تردیدهای بی‌بی

با گذشت 20 روز از حمله حماس به اسرائیل که بیش از هزارو 400 کشته برجا گذاشت، هنوز نتانیاهو و کابینه‌اش درباره حمله زمینی گسترده به غزه به تصمیم نهایی نرسیده‌اند. با وجود اینکه در روزهای اخیر عملیات‌ زمینی «محدود» و «هدفمند» برای ضربه‌زدن به زیرساخت‌ها و تاسیسات حماس در غزه انجام شده، اما رسانه‌ها خبر از وجود اختلافاتی جدی در کابینه اسرائیل برای انجام عملیات زمینی گسترده می‌دهند. روز گذشته نیویورک‌تایمز گزارش داد ارتش اسرائیل طرح حمله زمینی به نوار غزه را نهایی کرده، اما بنیامین نتانیاهو با خودداری از امضای آن، مقام‌های ارشد ارتش را عصبانی کرده است. به نوشته نیویورک‌تایمز، نیروهای اسرائیلی در مرز با نوار غزه متمرکز شده و آماده حمله هستند، اما رهبران سیاسی و نظامی نمی‌توانند به یک تصمیم مشترک برسند. کابینه نتانیاهو هنوز تصمیم نگرفته است این عملیات چگونه و چه زمانی اجرا شده و آیا لازم است عملیات زمینی در این منطقه انجام شود؟ این روزنامه به نقل از منابع خود گزارش داده است بخشی از دلایل نتانیاهو برای امتناع از امضای این طرح، آن است که او خواستار موافقت متفق‌القول همه اعضای کابینه جنگ است. تحلیلگران به نیویورک‌تایمز گفته‌اند نتانیاهو تمایلی برای صدور دستور یک‌جانبه برای پیشبرد این عملیات ندارد؛ چراکه نگران است در صورت شکست عملیات، تنها مقصر این حمله قلمداد شود و تاوان سیاسی سنگینی برای این اقدام بپردازد. به نوشته‌این نشریه، امتناع نتانیاهو تا حدی به دلیل تمایل او به دریافت موافقت به اتفاق آرا از اعضای دولت اضطراری تشکیل‌شده پس از حمله حماس است. این روزنامه توضیح داد: «تحلیلگران بر این باورند که نتانیاهو از دادن مجوز یک‌جانبه هراس دارد؛ زیرا در بحبوحه کاهش اعتماد عمومی‌به رهبری خود، می‌ترسد که در صورت شکست عملیات، مقصر شناخته شود». علاوه بر این، ایالات متحده از اسرائیل می‌خواهد در اجرای عملیات زمینی عجله نکند. هفته گذشته هرزی‌هالوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل، گفت این ارتش طرحی «با‌کیفیت» برای حمله زمینی به نوار غزه آماده کرده است. به گفته او، ارتش آماده آغاز عملیات در این منطقه است. نخست‌وزیر اسرائیل پرونده‌های قضائی متعددی دارد و نمی‌خواهد تیر خلاص به عمر سیاسی خود بزند. در روزهای گذشته برخی مقام‌های اسرائیلی از‌جمله‌ایهود باراک نخست‌وزیر سابق و وزیر دفاع پیشین اسرائیل انگشت اتهام حمله حماس در روز هفت اکتبر را به‌سوی نتانیاهو نشانه گرفته و هشدار داده‌اند که فارغ از نحوه انتقام اسرائیل از حماس، نخست‌وزیر اسرائیل مسئول حمله هفتم اکتبر است و در بلندمدت تاوان سنگینی خواهد پرداخت. در چنین شرایطی، نیروهای اسرائیل دو حمله زمینی انجام داده‌اند که یکی در شمال غزه و دیگری پیشروی بیشتر به سمت مرکز غزه بوده است. در این حملات، چندین نیروی زمینی و چندین تانک حضور داشتند و ارتش گفته است هدف از این حملات اهداف خاص مرتبط به حماس در نزدیکی بخش مرکزی غزه نه‌چندان دور از حصار مرزی بوده است. ارتش اسرائیل اعلام کرده هدف آن‌ها از این دو حمله محقق شده و اهداف مد‌نظر منهدم شده‌اند و هیچ تلفاتی به نیروهای اسرائیل وارد نشده است. مقام‌‌های تل‌آویو می‌گویند این بخشی از فرایندی بوده که هدف آن ایجاد مسیرهایی برای آنچه ممکن است در آینده پیش بیاید، پاکسازی میادین مین و مواضع حماس در نزدیکی مرزها بوده است. از طرف دیگر، نظرسنجی که روز گذشته توسط روزنامه معاریو منتشر شد، نشان می‌دهد که تقریبا نیمی‌از اسرائیلی‌ها با عملیات زمینی نظامی «فوری» در نوار غزه مخالف هستند. بنا بر این گزارش، ۴۹ درصد شرکت‌کنندکان در این نظرسنجی در پاسخ به پرسش «آیا ارتش باید فورا عملیات زمینی در غزه انجام دهد یا بهتر است عملیات به تاخیر بیفتد؟» گفته‌اند که باید منتظر ماند و عملیات را به تاخیر انداخت؛ حال آنکه ۲۹ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند ضروری است این عملیات زودتر آغاز شود. این نظرسنجی در روزهای ۲۵ و ۲۶ اکتبر توسط موسسه Panel4All در بین ۵۲۲ نفر به‌عنوان نمونه آماری از جمعیت بزرگسال اسرائیل (تقریبا ۱۰ میلیون نفر) و با حاشیه خطای ۴.۳‌درصدی انجام شده است.

