وقفه در کشتار غزه؛ وزیر دفاع اسرائیل: جنگ ادامه خواهد داشت، بولتون: آتش‌بس کوتاه‌مدت بین حماس و اسرائیل یک «توافق بد» است

بیش از دو میلیون جمعیت بی پنهان غزه فقط چهار روز فرصت دارند در ناامنی حاکم، جان پناه امنی برای گریز از بمباران بی وقفه و جنگ خانگی اسرائیل با حماس بیابند. برخی این توقف موقت در کشتار را به سود حماس و عده ای به نفع اسرائیل، خاصه نتانیاهو ارزیابی می کنند؛ مهم تر از سود و زیان هر یک از طرفین ماشین جنگ، این سوال است که آیا مخالفان جنگ، قادر خواهند بود با استفاده از همین فرصت کوتاه، فراتر از کمک های بشردوستانه نقطه پایانی بر کشتار مردم بی پناه غزه بگذارند و یا همانطور که یوآو گالانت وزیر دفاع اسرائیل می گوید «جنگ ادامه خواهد داشت».

‌پس از مذاکرات طولانی و یک تأخیر ۲۴‌ساعته، سرانجام پس از ۴۹ روز جنگ، وقفه‌ای چهار‌روزه بین اسرائیل و حماس به‌طور رسمی از روز گذشته آغاز شد. ساعاتی بعد از اجرائی‌شدن این وقفه نیز تعدادی از گروگان‌های در دست حماس با تعدادی از زنان و نوجوانان فلسطینی‌های زندانی در اسرائیل، آزاد خواهند شد.

۹ ساعت پس از آغاز توقف جنگ و حدود ساعت چهار بعدازظهر جمعه به وقت محلی، نخستین گروه ۱۳‌نفره گروگان‌های کودک و زن از مجموع ۲۴۰ نفری که حماس در حمله هفتم اکتبر به اسرائیل گروگان گرفت، آزاد شدند. انتظار می‌رود به دنبال آن ۳۹ زندانی فلسطینی نیز آزاد شوند. در‌صورتی‌که مشکلی در روند اجرای توافق ایجاد نشود، پس از اجرای ۲۴ ساعت نخست توافق که همراه با ورود روزانه ۱۳۰ هزار لیتر سوخت دیزل و چهار تریلی بنزین به غزه و افزایش کمک‌های بشردوستانه خواهد بود، در سه روز بعد گروه‌های دیگری از گروگان‌ها و زندانیان فلسطینی آزاد می‌شوند.

طبق توافق اسرائیل و حماس که پس از هفته‌ها رایزنی با میانجیگری قطر و مصر و کمک آمریکا، چهارشنبه صبح در کابینه اسرائیل تأیید شد، در طول چهار روز، ۵۰ گروگان در اختیار حماس قرار می‌گیرند و ۱۵۰ زندانی فلسطینی از زندان‌های اسرائیل آزاد می‌شوند. در این مدت عملیات زمینی و هوایی اسرائیل در نوار غزه متوقف می‌شود، روند بازداشت‌ها تعلیق می‌شود و پرواز پهپادهای تجسسی اسرائیل در شمال غزه برای شش ساعات در روز متوقف می‌شود. احتمال موافقت حماس با آزاد‌کردن گروگان‌های دیگر کشورها به موازات آزادی گروگان‌های اسرائیلی یا دوتابعیتی وجود دارد و شبکه‌های الجدید و العربی از احتمال آزادی ۲۳ گروگان تایلندی با «میانجیگری ایران» خبر داده‌اند. از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد که در مقابل آزادی هر ۱۰ گروگان بیشتر، یک روز دیگر وقفه تمدید شود. با‌این‌حال، مقامات اسرائیل و آمریکا تأکید کرده‌اند این توقف چند‌روزه در درگیری‌ها به معنی پایان جنگ در غزه نخواهد بود و از آنجایی که هنوز تهدید حماس پابرجاست، نبرد ادامه خواهد داشت. وزیر دفاع اسرائیل پیش‌بینی کرده است پس از وقفه، جنگ علیه حماس برای دست‌کم دو ماه دیگر ادامه پیدا کند. با این وجود، قطر و بسیاری دیگر ابراز امیدواری کرده‌اند این وقفه موقت تمدید شود و به مذاکره برای صلح و پایان جنگ بینجامد.

یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل، گفت پس از این وقفه کوتاه، ارتش اسرائیل نبرد را به شکل گسترده برای دست‌کم دو ماه دیگر از سر خواهد گرفت. گالانت در سخنانی در دیدار با گروهی از سربازان اسرائیلی، ضمن اشاره به وقفه چهار‌روزه گفت:‌ «آنچه در روزهای آینده خواهید دید، در وهله اول آزادی گروگان‌هاست. این وقفه کوتاه خواهد بود. آنچه در این مدت از شما انتظار داریم، این است که سازماندهی کنید، آماده شوید، تحقیق کنید، تسلیحات را تکمیل کنید و برای ادامه آماده شوید». یوآو گالانت گفت:‌ «جنگ ادامه‌ خواهد داشت؛ زیرا ما باید پیروزی را تکمیل کنیم تا زمینه آزادی گروه‌های دیگر ایجاد شود». گالانت گفت آزادی گروگان‌ها تنها در صورت تداوم فشارها میسر خواهد شد. وزیر دفاع اسرائیل گفت حتی پس از نبردهای شدید و گسترده، «عملیات زیادی انجام خواهد شد تا وقتی که هیچ تهدید نظامی از سوی نوار غزه وجود نداشته باشد».

از طرف دیگر، پس از اعلام وزارت خارجه قطر درباره زمان آغاز آتش‌بس، گردان‌های عزالدین القسام، شاخه نظامی جنبش حماس، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «آتش‌بس چهار روز خواهد بود که از صبح جمعه شروع شد و در آن هرگونه اقدام نظامی گردان‌های القسام و گروه‌های مقاومت فلسطین و دشمن در طول ایام آتش‌بس متوقف خواهد شد».

وقفه‌ای به سود حماس

دبیر‌کل جهاد اسلامی فلسطین در یک پیام تلویزیونی در واکنش به وقفه در جنگ گفت: «دشمن را در آینده مجبور به تن‌دادن به قرارداد مبادله اسیران بزرگی خواهیم کرد که شامل آزادی همه اسیران فلسطینی شود. اهداف دشمن مبنی بر پایان‌دادن به مقاومت و درهم‌شکستن آن همچنان پابرجاست. بنابراین باید به نبرد برای خنثی‌کردن آنها ادامه دهیم. دشمن به تجاوزگری خود ادامه خواهد داد که وحشیانه‌تر خواهد بود». به گزارش ایرنا، زیاد نخاله تأکید کرد: «اهداف اعلام‌شده از سوی دشمن یعنی پایان‌دادن و درهم‌شکستن مقاومت، همچنان به قوت خودشان باقی هستند. به همین دلیل باید به مبارزه برای درهم‌شکستن دشمن و نقش بر آب کردن اهدافش تلاش کنیم. دشمن با خونریزی بیشتری به جنایات تجاوزگری‌اش ادامه خواهد داد». از طرف دیگر، برخی تحلیلگران بر این باورند که وقفه چهار‌روزه در جنگ می‌تواند در نهایت به نفع حماس عمل کند. جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی ایالات متحده، تأکید کرد که آتش‌بس کوتاه‌مدت بین حماس و اسرائیل یک «توافق بد» است.

