اندیشه ، فلسفه
تاریخ
اقتصاد
  • باید حرف زد تا راه باز شود
    یکم- چرا در روزهای تازه‌سپری‌شده مقوله عدم حضور مسعود پزشکیان در نشست شرم‌الشیخ مصر که درباره صلح غزه بود در کانون توجه قرار گرفت؟ واقعیت این است که برگزاری نشست شرم‌الشیخ برای آتش‌بس دائمی جنگ
  • اجماع لندن: اصول اقتصادی برای قرن بیست‌ویکم
    مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن اخیراً از کتاب «اجماع لندن: اصول اقتصادی برای قرن بیست‌ویکم» رونمایی کرده است که تلاشی برای بازنگری در اندیشه‌های اقتصادی در دوران پس از اجماع واشنگتن بوده است.
  • ارزپاشی از پکن تا کرمان
    یکم- گویا دوران وفور ارز به دست آمده از صادرات نفت به سرآمده است و همین مساله دردسرساز و ارزهای مصرف شده در بخش‌های مختلف بیشتر از همیشه زیر ذره‌بین می‌رود. چرا چنین فرضی دارید؟ اگر خبرهایی که این روزها از
  • رشد اقتصادی در نیمه اول امسال منفی شد
    مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که رشد اقتصادی ایران در نیمه اول سال جاری «منفی ۰/۳ درصد» بوده است که سقوط شدیدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد.

در حالی که خبر آغاز مجدد مذاکرات هسته‌ای در رم توجه رسانه‌های داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است، گفتگویی روشنگرانه با دکتر مهدی مطهرنیا به بررسی ابعاد پیچیده این تحولات و ریشه‌های نظری و عملی آن پرداخته است. این تحلیل، نه‌تنها به اهداف طرفین در مذاکرات می‌پردازد، بلکه ساختار قدرت در نظام بین‌الملل و هزینه‌های پنهان برنامه هسته‌ای ایران را نیز زیر ذره‌بین قرار می‌دهد.

**تغییر ماهیت مذاکرات و بازیگران اصلی**

دکتر مطهرنیا تاکید می‌کند که ایالات متحده آمریکا مشتاق مذاکره برای رسیدن به اهداف خود است و ایران نیز به دلیل “جریانی که بر عملکردش حاکم است”، گریزی از ادامه مذاکرات ندارد. او خاطرنشان می‌کند که مذاکرات کنونی دیگر در قالب “۵+۱” نیست و عملاً بین ایران و ایالات متحده آمریکا، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، در حال انجام است. این در حالی است که پیشتر، آمریکا عضوی از گروه ۵+۱ بود که در قالب یک “دنیای تک چندقطبی” با ایران مذاکره می‌کرد.

نکته قابل توجه دیگر، **تغییر نقش اروپا** است. به گفته دکتر مطهرنیا، اروپا دیگر نه به عنوان میانجی، بلکه به عنوان **”اهرم فشار” و “بازیگر فشارآورنده” بر تهران** وارد عمل شده است. ایران تلاش زیادی کرد تا اروپا را به عنوان میانجی بازگرداند، اما معادلات نشان داد که اروپا اکنون در کنار آمریکا عمل می‌کند.

**نظام قدرت در مکتب تفسیری امنیت**

برای درک بهتر جایگاه بازیگران، دکتر مطهرنیا به **مکتب تفسیری امنیت** اشاره می‌کند که قدرت‌ها را به چهار دسته تقسیم می‌کند:

*   **ابرقدرت (Superpower):** قدرتی که به تنهایی می‌تواند یا مدعی است که می‌تواند امنیت بین‌المللی را به وجود آورد. در حال حاضر، **ایالات متحده آمریکا تنها ابرقدرت جهان است** و سایر قدرت‌ها (مانند روسیه، چین یا اتحادیه اروپا) به آن نیازمند هستند.

*   **قدرت‌های بزرگ (Great Powers):** کشورهایی که به تنهایی نمی‌توانند امنیت جهان را شکل دهند، بلکه باید در قالب اتحادها و پیمان‌های نظامی (مانند ناتو) عمل کنند. این دسته شامل **روسیه، آلمان، انگلیس، فرانسه و چین** می‌شود. در زمان مذاکرات ۵+۱، آمریکا یک ابرقدرت بود که با پنج قدرت بزرگ دیگر به علاوه آلمان مذاکره می‌کرد.

