تغییرات آب و هوایی بزرگترین چالش سده اخیر م. روغنی

گرچه از جمله بازگشت احتمالی ترامپیسم به قدرت در آمریکا، جنایات پوتین و خامنه‌ای ایدئولوژی زده در اوکراین، فراز راست افراطی در جهان بویژه در اروپا، ارتجاع طالبانی در افغانستان و نقض حقوق اجتماعی و اقتصادی زنان و دختران در این کشور، کودتاهای پی در پی در آفریقا، شکاف میان تهیدستان و اغنیا در بسیاری از کشورها، نقض حقوق بشر به ویژه در کره شمالی و ایران رویدادهای بسیار مهمی‌اند که چشم‌پوشی از آنان ناممکن است اما ابر چالش در برابر جهان تغییرات آب و هوایی است که ادامه زندگی در کره زمین را تهدید می‌کند.

۹۷ درصد دانشمندان باور دارند که تغییرات آب و هوایی در اثر فعالیت‌های بشری به ویژه به علت سوخت‌های فسیلی به وقوع پیوسته که با تولید گازهای گل‌خانه‌ای سبب گرم‌تر شدگی دمای کره زمین به بیش از ۱ درصد نسبت به زمان انقلاب صنعتی شده و پیش‌بینی می‌گردد که به زودی به حد ۱/۵ درصد، پایین‌ترین حد دمایی که در نشست پاریس برسر آن توافق شد، افزایش خواهد یافت.

برپایه آخرین گزارش سازمان ملل با روال کنونی، دنیا به سمت ۳/۲ سانتی گراد افزایش دما تا پایان سده اخیر در حرکت است.

در صورتی که دولت‌ها، شرکت‌های بزرگ و همه ما انسان‌ها اقدامات لازم را برای کاهش تند گازهای گل‌خانه‌ای انجام ندهیم، آب و هوای افراطی (extreme weather) در تابستان اخیر، از جمله به‌صورت آتش‌سوزی‌های فصلی، باران‌های سیل‌آسا و خشک‌سالی در نقاط گوناگون جهان، نشان‌دهنده وضعیت اسف‌انگیز کره زمین در سال‌های آینده خواهد بود.

به نمونه‌های زیر توجه کنید:

– شمار قربانیان آتش سوزی در‌هاوایی تا کنون به ۱۱۰ نفر رسیده است. رسانه‌های آمریکا این آتش‌سوزی را مرگبارترین فاجعه طبیعی در تاریخ ایالت‌هاوایی و یکی از بدترین فجایع طبیعی در تاریخ مدرن آمریکا سنجیده‌اند. در این رویداد شهر “لاهاینا” در مدتی ناچیز با آتش محاصره شد، برخی مردم در خیابان‌ها گرفتار و برخی دیگر بناچار به آب‌های اقیانوس پناه بردند.

– آتش‌سوزی‌ها در کانادا که از چند ماه پیش در این کشور آغاز و هنوز ادامه دارد، به رکودشکنی آتش‌سوزی در سده ۲۱ دست یافت و در میان کشورهای دیگر در تارک جدول جای گرفت. این آتش‌سوزی‌ها در چندین استان کانادا از جمله آلبرتا، بیریتیش کولومبیا، کبک و ایالت یلو نیف در شمال، به وقوع پیوست و دود حاصل از آن به ایالت نیویورک آمریکا نیز رسید. آتش‌نشان‌های بسیاری از جمله از کشورهای آمریکا، استرالیا، آفریقای جنوبی، فرانسه و پرتغال به یاری صدها آتش‌نشان حرفه‌ای و داوطلب کانادایی و بخشی از ارتش این کشور شتافته‌اند اما هنوز بسیاری از کانون‌های آتش غیرقابل مهار اعلام شده‌اند. برپایه ارزیابی‌های رسمی تاکنون معادل مساحت کشور یونان، جنگل‌ها در کانادا سوخته‌اند. تاکنون چندین آتش‌نشان کانادایی از جمله یک زن جان خود را از دست داده‌اند.

– در حالی که کمبود باران و امواج هوای گرم غلبه بر آتش در غرب کانادا را غیر ممکن ساخته است، ۲۵۰ میلی متر باران در مدتی کوتاه در شرق این کشور، در استان نوا اسکوشیا فاجعه آفرید که به مرگ ۴ نفر از جمله دو کودک، تخریب و آسیب دیدگی ۲۵ پل و جاده‌های بسیاری انجامید.

– آب و هوای افراطی به آمریکای شمالی محدود نگشته برخی از کشورهای اروپایی را نیز در بر گرفته است.

