اندیشه ، فلسفه
تاریخ
اقتصاد
  • اجماع لندن: اصول اقتصادی برای قرن بیست‌ویکم
    مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن اخیراً از کتاب «اجماع لندن: اصول اقتصادی برای قرن بیست‌ویکم» رونمایی کرده است که تلاشی برای بازنگری در اندیشه‌های اقتصادی در دوران پس از اجماع واشنگتن بوده است.
  • ارزپاشی از پکن تا کرمان
    یکم- گویا دوران وفور ارز به دست آمده از صادرات نفت به سرآمده است و همین مساله دردسرساز و ارزهای مصرف شده در بخش‌های مختلف بیشتر از همیشه زیر ذره‌بین می‌رود. چرا چنین فرضی دارید؟ اگر خبرهایی که این روزها از
  • رشد اقتصادی در نیمه اول امسال منفی شد
    مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که رشد اقتصادی ایران در نیمه اول سال جاری «منفی ۰/۳ درصد» بوده است که سقوط شدیدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد.
  • اقتصاد ایران در آستانه‌ یک دوره بحرانی
    جماران: بانک جهانی در گزارش اکتبر ۲۰۲۵ پیش‌بینی کرده است، اقتصاد ایران در آستانه‌ یک دوره‌ی بحرانی و سرنوشت‌ساز قرار دارد. پس از ثبت رشد ۳.۷ درصدی در سال ۲۵-۲۰۲۴، بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که تولید

جنوب سوریه که همواره گذرگاهی برای تجارت و مهاجرت بوده، اکنون به مرکز قاچاق کالاهای غیرقانونی — از سلاح و سوخت گرفته تا غذا و آثار باستانی — تبدیل شده است. به‌ویژه استان‌های درعا و سویدا به مسیرهای مهمی برای قاچاق مواد مخدر غیرقانونی مانند کریستال‌مت‌آمفتامین و کپتاگون بدل شده‌اند؛ و اردن مقصدی محبوب برای عبور این محرک‌های آمفتامینی به شمار می‌آید.

برخی تصور می‌کردند که سقوط بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه در دسامبر ۲۰۲۴، به معنای فروپاشی تقریبی تجارت مواد مخدر در این کشور خواهد بود؛ چرا که رژیم اسد انحصار تولید و قاچاق این مواد را در اختیار داشت. بخش زیادی از این فعالیت‌ها از طریق لشکر چهارم زرهی ارتش سوریه هماهنگ می‌شد — یگان نظامی‌ای که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۴ به فرماندهی ماهر اسد، برادر بشار، اداره می‌شد. ماهر اسد در سال ۲۰۲۳ به دلیل نقش خود در صنعت کپتاگون سوریه مشمول تحریم‌های آمریکا و اروپا قرار گرفت.

اکنون که دولت جدید در دمشق تلاش دارد پس از سقوط اسد کشور را بازسازی کند، چندین نقطه بحرانی در جنوب سوریه پدید آمده‌اند؛ که خشونت‌های اخیر و پرتنش در سویدا — که به کشته شدن بیش از ۱۰۰۰ نفر انجامید — از برجسته‌ترین آن‌هاست. چنین خشونت‌هایی اغلب به عنوان درگیری‌های فرقه‌ای معرفی می‌شوند، اما واقعیت آن است که عامل مهم دیگری نیز در کار است: کنترل مسیرهای پرسود قاچاق.

مراکز قاچاق

جغرافیای جنوب سوریه این منطقه را به گذرگاهی طبیعی برای قاچاق تبدیل کرده است. مجاورت با اردن در جنوب و لبنان در غرب، و وجود بیابان‌های گسترده، مناطق کوهستانی، و گذرگاه‌های مرزی که به‌خوبی نظارت نمی‌شوند، این منطقه را به مکانی مطلوب برای فعالیت قاچاقچیان، گروه‌های مسلح، و میلیشیاهای محلی بدل کرده است — به‌ویژه در شرایطی که منابع دولتی تحلیل رفته و حاکمیت دولت در این مناطق بسیار ضعیف شده است.

