زمانیکه از تقابل ایران و آمریکا صحبت می‌شود، بحث اینکه دونالد ترامپ چگونه آدمی و چگونه سیاستمدار و چگونه آمریکایی است، و اینکه مبحث «ترامپیسم» اصلا وجه واقعی و مصداق دارد یا ندارد، به کنار گذارده شود بهتر است. بی‌شک مقاله‌ی ذیل قدری اشاره دارد که ترامپ با ملایان (دشمنان ملت ایران) چه کرد. اما اینروز‌ها که جمهوری اسلامی ایران و طرفداران این حکومت و لابی‌ها آن در آمریکا از خوشحالی‌ ِ تحقق رویای «پایان کابوس ترامپ و آغاز لالایی بایدن»، با دمشان گردو می شکنند، بهتر است که جام جهان‌نما را طوری بنگریم که در آن بایدن رییس جمهور ایالات متحده‌ی آمریکاست. Continue reading →

بحران مالى مشخصه‌ى یک دهه‌ى اخیر اروپاست. این بحران، زاده‌ى سیاست‌هاى نئولیبرالى بود، سیاستى که توسط اقتصاددانانى همچون میلتون فریدمن طراحى شد و در دهه‌ی ۱۹۸۰ رهبرانى چون رونالد ریگان و مارگارت تاچر از آن پرده‌بردارى کردند. موج بلندى از رفع محدودیت‌های بازار در نهایت به نوعی سونامى مالى انجامید که کل نظام اقتصادى را به مرز فروپاشى کشاند. در پاییز سال ۲۰۰۸ در طى چند هفته جریان نقدینگى منجمد گشت و داد و ستد و سرمایه‌گذارى در سطح بین‌المللى فلج شد و در نتیجه آب باریکه‌ى کارگران به فرسایش حقوق و دستمزد و شرایط ناگوار استخدام آن‌ها انجامید. وقوع این اتفاقات سبب Continue reading →

در سال 2015، آناند گیریداراداس یکی از اعضای مؤسسه‌ی اَسپن بود، مؤسسه‌ای که گفت‌وگوهایی به سبک و سیاق تدتاک را میان «رهبران فکریِ» ثروتمند برگزار می‌کند: بحث‌هایی ظاهراً غیرسیاسی و اغلب نامتعارف که هیچ وقت بیش از حد جدلی نیست. گیریداراداس در سخنرانی آن سال خود، قواعد مرسوم را زیر پا گذاشت و مخاطبینش را محکوم کرد که با کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی خود به همان مشکلات اجتماعی‌‌ای تداوم می‌بخشند که به گمان خود در حال رفع آن هستند. او «اجماع اسپن» را چنین توصیف کرد: «از برندگان این زمانه باید خواست تا بیشتر خیر برسانند اما هرگز نباید به آنها گفت که کمتر شر Continue reading →

پنج سال از زمانی که الکساندر دوم، تزار روسیه، وعده‌ی آزادسازی رعایا را داده بود گذشته بود. سه دانشمند روسی با اعتماد به نقشه‌ای که توسط یک شکارچی تانگوزی[1] با نوک چاقو روی پوست درخت کشیده شده بود کاوش در منطقه‌ای را آغاز کردند که بیابانی بود پر از کوه‌هایی بدون رد و نشان در شرق سیبری. مأموریت آن‌ها یافتن راهی مستقیم میان معادن طلای رودخانه‌ی لِنا و ترانس‌بایکالیا بود. کشفیات آن‌ها فهم جغرافیای آسیای شمالی را دگرگون می‌کرد، و مسیری را می‌گشود که در نهایت با راه‌آهن سراسری منچوری دنبال می‌شد. برای یک کاوشگر، کاوشگری که امروزه بیشتر به عنوان یک آنارشیست و نه Continue reading →

آنچه می‌خوانید گفتگویی است میان سرهی پلوخی و فیلیپ سندز در کنفرانس بین‌المللی «مؤسسه‌ی علوم انسانی» با عنوان «میانِ کی‌یف و وین: تاریخ مردم، اندیشه‌ها و اشیای در گردش و حرکت» که از 5 تا 8 دسامبر 2019 در وین برگزار شد. Continue reading →

وقتی یک هنرمند کاری غیراخلاقی انجام می‌دهد با اثر هنری او چه باید کرد؟ همچنان مخاطبش باشیم و اثر را جدا از صاحبش بدانیم یا اینکه آن را بخشی از آدمی بشماریم که دست به کاری غیراخلاقی زده و تحریمش کنیم؟ این یکی از بحث‌های بدون نتیجه‌ی من با دوستانم در این اواخر است، گرچه می‌دانم که بحثی جهانی هم هست. در اینجا نمی‌خواهم جوابی قانع‌کننده به این سؤال بدهم و مسئله را حل کنم بلکه تلاش می‌کنم که نگاه‌ها و دغدغه‌های متفاوتی را که پیرامون آن وجود دارد بررسی کنم. وقتی می‌فهمیم که خالق آثاری که همواره مخاطب‌شان بوده‌ و ستایش‌شان کرده‌ایم دست به عملی غیر اخلاقی زده، مثلاً Continue reading →

