چرا باید تهدید زلزله در تهران را جدی گرفت؟

پس از زلزله ویرانگر ترکیه همه نگاه‌ها و توجهات متخصصین و عموم شهروندان به روی زلزله احتمالی در شهر تهران متمرکز شد. پیامدهای چنین زلزله‌ای چه خواهد بود و پایتخت و مرکز کشور ایران به چه میزان برای چنین زلزله مهیبی آمادگی دارد؟!
با کدام دلایل و شواهد بایست از وقوع چنین زلزله مهیبی در تهران ترسید؟

1️⃣ طبق آمار مستند تاریخی و زمین‌شناسی در تهران در هر ۱۵۸ تا ۲۰۰ سال یک زلزله بالای ۷ ریشتر رخ داده است

حدود ۱۹۳ سال پیش یعنی در سال ۱۸۳۰ میلادی زلزله‌ای مرگبار در شمال شرق تهران اتفاق افتاد‌ که تحت تاثیر آن بخش‌های زیادی از مناطق دماوند و شمیرانات به طول کامل از بین رفت و روستاهایی زیادی نیز در شرق جاجرود ویران شد. همانطور که ملاحظه می‌کنید در زمان حال حاضر متاسفانه در آستانه زمان وقوع زلزله بزرگ در شهر تهران هستیم. زمین‌‌لرزه قبلی در زمان قاجار رخ داد و در اثر آن مناطق شمیرانات و دماوند به کل ویران شد. حدود ۴۵ هزار نفر در این حادثه، جان خود را از دست دادند. در سال‌های ۱۳۰۹، ۱۳۲۶، ۱۳۳۴ و ۱۳۶۲ هم زلزله‌های به نسبت بزرگی برای تهران ثبت شده است.

زلزله‌های کوچک و مستمر به دلیل رهاسازی بخشی از انرژی، می‌تواند پتانسیل تخریب را کاهش دهد اما متاسفانه تاخیر در وقوع زلزله تهران، خبر خوبی نیست، چون نشان‌دهنده تشدید قدرت تخریبی زلزله پیش رو خواهد بود.

2️⃣ استان تهران رکورددار فرونشست زمین در جهان است.

به دلیل خشکی و مصرف بی‌رویه سفره‌های آب زیرزمینی زیر بستر استان تهران به میزان فرونشست وحشتناکی در تهران رسیدیم که در جهان مشابه چنین وضعیتی تاکنون گزارش نشده است!

مطالعات سازمان زمین‌شناسی ایران نشان می‌دهد که برخی نقاط اطراف تهران سالیانه ۲۵ سانتی‌متر فرونشست دارد، اما این فرونشست در تمام نقاط اطراف تهران یکدست نیست. بر اساس همین مطالعات، فرونشست زمین در حاشیه جنوب غرب تهران در ۱۰ سال گذشته تقریبا دو تا سه برابر شده است. سست شدن زیرپایه و مکانیک خاک بستر شهر بزرگی مانند تهران قطعا خسارات و تلفات زلزله را دوچندان خواهد کرد.

بسیاری از سازه‌هایی که در تهران ساخته شده‌اند بر روی دشتی که سفره های آب زیرزمینی آن خالی شده است، ساخته شده‌اند که ممکن است به جای یک زلزله ۷ ریشتری با یک زلزله ۵ ریشتری فرو بریزند. آیا دشتی که دچار فرونشست شده قابل برگشت است؟ وقتی دشتی دچار فرونشست می‌شود دیگر مرده است و نمی‌شود برایش حداقل در دوره کمتر از قرن، کاری کرد!

این فرونشست قابل توجه، همانند بمب اتمی ساعتی در زیر پای تهران است که به آن بی‌توجهی عامدانه میشود و نظرات کارشناسان و متخصصین دلسوز در برنامه‌ریزی‌های شهری و کشوری جدی گرفته نمی‌شوند.

3️⃣ وجود گسل‌های فعال در زیربستر سطح تهران

برخی فکر می‌‌کنند، فقط در شمال شهر تهران امکان وقوع زلزله وجود دارد. درحالیکه اینگونه نیست. طبق نتایج تحقیقات زمین‌شناسی این استان بیش از ۶۵ گسل دارد که اکثریت آنها زیر شهر تهران واقع شده است. تهران چند رشته گسل اصلی، متوسط و فرعی فعال دارد. مهم‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین گسلهای تهران را می‌توان گسل مشا ۲۰۰ کیلومتر، گسل شمال تهران ۱۰۸ کیلومتر، گسل پارچین ۷۵ الی ۸۰ کیلومتر، گسل کهریزک ۴۰ کیلومتر وگسل ری حدود ۲۸ کیلومتر را نام برد که همه فعال و به شدت خطرناک هستند.

4️⃣ پوسته سرزمینی کشور ایران سالانه حدود سه سانتیمتر دچار کوتاه‌شدگی می‌شود.

۹۰‌درصد کوتاه‌شدگی بدون لرزش و ۱۰‌درصد به صورت زلزله اتفاق می‌افتد. در هر دهه باید ۲ ‌زلزله با بزرگای ۷‌ریشتر یا بیشتر و در هر سال ۲‌ زلزله با بزرگای ۶ تا ۷‌ ریشتر را داشته باشیم.

عوامل فوق و مشاهده خسارات وارده در زلزله ترکیه هشداری ترسناک برای شهرسازی غیر اصولی در جایی مثل تهران است. ویرانی ساختمان‌های بلند در خیابان های باریک حتی اجازه امدادرسانی را نخواهد داد. تهران، تبریز و بعضی دیگر از شهرهای بزرگ ایران همچنین مستعد زلزله مشابه ترکیه هستند‌.

5️⃣ قدرت زلزله تهران معادل ١٧٨ عدد بمب اتمی هیروشیما پیش‌بینی می‌گردد.

زلزله احتمالی تهران با توجه به تاخیر افتادن آن از موعد مقرر، بزرگتر و احتمالا در محدوده ۷/۳ ریشترخواهد بود، یعنی ۳/۲ برابر بزرگتر و نزدیک به ۶ برابر قویتر از نظر انرژی نسبت به زلزله ۶/۸ اخیر مکزیک و تایوان خواهد شد.

متاسفانه مجبورم که به همشهریان تهرانی هشدار دهم که دیگر زمان تجمل و لوکس‌گرایی در حوزه ساخت و ساز به پایان رسیده است و همه امکان و توان خود را در بحث مقاوم‌سازی ساختمان خود مصرف کنید و در صورت امکان به نواحی کم‌خطرتر مهاجرت کنید و آنجا با مصالح سبک و تکنیک‌های نوین صنعت ساختمان، از نو مسکنی ایمن، برای خود و خانواده عزیزتان فراهم کنید.

فرهاد یگانه، کارشناس و مهندس فناوری ساخت و ساز از کشور سوئد و عضو هیات سیاسی و اجرایی همبستگی جمهوریخواهان ایران (هجا)
[28 Mar 2023]   [ فرهاد یگانه]