*   **قدرت متوسط (Middle Power):** قدرتی که به تنهایی می‌تواند امنیت یک منطقه را ایجاد یا حفظ کند. **ایران با ادعای توانایی تامین امنیت خلیج فارس و پیرامون آن، خود را در این دسته قرار می‌دهد**.

*   **قدرت ضعیف (Weak Power):** قدرتی که نهایتاً می‌تواند امنیت مرزهای خود را حفظ کند و نه دیگران را.

در چارچوب این تقسیم‌بندی، مذاکره یک ابرقدرت با ۵ قدرت بزرگ، حالت **”محوریت”** پیدا می‌کند و نماینده آمریکا نقش اصلی را ایفا می‌کند.

**پراگماتیسم آمریکایی و “حداکثرِ حداکثرها”**

دکتر مطهرنیا رفتار ایالات متحده آمریکا را بر اساس **”پراگماتیسم” (عمل‌گرایی و واقع‌گرایی)** توصیف می‌کند که ریشه در مکاتب ویلیام جیمز و جان دیوی دارد. هدف آمریکا در مذاکرات، **”با کمترین هزینه‌ها، بیشترین بهره‌ها را به دست آوردن”** است. او پیش‌بینی کرده بود که آمریکا به دنبال “حداکثرِ حداکثرها” است و این بدان معناست که ایران را به “نقطه صفر” می‌رساند تا در نهایت به “حداکثرها” راضی شود. این شامل خواسته‌هایی مانند **تعطیلی غنی‌سازی اورانیوم** می‌شود.

همچنین، آمریکا تنها تمایل به برداشتن **تحریم‌های هسته‌ای** دارد و سایر تحریم‌ها (مانند موشکی و حقوق بشری) را حفظ خواهد کرد، در حالی که اراده جمهوری اسلامی بر رفع “همه تحریم‌ها” بوده است. این امر، **”اجباری”** را برای ایران به وجود آورده است که حتی با کشوری که از برجام خارج شده (آمریکا) مذاکره کند.

**نقش اروپا و نگرانی‌های چین**

اروپا با آمریکا در اتحاد به سر می‌برد و نگران است که ایران در **”نظم آینده جهانی” در کلونی آمریکا قرار نگیرد**. چین نیز نگرانی‌های مشابهی دارد، اما به صورت مستقیم وارد این بازی نمی‌شود و به دنبال به رسمیت شناخته شدن نقل و انتقال انرژی به پکن از سوی ایالات متحده است. اتحادیه اروپا می‌خواهد وزن بین‌المللی خود را افزایش دهد و استقلال عمل بیشتری از ایالات متحده پیدا کند. آمریکا نیز نگران بود که پس از برجام، کشورهای اروپایی و رقبا (مانند چین) بازاری قدرتمند در جغرافیای مهم ایران به دست آورند و به همین دلیل برجام را سخت گرفت و ترامپ از آن خارج شد.

**”میانجی” یا “رسانا”؟**

دکتر مطهرنیا به شدت از مذاکرات غیرمستقیم انتقاد می‌کند و معتقد است میانجی‌هایی مانند عمان، نه میانجی به معنای واقعی، بلکه صرفاً **”رسانا”** هستند. او می‌گوید: “میانجی میانجی نیست، یه رساناست، مثل آهنی می‌مونه که نیروی برق رو منتقل می‌کنه”. این “رسانا” اراده مستقلی در تصمیمات آمریکا یا ایران ندارد.

**هزینه‌های پنهان برنامه هسته‌ای**

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این گفتگو، تأکید بر **”هزینه‌های”** بالای برنامه هسته‌ای ایران است که تنها شامل هزینه‌های مالی نمی‌شود. دکتر مطهرنیا به موارد زیر اشاره می‌کند:

*   **هزینه‌های مالی:** صرف هزینه‌های هنگفت برای غنی‌سازی و زیرساخت‌ها.

*   **هزینه‌های انسانی و اجتماعی:** ورشکستگی شرکت‌های دانش‌بنیان، فشارهای روانی بر خانواده‌ها، و تخریب اعصاب و روان جامعه.

*   **هزینه‌های زیرساختی و محیط زیستی:** ناترازی در زیرساخت‌های برقی، آلودگی هوا و مشکلات سوخت.

*   **هزینه‌های حیثیت و هیبت ملی:** مواجهه با اظهارات توهین‌آمیز و تخریب وجهه کشور در صحنه بین‌الملل.

*   **تحریم دانشمندان هسته‌ای** و سایر تبعات ناشی از تحریم‌ها.