توافق رهبران اروپا

پس از چند روز کشمکش و اختلاف‌نظر بر سر اصل موضوع مناقشه اسرائیل و حماس، در‌نهایت رهبران اتحادیه خواستار وقفه‌های چندباره در بمباران اسرائیل و حملات راکتی حماس شدند تا بلکه بتوان کمک‌های بشردوستانه را به غزه فرستاد.

در بیانیه‌ای که در نشست بروکسل درباره توافق اعلام شد، رهبران ۲۷ کشور عضو اتحادیه «بالاترین سطح نگرانی خود را نسبت به وخامت اوضاع انسانی در غزه» ابراز کردند.

در متن منتشر‌شده از این نشست، با وجود تاکید بر «حق اسرائیل برای دفاع از خود مطابق با حقوق بشردوستانه و بین‌المللی»، آمده است: «شورای اروپا عمیق‌ترین نگرانی خود را درباره وخامت اوضاع انسانی در غزه ابراز می‌دارد و خواستار دسترسی بشردوستانه آن‌هم از نوع ادامه‌دار، سریع، ایمن و بدون مانع برای کمک به نیازمندان به هر وسیله لازم، از‌جمله‌ایجاد کریدورهای بشردوستانه و برقراری چندین وقفه‌‌ است». همچنین در بیانیه ۱۹‌ماده‌ای که پس از پنج ساعت بحث به تصویب رسید، ۲۷ کشور عضو تاکید کردند که اتحادیه اروپا به دنبال سازماندهی یک «کنفرانس بین‌المللی صلح» در آینده نزدیک است. پیش از اجلاس این 27 کشور، دیپلمات‌ها روزها را صرف بحث درباره تهیه متن پیش‌نویس در مورد «وقفه بشردوستانه» یا ایجاد «وقفه‌های متعدد» کرده بودند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، روز گذشته پس از نشست سران اروپا در بروکسل، خواستار «وقفه بشردوستانه» در جنگ بین اسرائیل و حماس شد. این درخواست از سوی رئیس‌جمهوری فرانسه که به‌تازگی از سفر به اسرائیل، مصر و اردن بازگشته است، با هدف «سازماندهی کمک و حفاظت از جمعیت غیرنظامی‌در نوار غزه» ارائه شده است. مکرون در کنفراس خبری پس از نشست بروکسل تصریح کرد: «ما به‌طور کامل حق و اراده مشروع برای مبارزه را به رسمیت می‌شناسیم و آماده‌ کمک در این زمینه هستیم، اما معتقدیم محاصره کامل، بمباران بی‌رویه و فراتر از آن چشم‌انداز یک عملیات زمینی گسترده، اقداماتی در جهت حفاظت از جمعیت غیرنظامی ساکن در غزه به‌شمار نمی‌روند. امروز یک وقفه بشردوستانه در درگیری‌ها لازم است تا بتوان از کسانی که در منطقه هستند و از بمباران رنج می‌برند، محافظت کرد». در روزهای گذشته کشورهایی مانند فرانسه، هلند، اسپانیا، پرتغال، بلژیک و ایرلند درخواست‌های سازمان ملل را برای توقف درگیری‌ها به دلایل بشردوستانه تایید کرده بودند، اما سایر کشورهای اروپایی از‌جمله آلمان، جمهوری چک و اتریش در این