برای شرکت‌های حمل‌ونقل و نظام‌های بانکی.

با فعال شدن تحریم‌ها، فضای بین‌المللی پیرامون ایران بیش از پیش تنش‌آلود می‌شود. گرچه مقامات اروپایی از ادامه مسیر دیپلماسی سخن می‌گویند، اما بازگشت تحریم‌ها ضربه‌ای سنگین به امیدها برای احیای توافق هسته‌ای وارد می‌کند.