شرایط آب‌وهوایی نیز به قاچاقچیان کمک می‌کند: در تابستان، گرمای شدید و هوای پرگردوغبار تلاش نیروهای امنیت مرزی برای شناسایی را دشوار می‌سازد؛ و در زمستان نیز برف، یخ و مه مانعی جدی برای نظارت و ردیابی ایجاد می‌کنند. در پاسخ، کشورهای همسایه بر تلاش‌های نظارتی خود افزوده‌اند و با بازیگران محلی همچون میلیشیاها، قبایل و خانواده‌های بانفوذ همکاری می‌کنند.

از سال ۲۰۲۱، این کشورها از افزایش کشفیات و نیز رشد چشمگیر درگیری‌های مسلحانه با کاروان‌های قاچاقچیان خبر داده‌اند — قاچاقچیانی که اغلب مسلح و مجهز به فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند پهپاد یا بالن‌های هدایت‌شونده با GPS هستند.

در دوران حکومت اسد، حزب‌الله و سایر میلیشیاهای همسو با ایران به جنوب سوریه رفتند تا باندهای جنایتکار و خانواده‌های قاچاقچی محلی را تحت کنترل بگیرند، آن‌ها را مسلح کنند و از آن‌ها در عملیات‌های فرامرزی بهره ببرند — به‌ویژه در مواردی که مسیرهای قاچاق با کریدورهای ایران به لبنان هم‌پوشانی داشت. کارخانه‌های کوچک تولید مواد مخدر در جنوب سوریه تأسیس شدند — از جمله در مقرهای میلیشیاها. برای مثال، زمانی که مقر گروه وابسته به راجی فلحوت (Raji Falhout) مورد حمله قرار گرفت، معلوم شد که در آن محل، تجهیزات تولید کپتاگون وجود داشته است.

رژیم سوریه گاه در قبال وفاداری قبیله‌ای چشم خود را بر فعالیت‌های قاچاق می‌بست — برای مثال، فعالیت میلیشیاهای دروزی را در صورتی می‌پذیرفت که آن‌ها حاکمیت دمشق را به چالش نکشند. اما اکنون که اسد رفته، باندهای قاچاق در حال پر کردن خلأ ناشی از غیبت رژیم و افول نفوذ حزب‌الله و ایران هستند — به‌ویژه به‌دلیل افزایش قیمت مواد مخدر که تولید و توزیع غیرقانونی آن را به فعالیتی بسیار سودآور تبدیل کرده است.

شبکه‌های پرسود

برای نسل‌ها، میلیشیاها و شبکه‌های قبیله‌ای — به‌ویژه در سویدا و درعا — در قاچاق کالاهایی چون غذا، دارو، مواد مخدر، سوخت، و حتی حیوانات وحشی و اشیای عتیقه فعال بوده‌اند. برخی به‌طور مستقل عمل می‌کنند و برخی دیگر با شبکه‌های بزرگ‌تر منطقه‌ای یا حتی سندیکاهای وابسته به دولت مانند لشکر چهارم زرهی و دستگاه اطلاعات نظامی همکاری دارند. دیگر بخش‌های ارتش و نهادهای امنیتی سوریه نیز در قبال دریافت رشوه چشم خود را بر این فعالیت‌ها می‌بندند.

در حال حاضر سه نیروی محلی اصلی در فعالیت‌های غیرقانونی سوریه دخیل هستند: میلیشیاهای وفادار به رهبران محلی دروزی و نهادهای اجتماعی، گروه‌های قبیله‌ای بَدَوی، و شبکه‌هایی که همچنان به رژیم پیشین و هم‌پیمانان ایرانی‌اش مانند حزب‌الله وفادار مانده‌اند. تنش میان این سه طیف اکنون آشکار شده و در حال گسترش است.

در جنوب سوریه، بانفوذترین چهره دروزی، شیخ حکمت الحِجری است که شبکه‌ای نامنسجم از گروه‌های مسلح محلی را رهبری می‌کند که با نام «شورای نظامی سویدا» (SMC) شناخته می‌شوند. این گروه‌های مسلح در غیاب حکومت دمشق، به‌تدریج نقش تأمین‌کنندگان امنیت محلی را بر عهده گرفته‌اند. شورای نظامی سویدا به‌شدت نسبت به افزایش حضور قاچاقچیان سنیِ مورد حمایت دولت در این منطقه حساسیت دارد و با آن مخالفت می‌کند.