او با طرح سوالاتی درباره میزان منابع اورانیوم داخلی ایران و صرفه اقتصادی غنی‌سازی در داخل در مقایسه با خرید از خارج، به لزوم **محاسبه دقیق و جامع هزینه‌ها و مزایا** اشاره می‌کند. وی معتقد است که حتی در مسائل امنیتی و نظامی که استانداردها متفاوت است، باید با برنامه‌ریزی دقیق‌تر به **صرفه اقتصادی و استراتژیک** توجه کرد.

**لزوم گفتگوی داخلی و پذیرش تکثر**

در پایان گفتگو، دکتر مطهرنیا بر اهمیت **پذیرش کثرت و سلایق گوناگون در جامعه ایران** تاکید می‌کند. او می‌گوید: “ماها باید بپذیریم همدیگر رو، کثرت‌های همدیگر رو بپذیریم و قبول کنیم که سلایق گوناگون وجود داره، اندیشه‌های مختلف هست. به جای اینکه گیر بدیم به همدیگر باید از همدیگر بیاموزیم”. او انسان‌های قرن بیست و یکمی را انسان‌هایی می‌داند که از هم می‌آموزند و فضای گفتگو و مناظره را برای حل مسائل ضروری می‌داند.

این گفتگو، با ارائه‌ی تحلیلی عمیق و چندبعدی از مذاکرات هسته‌ای و جایگاه ایران در نظام بین‌الملل، نه تنها به تشریح وضعیت کنونی می‌پردازد، بلکه با مطرح کردن سوالاتی اساسی درباره هزینه‌ها و منافع، دعوت به بازنگری و گفتگوی سازنده را نیز مطرح می‌کند

print

مقالات
  • فقر و نابرابری، از دل ساختار قدرت بیرون آمده‌اند
    تهران، این کلان‌شهر پرهیاهو هر روز هزاران روایت ناگفته را در دل خود پنهان می‌کند. شهری که در نگاه اول، همه چیز را در دل خود جای داده است؛ از برج‌های بلند، خیابان‌های شلوغ، مراکز خرید پرزرق و برق گرفته تا محله‌هایی
  • عروسی خوبان و استاندارد‌های دوگانه نظام اسلامی
    رویداد۲۴ | لیلا فرهادی- تصاویر ویدئویی مراسم عروسی دختر علی شمخانی، نماینده رهبری در شورای عالی دفاع و دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و واکنش‌های گسترده‌ای را برانگیخته
  • سخنی با جوانان (۲) فرشید یاسائی
    پیشگفتار: در آغازِ هر راه، نسیمی هست که بوی فردا را با خود می‌آورد. نسیمی که از سطرهای اندیشه برمی‌خیزد و بر شانه‌های جوانی می‌نشیند؛ جوانی، این فصلِ همیشه بیدارِ زندگی که میان شور و شک، میان
  • روایت زندگی و مرگ احمد کسروی
    درود بر شما. قبل از اینکه شروع کنیم این قسمت رو اجازه بدید به اطلاع شما برسونم. شما می‌تونید همین قسمت رو به صورت ویدیو کس و مستند تصویری از کانال یوتیوب مورخ به نشانی مورخ پادکست ببینید و لذت ببرید.
  • ایران را چرا باید دوست داشت؟ محمد حسین صدیق یزدچی
    ایران را چرا باید دوست داشت؟ این عنوان مجلس بزرگداشتی ست یا بود به بهانه ی صدمین سالروز تولّد ایرج افشار محقق و نسخه شناس معروف متون کهن فرهنگ ایرانی، با شرکت چهره هایی مثل : خانم ژالهء آموزگار متخصص زبان و فرهنگ باستانی ایران و سید مصطفی محقق
  • آینده حماس پس از تحقق آتش‌بس
    در حالی‌که دود جنگ دو ساله میان اسرائیل و حماس هنوز از ویرانه‌های غزه رخت بر نبسته، نیروهای حماس بلافاصله پس از اعلام آتش‌بس، دوباره در خیابان‌های این سرزمین جنگ‌زده ظاهر شدند؛ حضوری که هم هشداری
  • داستان قرارداد کرسنت پترولیوم جمشید اسدی
    داستان قرارداد کرسنت پترولیوم – از میدان گاز تا دادگاه داوری: پرونده کرسنت از پیچیده‌ترین پرونده‌های اقتصادی-سیاسی جمهوری اسلامی ایران و از سنگین‌ترین زیان‌ها برای ملت ایران است. ماجرا از امضای قراردادی در سال
سکولاریسم و لائیسیته
Visitor
0322401
Visit Today : 685
Visit Yesterday : 1073