پیام اوجالان و بیم‌وامید کردهای ترکیه

سلیمان ایلجان، در حالی که سیگارش را بین جرعه‌های چای می‌چرخاند، از پیامی که ممکن است تلاش‌ها برای صلح را پیش ببرد، هیجان‌زده است. این پیام از طرف عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان (PKK)، ارسال شده است. با این حال، او می‌گوید که امید چندانی ندارد. ایلجان، کارگر ساختمانی ۳۵ ساله با ریشی حنایی، در یک کافه در دیاربکر، شهری در جنوب شرقی ترکیه که اکثریت آن را کردها تشکیل می‌دهند، به خبرگزاری فرانسه گفت: “ما طرفدار صلح هستیم، جنگ را نمی‌خواهیم.”

او افزود: “همه ما مشتاق شنیدن پیام ‘آپو’ هستیم، اما امید زیادی نداریم.” او با استفاده از نام مستعاری که بسیاری از کردها برای اوجالان به کار می‌برند و به معنای “عمو” است، به او اشاره کرد.

اوجالان، بنیان‌گذار حزب کارگران کردستان (PKK)، که دهه‌ها علیه دولت ترکیه مبارزه مسلحانه کرده است، قرار است در ‌روزهای آینده (احتمالا شنبه ۱۵ فوریه ۲۰۲۵) “فراخوانی تاریخی” به پیروانش داشته باشد. بسیاری امیدوارند که این فراخوان راه را برای یک راه‌حل دموکراتیک مسئله کردها هموار کند.

با توجه به اینکه تلاش‌ها برای صلح تقریباً یک دهه است که متوقف شده‌اند، حزب ملی‌گرای حرکت ملی (MHP)  ترکیه در اکتبر سال جاری شاخه زیتون غیرمنتظره‌ای به سوی اوجالان دراز کرد و از او خواست تا خشونت را کنار بگذارد تا شاید بتواند زودتر از جزیره امرالی آزاد شود. اوجالان از سال ۱۹۹۹ به حبس ابد محکوم شده و در زندان جزیره امرالی محبوس است.

این فراخوان که تز حمایت رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان برخوردار است، امیدها را برای پایان درگیری‌هایی که ده‌ها هزار نفر کشته بر جای گذاشته‌اند، دوباره زنده کرده است.

با این حال، بسیاری در جنوب شرقی ترکیه تمایلی به اعتماد به این روند ندارند و به یاد می‌آورند که چگونه موج عظیمی از خشونت‌ها پس از شکست آخرین ابتکار صلح در سال ۲۰۱۵ به راه افتاد.

یک هیئت از حزب طرفدار کرد DEM ترکیه در شش هفته گذشته دو بار با اوجالان ملاقات کرده و سپس با جناح‌های اصلی پارلمانی ترکیه وارد مذاکره شده‌اند.

اگرچه زمان دقیقی برای ارسال پیام اوجالان مشخص نشده است، اما سیاستمداران کرد مطمئن هستند که این پیام به زودی و حداکثر تا نوروز، سال نو کردها در ماه مارس، منتشر خواهد شد.

«تلخ و شیرین»

زکی چلیک، که یک کارگاه نقره‌سازی را اداره می‌کند، گفت که ایده ارسال پیام توسط اوجالان همیشه در دیاربکر هیجان ایجاد می‌کند. او که ۶۰ سال دارد، افزود: “اما این موضوع تلخ و شیرین است.” بسیاری از مردم در صداقت دولت در پیشنهاد صلح تردید دارند.

او گفت: “شهرداران منتخب برکنار می‌شوند، حملات پلیس ادامه دارد و روزنامه‌نگاران دستگیر می‌شوند. بی‌اعتمادی وجود دارد، بنابراین ما این موضوع را باورپذیر نمی‌دانیم.”

از زمان انتخابات محلی سال گذشته، هشت شهردار از حزب DEM برکنار شده‌اند و مدیران منتخب دولت جایگزین آن‌ها شده‌اند.

گولشن اوزر (Gülşen Özer)، رئیس مشترک حزب DEM در استان دیاربکر، اعتراف کرد که بی‌اعتمادی عمیق است و گفت که التیام زخم‌های ناشی از اقدامات دولت زمان‌بر خواهد بود.

او به خبرگزاری فرانسه گفت: “افراد زیادی هستند که فرزندان خود را از دست داده‌اند و این افراد بیشتر از همه، خواهان صلح هستند، زیرا نمی‌خواهند دیگران نیز همان درد را تجربه کنند. آن‌ها دموکراسی و آزادی می‌خواهند.”

«خونریزی باید متوقف شود»

سدات یورتداش، از «مرکز تحقیقات اجتماعی تیگریس»، گفت که آنکارا می‌کند  مسئله کردها را باردیگر به جریان بیاندازد. این موضوع احتمالاً  متأثر  از آشفتگی‌های منطقه‌ای ناشی از جنگ غزه است که اثر دومینویی داشته و باعث سقوط بشار اسد، رهبر سوریه، و تضعیف ایران شده است.

او گفت: “ما در آستانه یک لحظه تاریخی هستیم. دولت متوجه شده که مسئله کردها نیاز به یک راه‌حل پایدار دارد.”

او افزود که این بار وضعیت فرق می‌کند، زیرا ابتکار عمل از سوی دولت و توسط دولت باهچلی، رهبر حزب MHP، انجام شده است؛ کسی که سال‌ها به شدت با هرگونه نزدیکی به کردها مخالف بود.

با این حال، همه این موضوع را این‌گونه نمی‌بینند. یک مرد موسفیدی که در کافه‌ای نشسته بود، به یاد آورد که چگونه باهچلی در سال ۲۰۰۷ و پنج سال پس از آنکه حکم اعدام اوجالان به حبس ابد تبدیل شد، در یک تجمع طناب دار به دست گرفت و خواستار اعدام او شد.

این مرد که نامش را ذکر نکرد، پرسید: “از آن زمان تاکنون چه چیزی تغییر کرده است؟ من ذره‌ای امید ندارم. ما کردها همیشه توسط احزاب سیاسی فریب خورده‌ایم. اگر دو سرباز در نزدیکی مرز عراق کشته شوند، این روند به کلی متوقف خواهد شد.”

یورتداش گفت که با وجود ترس و بی‌اعتمادی متقابل، هر دو طرف نیاز دارند که این درگیری به پایان برسد، به ویژه کردها که پس از سال‌ها خشونت، “تشنه صلح” هستند.

مصطفی کمال سانا، صاحب یک رستوران ۵۲ ساله، گفت که او صلح را برای همه می‌خواهد، زیرا هر دو طرف در این خشونت‌ها متحمل خسارات شده‌اند.

او گفت: “من نمی‌خواهم پلیس، سرباز یا چریک‌ها کشته شوند. پلیس‌ها فرزندان فقیر آناتولی هستند. آن‌ها پسران و برادران ما هستند. ما می‌خواهیم این خونریزی متوقف شود.”

خبرگزاری فرانسه