زمینه مقاومت‌هایی داشتند و استدلال می‌آوردند که چنین اقدامی می‌تواند توانایی اسرائیل برای دفاع از خود را محدود کند و به گفته دیپلمات‌هایشان، به حماس اجازه دهد تا خود را دوباره سازماندهی کند. رویترز به نقل از دیپلمات‌های اروپایی نوشت که منظور از سازش بر سر «وقفه‌های متعدد»، در حقیقت ایجاد وقفه‌های کوتاه‌مدت در درگیری‌ها به‌منظور انجام ماموریت‌هایی مانند آزادی گروگان‌ها یا ارسال کاروان‌های کمک است و به معنی یک آتش‌بس رسمی نیست. در‌حالی‌که میزان سطح نفوذ اتحادیه اروپا بر این درگیری کم است، این بلوک نگران آن است که تشدید تنش می‌تواند عواقب شدیدی از‌جمله افزایش تنش بین جوامع داخلی خود، حملات احتمالی شبه‌نظامیان و موج پناه‌جویان را برای اروپا به همراه داشته باشد. بحران جنگ اسرائیل و غزه در حالی آغاز شد که اتحادیه اروپا از قبل هم با پیامدهای جنگ دیگری در همسایگی خود دست و پنجه نرم می‌کرد. برخی از مقامات و دیپلمات‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند که به دلیل بحران جدید در خاورمیانه، اوکراین ممکن است برای جلب توجه سیاسی و جذب منابع مشابه از غرب و به ویژه‌ایالات متحده، با چالش روبه‌رو شود. از طرف دیگر سازمان ملل متحد هم نسبت به ارتکاب «جنایات جنگی» و تداوم آن در جریان درگیری‌های جاری میان اسرائیل و حماس در غزه به‌شدت ابراز نگرانی کرد. راویا شمدسانی، سخنگوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، در یک کنفرانس خبری در ژنو گفت: «ما نگران این واقعیت هستیم که جنایات جنگی انجام شده باشد. ما نگران مجازات‌های دسته‌جمعی هستیم که در پاسخ به حملات حماس، علیه غزه اعمال می‌شود و خود جنایات جنگی محسوب می‌شوند». رئیس آژانس آوارگان فلسطینی سازمان ملل متحد، «آنروا» هم روز گذشته هشدار داد که بسیاری از ساکنان غزه به دلیل وخامت شرایط انسانی ناشی از محاصره‌این بخش از سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل، به زودی جان خود را از دست می‌دهند. فیلیپ لازارینی، رئیس آنروا، در جریان یک کنفرانس خبری در بیت‌المقدس گفت: «هم‌اکنون که ما با هم صحبت می‌کنیم مردم غزه جان می‌دهند؛ آن‌ها فقط بر اثر بمب‌ها و حملات نمی‌میرند؛ بسیاری از آن‌ها به زودی از پیامدهای محاصره تحمیلی نوار غزه جان خود را از دست خواهند داد». این مسئول سازمان ملل متحد تاکید کرد که «زیرساخت‌های خدمات اولیه در حال فروپاشی است، دارو، آب و مواذ غذایی در‌حال تمام‌شدن است».