در پایانِ یک سمینارِ مجازی اخیرِ مجمع جهانی اقتصاد (داوس) پیرامونِ فن آوری‌های جدید در اقتصاد بین‌الملل، به وضوح روشن بود که منطقِ یک ایدئولوژی دیگر منسوخ شده است. کدام ایدئولوژی؟ ایدئولوژی عدمِ یادگیری از/ عدمِ همکاری با منظومۀ جهانی. Continue reading →

و اما در خصوص امری دیگر هم شاید بشود در وهله ی اول بین دیدگاه بوردیو و آلتوسر ، خویشاوندی هایی دید ؛ اما زمانی که خوب به بنیاد هر دو دیدگاه دقیق می‌شویم متوجه تفاوت بسیار اساسی آنها با یکدیگر می‌شویم. در تفکر ساختار گرایی آلتوسر نظریه ای هست که به ارتباط نظام تحصیلی و بازتولید ساختار دولت و نظام سرمایه داری می‌پردازد. فی المثل اینکه بخش عظیمی از کودکان در سن شانزده سالگی از چرخه ی آموزش به «حوزه ی تولید» پرتاب می‌شوند . به گفته او «اینها کارگران و خرده دهقانان هستند. بخش دیگری از نوجوانان آموزش دیده (و یا محصل) راه خود را پی می‌گیرند و با نیمچه پیشرفتی از پا Continue reading →

صرف نظر از «میدان نظامی» که خشونت ، ویژگی غیرقابل تفکیک (ماهیت وجودی) آن محسوب می‌شود و از اینرو نیازی به زیباسازی ندارد، معمولا میدان ها، همراه با تنش و وضعیت های رقابت آمیزی هستند که نمی‌توانند عاری از خشونت باشند. خشونتی که همواره به صورت بالقوه وجود دارد و نگرانی از بابت عملی شدنش باعث می‌شود فرد خشونت را درونی سازد. به عنوان مثال در «میدان دانشگاه»های معمول ، صِرفِ سلسله مراتبی بودن دانشگاه همواره توام با خشونت بالقوه ای است که به مثابه امری «طبیعی» نهادینه شده است. به بیانی استاد تازه کاری که همواره دلهره ی عدم تأیید خود را دارد و حتی سالها بعد از Continue reading →

به جرأت می توان گفت مهمترین جزء یک اتاق پنجره آن است. چیزی که در ابتدا کمتر به آن دقت می شود!. مثلاً هنگامی که برای خرید خانه یا اجاره یک منزل اقدام می کنیم، در بازدیدهایمان به پنجره های هر اتاق  توجه کافی نداریم؛ آن طور که سایر اجزاء و عناصر خانه را جزء به جزء وارسی و از نظر می گذرانیم. اما به نظر من پنجره اتاق، همچون یک معما ست. چون یک درون دارد و یک بیرون و درگاه آن حائلی است برای درون و بیرون. ما اگر از بیرون اتاق به درون آن  بنگریم، اضلاع، ابعاد، اشیاء و احتمالا افراد اتاق را می بینیم؛ وانگهی پنجره به ما و فضای اتاق نور و روشنایی می دهد از این رو ست که تصّور ما از اتاق بدون پنجره، Continue reading →

در کتابِ تاریخ جذاب و جدیدِ ریچارد آوندن، کتاب‌سوزان، سه مورد شرم‌آور بیش از بقیه توجه خواننده را به خود جلب می‌کند نخستینِ آن‌ها سوزاندن کتابخانه‌ی بزرگ اسکندریه است، که از نظر آوندن فقط یک بار به آتش کشیده نشد بلکه تدریجاً با آتش زدن‌های مکرر و غارت و تاراج ویران شد، تا آنکه دیگر چیزی نماند مگر تصویر یا نمادی از آن. دومی سوزاندن کتابخانه‌ی کنگره‌ی ایالات متحده توسط بریتانیایی‌ها در سال 1814 بود، هنگامی که صورت‌های سربازان بر اثر زبانه‌های آتش «روشن شد». به گفته‌ی یک سرباز بریتانیایی «به خاطر ندارم که در هیچ دوره‌ای از زندگی‌ام شاهد منظره‌ای چشمگیرتر یا اعجاب‌آورتر از این بوده باشم.» Continue reading →

رابرت هریس، پیش از آنکه رمان‌نویسی تمام‌وقت شود، تحلیل‌گر سیاسی بود و در مطبوعات تراز اول بریتانیا می‌نوشت. مدافع پرشور حزب کارگر بود و تونی بلر را می‌ستود. بعد جنگ عراق شروع شد و هریس، دلزده، از کار سیاسی دست کشید و رمانی نوشت که در آن تونی بلر را کوبید. اما هیچ‌وقت فکرش را هم نمی‌کرد که روزگاری بوریس جانسون نخست‌وزیر شود و برکسیت Continue reading →