برخی از نیروهای دروزی تحت پوشش امنیتی الحِجری متهم به مشارکت در عملیات‌های قاچاق مواد مخدر شده‌اند؛ از جمله یک جنگجوی دروزی که رابطه نزدیکی با رژیم اسد داشت و در جریان عملیاتی مرتبط با قاچاق کپتاگون در شهر صَلخد کشته شد. گزارش‌هایی نیز از مشارکت دامداران دروزی در صادرات مواد مخدر و سلاح همراه با گروه‌های بَدَوی «البلاّص» از مزرعه‌ای در جنوب سوریه منتشر شده است.

مسیرهای قبیله‌ای

طبق گزارش‌ها، خانواده مظهَر، که پیش‌تر از متحدان رژیم اسد در سویدا بودند، همچنان در قاچاق نقش دارند. در کنار آن‌ها، میلیشیای دروزی «شیخ‌الکرامه» نیز فعال است — گروهی که سابقه ربودن قاچاقچیان وابسته به رژیم را دارد. در همین حال، طبق گزارش‌ها، قبایل بَدَویِ مستقر در جنوب و شرق مناطق روستایی سویدا مواد مخدر را از طریق مسیرهای قبیله‌ای به درعا و اردن منتقل می‌کنند. این قبایل که از نظر تاریخی به حاشیه رانده شده‌اند، از آشنایی عمیقی با زمین و جغرافیای منطقه برخوردارند و به‌دلیل پیوندهای خانوادگی فرامرزی، مسیرهای میان جنوب سوریه و اردن را در اختیار دارند.

علاوه بر شبکه‌هایی مانند گروه قاچاق البلاّص، خانواده رمتان (Ramthan) نیز در این فعالیت‌ها مشارکت دارد — تا جایی که بارها هدف حملات ارتش اردن قرار گرفته‌اند. ماری الرمتان در یکی از همین حملات هوایی در مه ۲۰۲۳ همراه با خانواده‌اش کشته شد؛ حمله‌ای که ارتش اردن آن را هدف قرار دادن یک پایگاه لجستیکی اعلام کرد. گفته می‌شود او به همراه بستگانش، از جمله شیخ محمد عوّاد الرمتان، صدها قاچاقچی بَدَوی را از سراسر جنوب سوریه به خدمت گرفته بود.

در مواردی، تنش‌ها میان میلیشیاهای دروزی و گروه‌های قاچاقچی وابسته به قبایل بَدَوی به درگیری علنی منجر شده است — به‌ویژه زمانی که قاچاقچیان از خشونت استفاده کرده یا غیرنظامیان را هدف قرار داده‌اند. در سویدا مواردی از آدم‌ربایی، کمین در جاده‌ها و حملات تلافی‌جویانه افزایش یافته است؛ که نشانه‌هایی از تعمیق خلأ امنیتی و تشدید فروپاشی اجتماعی هستند. در یازدهم ژوئیه ۲۰۲۵، رقابت بر سر کنترل مسیرها — که با یک سرقت در بزرگراه دمشق-سویدا آغاز شد — منجر به آدم‌ربایی‌های تلافی‌جویانه و درگیری‌هایی شد که به سرعت به خشونت‌هایی فراگیر تبدیل شد و توجه جهانیان را به خود جلب کرد.

نشانه‌ای از بیماری مزمن

قاچاق مواد مخدر در جنوب سوریه، محصول جنگ، فساد و بی‌توجهی مزمن است. سوریه در دوران حکومت اسد به یک «دولت مواد مخدر» (narco-state) تبدیل شده بود — و این تحولات، پیامدهای ژرفی برای کشورهای همسایه به همراه داشته است. مقابله با این معضل اکنون تنها به کنترل مرزها محدود نمی‌شود؛ بلکه نیازمند اراده سیاسی، هماهنگی منطقه‌ای، و راهبردی بلندمدت برای بازسازی حکمرانی، ایجاد فرصت‌های اقتصادی، و بازگشت حاکمیت قانون در جنوب سوریه است.

قاچاق، اثری مخرب بر بافت اجتماعی جنوب سوریه گذاشته است. در سویدا، گسترش مواد مخدر، شبکه‌های جنایتکار و درگیری‌های مسلحانه افزایش یافته است. رهبران مذهبی دروزی علیه این بی‌قانونی فزاینده اعتراض کرده‌اند و خواستار حکمرانی محلی مؤثرتر شده‌اند. در درعا، جایی که احساسات ضد‌دولتی همچنان قوی است، صنعت تقریباً نابود شده و بیشتر جوانان بیکار هستند. با وجود خطرات، تجارت مواد مخدر منبع درآمدی برای برخی فراهم کرده است.