آمریکا پشت اسرائیل می‌ماند؟

با وجود اینکه آمریکا تعهد داده است که بدون هیچ تردیدی از اسرائیل حمایت خواهد کرد و این وعده را با کمک‌های نظامی‌خود همراه کرده است. اما در شرایطی که زخم‌های درگیری‌های قبلی در منطقه هنوز ترمیم نشده، حد و حدود دخالت آمریکا این بار تا کجا خواهد بود؟ آمریکا در‌حال‌حاضر یک ناو گروه ضربت در شرق مدیترانه مستقر کرده و به‌زودی یکی دیگر هم به منطقه خواهد فرستاد. هریک از ناوهای هواپیمابر حامل بیش از ۷۰ هواپیما است که قدرت آتش قابل‌توجهی محسوب می‌شود. بایدن همچنین هزاران سرباز آمریکایی را در حالت آماده‌باش قرار داده تا در صورت لزوم راهی منطقه شوند. آمریکا با فراهم‌کردن ۳.۸ میلیارد دلار کمک دفاعی در سال، بزرگ‌ترین حامی نظامی‌اسرائیل است. جنگنده‌های اسرائیلی که غزه را بمباران می‌کنند، ساخت آمریکا هستند و بیشتر تجهیزات هدایت دقیقی هم که اسرائیل به کار می‌برد از آمریکا آمده است. بخشی از سیستم رهگیری پدافند هوایی «گنبد آهنین» هم در آمریکا تولید شده است. آمریکا حتی پیش از درخواست اسرائیل، درحال فرستادن و تامین مجدد این تجهیزات بود. روز جمعه گذشته جو بایدن از کنگره آمریکا خواست تا بودجه‌ای ۱۴ میلیارد دلاری برای کمک به متحد خود در خاورمیانه تصویب کند که بخشی از بسته‌ کمک‌های نظامی ۱۰6 میلیارد دلاری آمریکا محسوب می‌شود. یک روز بعد پنتاگون اعلام کرد که سامانه‌های دفاع موشکی و ضد‌هوایی تاد و پاتریوت، دو سیستم قدرتمند دفاع موشکی خود را به خاورمیانه می‌فرستد. اما آیا رئیس‌جمهور آمریکا حاضر خواهد شد کشورش را درگیر جنگ دیگری کند، آن هم در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری؟ ماجراجویی‌های گذشته آمریکا در منطقه برای این کشور هزینه بالایی داشته، چه از نظر سیاسی و اقتصادی و چه از لحاظ تلفات سربازان آمریکایی. مایکل اورن، سفیر سابق اسرائیل در آمریکا معتقد است که جو بایدن گام اول را با ارسال ناوهای هواپیمابر به منطقه برداشته است. او می‌گوید: «هفت‌تیرتان را نمی‌کشید مگر اینکه قصد استفاده از آن را داشته باشید». اما ست جی جونز، مدیر بخش امنیت بین‌الملل مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن می‌گوید آمریکا هیچ تمایلی برای دخالت مستقیم نظامی‌در جنگ غزه ندارد. به باور او حضور ناوگروه‌های جنگی آمریکا در منطقه «بدون شلیک یک گلوله» هم می‌تواند مفید باشد، چون در کمترین حالت، توانایی آن‌ها در جمع‌آوری اطلاعات و پدافند هوایی به کار می‌آید. او می‌گوید هرگونه درگیری مستقیم «آخرین راه چاره» آمریکا خواهد بود. آنچه الان اسرائیل و آمریکا را بیش از همه نگران می‌کند، تهدیدی است که از مرزهای شمالی اسرائیل با آن روبه‌رو است. اورن می‌گوید بیم آن می‌رود که حزب‌الله زمانی درگیر شود که اسرائیل «تا اعماق غزه پیش رفته و خسته و پاگیر شده است». او معتقد است اگر این اتفاق بیفتد امکان آن وجود دارد که آمریکا قدرت آتش هوایی قابل‌توجه خود را برای هدف‌قراردادن مواضعی در داخل لبنان به کار گیرد، هرچند اورن احتمالی برای درگیرشدن سربازان آمریکایی در جنگ زمینی نمی‌بیند. آنتونی بلینکن و لوید آستین، وزیران خارجه و دفاع آمریکا، هر دو تاکید کرده‌اند که‌ایالات متحده در صورت تشدید بیش از حد درگیری یا هرگونه هدف قرار گرفتن نیروها یا مواضع نظامی آمریکا، واکنش نشان خواهد داد. آستین گفت که حق آمریکا برای دفاع از خود محفوظ است و هشدار داد که کشورش در «انجام اقدام مناسب» تردید نخواهد کرد. جونز با اشاره به خطرات گسترده‌ترشدن درگیری‌ها می‌گوید «توان بازدارندگی آمریکا هزینه‌های ماجراجویی طرف‌های دیگر را بالا می‌برد. اگر طرف دیگری بخواهد عملیات تهاجمی‌بزرگ صورت دهد، احتمالا با واکنشی جدی روبه‌رو خواهد شد».

