سلاحی که امنیت جهانی را تهدید می‌کند زید بن کمی

در لبنان، سلاح‌ حزب‌الله دیگر صرفاً موضوع جنجال داخلی نیست، بلکه به یک مسئله بین‌المللی تبدیل شده‌ که صلح جهانی را تهدید می‌کند، مانع تأسیس دولت می‌شود و کل نظام سیاسی را مختل می‌کند. علیرغم خوش‌بینی محتاطانه‌ای که تام براک، فرستاده ایالات متحده، در مورد واکنش لبنان به مسئله خلع‌سلاح این حزب ابراز کرد، موضع مکرر رهبری حزب جایی برای تردید باقی نمی‌گذارد که حاضر به سازش درباره سلاح‌ نیست. همانطور که نعیم قاسم، دبیرکل حزب، اظهار داشت: «کسی نمی‌تواند به ما بگوید که سلاح‌های خود را کنار بگذاریم.» این اظهارات تنها یک موضع برای بسیج عمومی نیست، بلکه اعلامی صریح مبنی بر این است که سلاح‌ به هویتی جایگزین برای دولت تبدیل شده و ابطاری برای تحکیم نفوذ حزب و نه برای آزادسازی سرزمین‌ها است.

این الگوی انحصار قدرت توسط یک حزب یا جناح خارج از نهادهای دولتی، محدود به لبنان نیست. آن را در یمن نیز می‌بینیم، اما به شکلی فزاینده‌تر. هفته گذشته، معمر الاریانی، وزیر اطلاع‌رسانی دولت یمن، نسبت به آغاز بومی‌سازی برنامه‌های تولید موشک‌های بالستیک و پهپاد در مناطق تحت کنترل حوثی‌ها، به ویژه در صعده، حجه و حومه صنعا هشدار داد. طبق هشدار الاریانی، وضعیت از مرحله قاچاق فراتر رفته و به مرحله انتقال سازمان‌یافته قابلیت‌های نظامی پیشرفته به منطقه‌ای رسیده که تحت هیچ نظارت مشروعی نیست و مفهوم دولت-ملت را به رسمیت نمی‌شناسد.

رسیدن به مرحله تولید اسلحه در مناطق خارج از کنترل دولت، نه تنها یمن را تهدید می‌کند، بلکه امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز به آستانه خطر می‌رساند. موقعیت جغرافیایی یمن در تنگه باب المندب و دریای عرب، آن را به یک نقطه ترانزیت حیاتی برای تجارت جهانی تبدیل کرده است و هرگونه تنش یا بی‌ثباتی در این منطقه می‌تواند ناوبری بین‌المللی و زنجیره‌های تأمین جهانی را بی‌ثبات کند.

این هشدارها به نظر نمی‌رسد که جدا از زمینه بین‌المللی باشند. گزارش سال ۲۰۲۲ مرکز مطالعات دفاع ملی کانادا نشان داد که حوثی‌ها، به همراه چهار گروه دیگر در منطقه، برنامه‌های پهپادی پیشرفته و پایداری را توسعه داده‌اند که در روش‌ها متفاوت اما در خطر مشابه هستند. این گزارش تأکید کرد که خطر واقعی نه تنها در داشتن این فناوری، بلکه در ادغام آن در یک دکترین نظامی تهاجمی خارج از هرگونه چارچوب قانونی یا نظارتی نهفته است.

این گزارش تأکید کرد که نوآوری و سازگاری سریع در مورد این برنامه‌ها، به ویژه در محیط‌های غیردولتی، چالشی است که نمی‌توان از طریق روش‌های سنتی با آن مقابله کرد. بر اساس این گزارش، هر گروه مسلح الگوی خاص خود را در استفاده از پهپادها متناسب با صحنه عملیات و اهداف خود توسعه داده و این امر باعث می‌شود که این برنامه‌ها انعطاف‌پذیر، قابل توسعه و پیچیده‌تر از آن باشند که بتوان از طریق واکنش‌های موردی با آنها برخورد کرد.

آنچه امروز شاهد آن هستیم را نمی‌توان به عنوان یک رویداد زودگذر و موقت تفسیر کرد، بلکه نتیجه یک فرآیند طولانی انباشت سلاح‌های پیشرفته در دست گروه‌هایی است که حاکمیت دولت را به رسمیت نمی‌شناسند و استقرارشان در آن سوی مرزها، چالشی آشکار برای دولت است. اگر تجربه حزب‌الله در لبنان منجر به فلج سیاسی و تسلط یک جناح بر ارکان دولت شد، آنچه گروه حوثی در یمن در حال ساختن آن است، چیزی بسیار خطرناک‌تر را نشان می‌دهد: تهدیدی آشکار برای امنیت دریایی جهانی. این تهدید در نزدیکی یکی از حیاتی‌ترین تنگه‌ها در زنجیره‌های تأمین قرار گرفته است.

خطر در خلأ سیاسی نهفته است که به این گروه‌ها اجازه می‌دهد بدون پاسخگویی یا نظارت هیچ‌کس، به تولید سلاح، ذخیره و استفاده از آن بپردازند. در منطقه‌ای بسیار حساس مانند جنوب دریای سرخ، هرگونه اقدام خودسرانه می‌تواند بحرانی را شعله‌ور کند که فراتر از مرزهای درگیری یمن گسترش یابد.

با این حال، مسئولیت دولت مشروع یمن نه تنها ابراز نگرانی، بلکه تقویت حضور سیاسی و افزایش تلاش‌هایش برای مقابله با این تهدید است، حتی اگر این امر مستلزم درخواست حمایت بین‌المللی برای کنترل اوضاع باشد. علاوه بر این، باید راهی برای بازگرداندن حوثی‌ها به میز مذاکره پیدا شود تا راهی برای خروج از کل بحران پیدا شود.

رها کردن این نوع سلاح در یک منطقه‌ای خارج از حاکمیت دولت، یمن را از عرصه درگیری‌های داخلی به بستری برای تهدید جهانی تبدیل خواهد کرد.

پرداختن به مسئله پهپادها و موشک‌های بالستیک خارج از کنترل کشورها به یک ضرورت فوری تبدیل شده است که نیازمند اقدام هماهنگ بین‌المللی است. وقتی سلاح‌ها در خفا ساخته می‌شوند، در دریا آزمایش می‌شوند و از مرزها عبور می‌کنند، صحبت از امنیت محلی معنای خود را از دست می‌دهد، زیرا تهدید جهانی شده … و سلاح‌ها دیگر مرز نمی‌شناسند.

منبع: روزنامه الشرق الاوسط