عملیات ضدقاچاق توسط نیروهای اردنی یا گروه‌های رقیب اغلب به درگیری‌های مرزی یا اقدامات تلافی‌جویانه منجر می‌شود. دمشق باید بر این بحران غلبه کند — با رسیدگی به عوامل ریشه‌ای مانند فقر، بیکاری و ناامنی غذایی. نخستین گام، اذعان به این واقعیت است که قاچاقچیان مواد مخدر در بخشی از بدترین خشونت‌های سوریه پس از سقوط اسد نقش داشته‌اند. مداخلات هدفمند در میان جوامع دروزی و بَدَوی آسیب‌دیده از قاچاق می‌تواند مؤثر باشد. با حذف رقابت بر سر مسیرهای پرسود قاچاق، می‌توان انگیزه جنگ و درگیری را از اساس برچید.

کارولاین رز / ال‌مجلّه / ۲ اوت ۲۰۲۵

print
مقالات
  • داستان قرارداد کرسنت پترولیوم جمشید اسدی
    داستان قرارداد کرسنت پترولیوم – از میدان گاز تا دادگاه داوری: پرونده کرسنت از پیچیده‌ترین پرونده‌های اقتصادی-سیاسی جمهوری اسلامی ایران و از سنگین‌ترین زیان‌ها برای ملت ایران است. ماجرا از امضای قراردادی در سال
  • نامه سرگشاده ضحاک به مردم ایران مسعود میرراشد
    ضحاک در این روایت نه هیولایی اسطوره‌ای، بلکه آیینه‌ای از جامعه‌ای گرفتار در خواب، خودفریبی و تکرار تاریخی است. مسعود میرراشد در این نوشته روشنفکران و حاکمان را همگی در چرخهٔ فساد و مسئولیت‌گریزی شریک می‌داند و با زبانی تند اما اندیشمندانه، آنان را به بیداری، خودشناسی و بازنگری در ریشه‌های فرهنگی و
  • بگذار چپ های دلبسته به حکومت…ابوالفضل محققی
    یک دوست وهمراه قدیمیست که از ایران هر از چند گاهی که عرصه برایش تنگ می شود زنگ می زند و درد دل می کند. اما این بار سخت عصبی است. بی مقدمه با طعنه می گوید: “آقا که هنوز از زیر زمین بیرون نیامده. دستور جهاد
  • تأثیر دیجیتالی شدن بر سازماندهی جامعه مدنی
    ما در اداره امور جوانان و جامعه مدنی (Myndigheten för ungdoms- och civilsamhällesfrågor – MUCF) به شما خوش آمد می‌گوییم به وبینار امروز که با عنوان: دیجیتالی شدن چگونه بر سازماندهی جامعه مدنی تأثیر می‌گذارد؟ برگزار می‌شود.
  • ایران باید اعلام کند با اجرای «طرح دو دولت» به پیمان ابراهیم خواهیم پیوست – فرخ نگهدار
    جهان خاکی ما اکنون لحظات تاریخ سازی را می گذراند. چشم ها به فلسطین دوخته است. بودن یا نبودن. مساله این است. از پی تمکین کابینه اسرائیل در راستای طرح پیشنهادی پرزیدنت ترامپ، غرش بمب ها و ضجه کودکان
  • حتماً از رسایی شکایت می‌کنم/ با همه اختلافات زیر بار تضعیف دولت نمی‌رویم
    مشاور سیاسی رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش به برخی ادعاها درباره مهندسی کردن انتخابات هیات رئیسه گفت: این حرف‌ها تهمت و دروغ است. حمایت از دولت و کنار گذاشتن اختلافات سیاسی با هدف حل
  • سیونیک؛جاده‌ای به سوی صلح یا رقابت؟
    در سال‌های اخیر، منطقه سیونیک در جنوب ارمنستان به نقطه‌ای تازه برای تنش میان ایروان و باکو تبدیل شده است و به گذرگاهی برای فرار ارمنیان قره‌باغ.اکنون رهبران دو کشور مدعی‌اند که صلح میانشان برقرار شده و سیونیک قرار
سکولاریسم و لائیسیته
Visitor
0319945
Visit Today : 260
Visit Yesterday : 881