اسرائیل هم خواهان حمایت مستقیم نظامی‌در جنگ با حماس نیست. دنی اورباک، استاد تاریخ نظامی‌در دانشگاه بیت‌المقدس به‌این نکته اشاره می‌کند که دکترین نظامی‌اسرائیل بر این اساس استوار است که اسرائیل باید قادر باشد به‌تنهایی از خودش دفاع کند. سفر جو بایدن به اسرائیل نشان داد که حمایت آمریکا از اسرائیل مشروط است. او می‌خواهد اسرائیل اجازه دهد که ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه ادامه پیدا کند و از طرفی علاقه‌ای ندارد که اشغال غزه از سوی اسرائیل به‌صورت نامحدودی ادامه داشته باشد. بایدن به برنامه ۶۰ دقیقه شبکه سی‌بی‌اس گفت که‌این کار «اشتباه بزرگی» خواهد بود. حمایت آمریکا ممکن است از نظر زمانی هم محدود باشد. یاکوف کاتز، تحلیلگر نظامی می‌گوید حمایت آمریکا از اسرائیل به محض آنکه عملیات نظامی‌اسرائیل در غزه آغاز شود و تلفات غیرنظامیان افزایش یابد، با انتقاد روبه‌رو خواهد شد. او معتقد است که چنین حمایتی در چند هفته تحلیل خواهد رفت. کاتز می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم که در صورت به درازا کشیدن حمله زمینی، اسرائیل آزادی عمل بیشتری از سوی آمریکا و بقیه جهان دریافت کند». آمریکا بسیار امیدوار است که حمایت نظامی‌اش از اسرائیل و حضور نظامی تقویت‌شده خودش در منطقه، از گسترده‌شدن بیشتر درگیری‌ها جلوگیری کند.

نمونه‌های کمی‌از دخالت مستقیم آمریکا در حمایت از اسرائیل وجود دارد. ارسال سیستم پاتریوت برای دفاع از اسرائیل در برابر موشک‌های اسکاد عراق پیش از جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، یکی از استثناهای نادر است. در حقیقت آمریکا غالبا از اهرم نفوذ نظامی‌خود بر اسرائیل به‌عنوان عاملی بازدارنده استفاده کرده است.

شرق