در بسیاری از کشورهای اروپای غربی و مدیترانه این پدیده بیداد می‌کند و به موازات آن بارش‌های سیل‌آسا در کشورهای اروپای مرکزی از جمله کرواسی، اتریش و جمهوری چک روی داده است. به باور برخی، تغییرات اقلیمی و پدیده ال نینیو[۱] در بارش‌ها نقش داشته‌اند. در گرجستان ۱۸ نفر جان خود را از دست داده‌اند.

تا کنون ۷۰ هزار هکتار زمین در آتش‌سوزی‌های اسپانیا سوخته و در پرتغال بیش از هزار آتش‌نشان و ۱۲ هواپیما می‌کوشند اتش ناشی از افزایش دما را مهار کنند.

– در یونان هزاران توریست از چندین جزیره این کشور دچار آتش‌سوزی تخلیه شدند.

– در آتش‌سوزی شیلی ۱۰ نفر کشته و دویست و نود هزار هکتار جنگل از میان رفته است. در پرو، کشور همسایه، جاری شدن سیل و رانش زمین جان ۱۱ نفر را گرفته، به ۱۱ هزار و ۴۰۰ خانوار خسارت وارد شده و سبب قطع ارتباط با برخی از شهرها و روستاها شده است.

– در کره جنوبی در پی ادامه بارش‌های سیل‌آسا، در مناطق مرکزی این کشور دست‌کم ۲۰ نفر کشته و هزاران نفر ناچار به ترک خانه‌هایشان شده‌اند. سیل و رانش زمین در چندین کشور از جمله هند، چین و ژاپن نیز گزارش شده است.

– در ایران در برخی از شهرهای خوزستان درجه گرما به بیش از ۵۰ درجه می‌رسد. در سیل جاری در بلوچستان حدود دویست خودرو سوخت بر در اثر سیل به دره‌ها سقوط کرده شماری کشته شده‌اند. مقامات محلی ابتد خبر را تکذیب و سپس پذیرفته‌اند که “بله سیلی آمده و تعدای فوت شده‌اند”!

در حالی که باران‌های سیل‌آسا می‌تواند به دلایل گوناگونی روی دهد، دانشمندان می‌گویند گرمایش جهانی ناشی از تغیرات آب و هوایی احتمال بارش‌های سیل برانگیز را افزایش می‌دهد. به باور این دسته از دانشمندان هرچه هوا گرمتر شود، رطوبت بیشتری در اتمسفر ذخیره و به باران‌های سیل آسا می‌انجامد

در زیر فهرست ده کشور اول جهان در تولید گازهای گل خانه‌ای دیده می‌شود. چین در رتبه اول و اندونزی در رتبه دهم قرار دارد. در این میان کاناد بالاترین سرانه تولید گازهای گل خانه‌ای را به خود اختصاص داده است.[۲]

در این میان جمهوری جهل و جنایت با تولید ۱/۸ درصد گازهای گل خانه‌ای جهان در رتبه هشتم بالاتر از اندونزی با جمعیتی بیش از ۲۸۲ میلیون نفر قرار گرفته است. ایران بیشتر از دیگر کشورهای نفت خیز خلیج فارس اکسید کربنیک تولید می‌کند.

در حالی که بسیاری از کشورهای جهان برای کاهش گازهای گل‌خانه‌ای به تولید انرژی‌های تجدیدپذیر رو آورده‌اند اما جمهوری ولایی در تحریم‌های ناشی از اصرار بر ادامه برنامه هسته‌ای مشکوک، تنش‌افزایی در منطقه و توهم نابودی اسرائیل درگیر و از بهره‌گیری فراگیر از آفتاب سوزان کویر و بادهای موسمی در مناطق گوناگون برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر ناتوان مانده است که می‌تواند وابستگی این کشور به مصرف بنزین، نفت سیاه و دیگر سوخت‌های فسیلی را گاهش دهد.

با توجه به ناکافی بودن تلاش‌ها و سرمایه گذاری‌های دولت‌های جهان برای پیش گیری از فاجعه‌های محیط زیستی از جمله آتش سوزی‌ها، سیلاب‌ها و خشک سالی‌های مهاجر پرور، باید به آگاهی و کنش گری نسل‌های جوان‌تر در این زمینه امید داشت که با دفاع از حق زندگی به پیکار علیه کم کاری دولت‌های خود برخاسته‌اند.

به‌تازگی از جمله، یک قاضی ایالتی در پی شکایت گروهی از جوانان در مونتانا در آمریکا، حکم کرد که برخی از سیاست‌های این ایالت بدون در نظر گرفتن اثرات آنها بر تغییرات آب و هوایی حقوق جوانان را نقض می‌کند. این حکم پیروزی بزرگی برای جوانان این ایالت به شمار می‌آید و می‌تواند حمایت‌های دولتی از پروژه‌های سوخت‌های فسیلی از جمله نفت و گاز و زغال سنگ را به چالش کشد.

تیرماه ۱۴۰۲