آینده هوش مصنوعی، باز یا بسته؟ پرسش کلیدی در اجلاس پاریس

اجلاس بین‌المللی هوش مصنوعی که با حضور دولت‌ها، شرکت‌های بزرگ فناوری و متخصصان این حوزه در پاریس برگزار شد، روز سه‌شنبه ۱۱ فوریه با صدور بیانیه‌ای در حمایت از سیستم‌های هوش مصنوعی «باز برای همه» به پایان رسید. این تصمیم مورد حمایت ۵۸ کشور از جمله فرانسه، چین و هند قرار گرفت، اما ایالات متحده و بریتانیا از امضای آن خودداری کردند.

بیانیه پایانی و محورهای کلیدی آن

در پایان اجلاس «اقدام برای هوش مصنوعی» که از ۱۰ تا ۱۱ فوریه در پاریس برگزار شد، یک بیانیه نهایی تحت عنوان «بیانیه‌ای برای هوش مصنوعی پایدار و فراگیر برای مردم و کره زمین» منتشر شد که مورد تأیید ۵۸ کشور قرار گرفت.

این بیانیه شش اصل کلیدی را برای حل چالش‌های بزرگ هوش مصنوعی تعیین کرد، از جمله:

دسترسی جهانی به هوش مصنوعی به‌منظور کاهش شکاف دیجیتال،

هوش مصنوعی باز، شفاف، اخلاقی، ایمن و قابل اعتماد در چارچوب قوانین بین‌المللی،

رشد پایدار بدون آسیب به کارگران و محیط زیست،

همکاری بین‌المللی برای هماهنگی در حکمرانی جهانی هوش مصنوعی.

مخالفت آمریکا و بریتانیا با بیانیه اجلاس

در حالی که این بیانیه با حمایت گسترده‌ای از سوی کشورهای شرکت‌کننده روبرو شد، ایالات متحده و بریتانیا آن را رد کردند. جِی. دی. ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، در سخنرانی خود در این اجلاس تأکید کرد که «مقررات بیش از حد» در مورد هوش مصنوعی «می‌تواند این صنعت در حال رشد را نابود کند».

علاوه بر این، واشنگتن به شدت با ایجاد یک نهاد نظارتی برای بررسی تأثیرات انرژی‌بر هوش مصنوعی که قرار بود تحت نظر آژانس بین‌المللی انرژی فعالیت کند، مخالفت کرد. ونس هشدار داد که «همکاری با دولت‌های خودکامه» می‌تواند کشورهای غربی را در برابر تهدیدات سایبری آسیب‌پذیر کند. او گفت: «مشارکت با چنین دولت‌هایی یعنی زنجیر کردن ملت خود به اربابانی که به دنبال نفوذ، استقرار و تصاحب زیرساخت‌های اطلاعاتی شما هستند.»

تقابل مدل‌های «باز» و «بسته» در صنعت هوش مصنوعی

در طول اجلاس، بحث اصلی میان دو مدل مختلف توسعه هوش مصنوعی یعنی «باز» (open) و «بسته» (closed) شدت گرفت. ایالات متحده، که از مدل‌های مالکیتی و بسته حمایت می‌کند، شاهد درگیری بین دو چهره بزرگ فناوری خود یعنی ایلان ماسک و سم آلتمن بود.

در ۱۰ فوریه، کنسرسیومی به رهبری ایلان ماسک پیشنهاد خرید OpenAI را با مبلغ ۹۷.۴ میلیارد دلار مطرح کرد، پیشنهادی که سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، آن را رد کرد. آلتمن در واکنش، در شبکه X (توییتر سابق) نوشت: «نه، متشکرم. اما اگر مایل باشی، ما توییتر را به قیمت ۹.۷۴ میلیارد دلار از تو می‌خریم!» ماسک در پاسخ، آلتمن را «شیاد» خواند.

OpenAI که در ابتدا به‌عنوان یک پروژه متن‌باز (open-source) کار خود را آغاز کرد، اکنون مدل‌های خود را بسته کرده است. شرکت‌های دیگر مانند گوگل (با مدل Gemini) و Anthropic نیز همین مسیر را در پیش گرفته‌اند. در مقابل، برخی شرکت‌ها مانند متا (فیسبوک سابق)، استارتاپ فرانسوی Mistral AI و شرکت چینی DeepSeek همچنان مدل‌های خود را به‌صورت متن‌باز در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهند.

با این حال، تفاوت‌هایی در میزان شفافیت این مدل‌های باز وجود دارد. توماس ولف، یکی از بنیان‌گذاران پلتفرم Hugging Face، تأکید کرده که «مدل DeepSeek-R1 گامی مثبت در جهت حمایت از جامعه متن‌باز است، اما همه چیز شفاف نیست.» او اشاره کرد که «داده‌های آموزشی و کدهای مورد استفاده برای آموزش این مدل منتشر نشده‌اند.»

واکنش موزیلا به آینده متن‌باز در هوش مصنوعی

در این میان، مدیرعامل بنیاد موزیلا، که بیشتر به‌خاطر توسعه مرورگر فایرفاکس شناخته می‌شود، از روند فعلی راضی به نظر می‌رسد. او گفت: «حتی اگر برخی از مدل‌ها تا حدودی باز باشند، باز هم این گام‌ها باعث می‌شود که جامعه جهانی هوش مصنوعی بتواند برای بهبود و دسترس‌پذیری بیشتر این فناوری همکاری کند.»

با این حال، مدل‌های متن‌باز همچنان در مقابل غول‌های فناوری که میلیاردها دلار روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، چالش‌های زیادی دارند. نمونه این موضوع، مشکلات اخیر مدل هوش مصنوعی Lucie از شرکت Linagora بود که هنوز به استانداردهای قابل قبولی نرسیده است.

آینده هوش مصنوعی: آیا مدل‌های باز پیروز خواهند شد؟

در حالی که بسیاری از کشورهای جهان، از جمله چین، فرانسه و هند، از مدل‌های باز و دسترس‌پذیر هوش مصنوعی حمایت می‌کنند، ایالات متحده همچنان بر کنترل انحصاری این فناوری تأکید دارد.

اینکه کدام مدل در آینده غالب خواهد شد – یک اکوسیستم باز و مشارکتی یا یک فضای محدود و انحصاری تحت سلطه چند شرکت آمریکایی – همچنان محل مناقشه است. اما اجلاس پاریس نشان داد که بسیاری از کشورها به دنبال گزینه‌ای فراتر از سلطه شرکت‌های آمریکایی بر آینده فناوری هوش مصنوعی هستند.

منبع: اومانیته