اختلالی که پاندمیک ویروس کورونا در زندگی انسان‌های قرن بیست و یکم پدید آورده است، نگاه‌ها ‏را متوجه عواقب اقتصادی و سیاسی این‌گونه بلاهای طبیعی کرده است.‏ این که موجودی که با میکروسکوپ هم قابل‌دیدن نیست بتواند چنین کشتاری به راه بیندازد و چرخ ‏زندگی روزمره بشر را فلج کند، موجب گردید که نگارنده این سطور به بازخوانی بخشی از تاریخ ‏ایران در Continue reading →

مقدمه^[۱]: این مصاحبه که نخستین‌بار پاییز سال ۱۹۷۹ در مجله‌ی دیالکتیک^[۲] – مجله‌ی چپ‌ کمونیسم اروپایی – به چاپ رسید، یکی از آخرین اظهارنظرهای نظری (و تجربی) مهم نیکوس پولانزاس است، و اختلافی را که بین دیدگاه او و دیدگاه متأخر لوئی آلتوسر در مورد ماهیت دولت سرمایه‌داری و مسیر استراتژی انقلابی به وجود آمده است به‌‌خوبی نشان می‌دهد. همان‌طور که مصاحبه‌کنندگان هم اشاره می‌کنند دو گفت‌وگوی Continue reading →

با ورود دین اسلام به ایران، و آمیزشش با فرهنگ ایرانی، در طی دوره هایی ، ادبیاتی شکل می‌گیرد که هم آمیخته به تاریخ و اساطیر ایران باستان بود و هم متأثر از فرهنگ اسلامی؛ شاید بهترین نمونه ی این اختلاط، ادبیاتی است که توسط حافظ به وجود آمده است. Continue reading →

«توده مردم هرگز علم را نخواهند پذیرفت ، مگر آنکه علم برای ایشان یک بهشت زمینی بسازد . تا فقر و تهیدستی هست ، خدایان هم هست » ( ۱ ). در ایران معاصر و در این لحظه (۱۳۹۸ ـ ۱۳۹۹) ، به نظر می‌رسد باور و «دلمشغولی» به «بهشت و دوزخ» ، به منزله مرجع اعمال و گفتار در قلمرو روزمره ، نزد برخی و از جمله طبقه متوسط مدرن و تحصیل کرده، کارایی اش را از دست داده است ؛ بدین معنی که صرف نظر از ایدئولوژی Continue reading →

تصاویری آرمانی (اتوپیایی) در «آبادگری انسانِ منظومه بابلی» ؛ «زِبَر مردِ نیچه» و «چهارگانه ی هایدگر» اما اکنون می‌باید به دوگانه ی اگزیستانسیالیستیِ «نحوه ی زندگی» در اندیشه هایدگر بپردازیم . شاید بتوان گفت، «آخرین مردِ» نیچه، به نوعی می‌تواند «نحوه ی وجود روزانه» Continue reading →

نزدیک به دو دهه است که سومین پنج‌شنبه‌ی نوامبر هر سال «روز جهانی فلسفه» خوانده می‌شود. امسال این‌ روز مصادف با ۱۹ نوامبر است و به این مناسبت به دیدگاه‌های یکی از صاحب‌نظران ترکیه‌ای در مورد فلسفه‌ی معاصر در این کشور می‌پردازم. زینب دیرک استاد کنونیِ فلسفه در دانشگاه کوچ استانبول و استاد پیشین دانشگاه گالاتاسارای این شهر است. او متخصص فلسفه‌ی اروپای قاره‌ای قرن نوزدهم و بیستم، Continue reading →

حدود سال های بعد از دوهزار میلادی بود که آقای جواد مجابی را در خانه محمد عدیلی در واشنگتن ملاقات کردم. آنروز آقای عدیلی خوراک آب گوشت درست کرده بود و ما سه نفر، مخصوصاً آقای مجابی بسیار از کار نقد سخن گفت و از هدفش که می خواهد نقدها و طنزهایی که در ادب فارسی هستند، را جمع آوری کند توضیحاتی داد. او گفت تاریخ بیهقی و دیوان حافظ و بسیاری از آثار کهن ادب فارسی مشحون از نقدهای دل انگیزند و نمونه های کوتاهی از آنها به دست داد که برای من آموزنده بود. نمی دانم از آن سال ها تا کنون، آقای مجابی با این همه مشغله که برسر راه همه کس افتاد، توانستند به جمع آوری چنان آثار Continue reading →

هیئت داوران جایزۀ بوکر، داگلاس استوارت را برای رمان شاگی بین، به‌عنوان برندۀ جایزۀ ‌بوکر سال ۲۰۲۰ اعلام کردند. استوارت طراح لباسی اسکاتلندی است که در آمریکا زندگی می‌کند و شاگی بین اولین رمانی است که نوشته است. رمانی که به گفتۀ خودش عمیقاً از خاطرۀ مادر الکلی و تنهایش متأثر بوده است. در این یادداشت، همۀ شش نامزد نهایی جایزۀ بوکر امسال، در چند پاراگراف داستان نوشته‌شدنِ رمانشان را توضیح داده‌اند. Continue reading →