بولتون در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان درست چند ساعت قبل از شروع آتش‌بس موقت ادعا کرد: «حماس در حال انجام یک جنگ روانی علیه مردم اسرائیل و همچنین مردم ایالات متحده است. آنها سعی دارند اسرائیل را از مأموریت راهبردی خود یعنی نابودی حماس منحرف کنند و‌ موضوع را بر مسئله گروگان‌ها و وضعیت غیرنظامیان غزه سوق دهند». استدلال بولتون این است که حماس می‌خواهد با تلاش برای «تخریب روحیه» یا عزم ارتش اسرائیل، این توقف چهار‌روزه را به آتش‌بس دائمی تبدیل کند و به این ترتیب این به نفع حماس و به ضرر اسرائیل خواهد بود. بولتون همچنین تأکید کرد که هر‌چه مدت‌زمان بیشتری برای از بین بردن حماس طول بکشد، اسرائیلی‌ها تمایل بیشتری به مذاکره با آنها خواهند داشت.

اما از طرف دیگر، هستند کسانی که معتقدند این آتش‌بس آثار مفیدی برای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل خواهد داشت.

کلایو جونز، استاد مسائل امنیت منطقه‌ای در دانشگاه دورام انگلستان، در گفت‌وگو با فرانس ۲۴ درباره چالش‌های این آتش‌بس گفت: «تردیدی نیست که آتش‌بس به حماس فرصتی می‌دهد تا نیروهایش را دوباره سازمان‌دهی کند و در راهبرد خود بازنگری انجام دهد». او معتقد است «در طرف دیگر، آتش‌بس به همان اندازه که به نفع حماس است، لزوما به نفع نیروهای ارتش اسرائیل نخواهد بود. آنچه هدف قرار‌دادن نیروهای اسرائیلی را برای حماس دشوار می‌کند، این واقعیت است که در این مدت عملا چیزی از قدرت و پیشروی نظامی اسرائیل کم نشد. نیروهای اسرائیلی خود را گرفتار پایگاه‌های ثابت نکردند، برعکس آنها دائما در حرکت بودند که همین امر مانع از حمله آسان حماس به آنها می‌شد».

کلایو جونز یک وجه سیاسی نیز برای این موضوع قائل است. او گفت: «از طرفی بنیامین نتانیاهو نیز از سوی خانواده‌های گروگان‌ها و هم از سوی شرکای بین‌المللی به‌ویژه ایالات متحده تحت فشار است. او همچنین از وضعیت کشورش و عدم محبوبیت خودش آگاه است». جونز معتقد است «آتش‌بس نه‌تنها برای اسرائیل بلکه احتمالا برای نتانیاهو نیز از نظر سیاسی سودمند خواهد بود».

برخی هم ادعا می‌کنند که آتش‌بس، شتاب حمله ارتش اسرائیل در شهر غزه و اطراف آن را متوقف کند. بسیاری از ناظران نظامی بر این باور هستند که تا به امروز این عملیات صرفا از نقطه‌نظر نظامی برای اسرائیلی‌ها خوب پیش رفته و آن هم به دلیل توانایی در متزلزل‌کردن حماس بوده است.

کلایو جونز در این زمینه می‌گوید: «این احتمال وجود دارد که درگیری‌ها از سر گرفته شود، اما فعلا نمی‌توان گفت آیا شدت آنها مانند قبل خواهد بود یا خیر». این امر به عوامل متعددی از‌جمله موفقیت تبادل گروگان و حساسیت اسرائیل به فشارهای بین‌المللی و در درجه اول از سوی آمریکا بستگی دارد.

سطح ویرانی در غزه در نگاه مردم آمریکا، به‌ویژه رأی‌دهندگان جوان آن، چندان خوش نیامده است. علاوه بر اینکه آمریکایی‌ها به همان اندازه که به نگرانی‌های داخلی خود توجه می‌کنند، نیم‌نگاهی هم به متحدان عرب خود در خاورمیانه دارند.

اینکه بعد از تبادل گروگان‌ها چه اتفاقی می‌افتد، تا حد زیادی به حماس بستگی دارد. اگر اسرائیل قول داده است به ازای هر ۱۰ گروگان آزاد‌شده یک روز جنگ را متوقف کند، هنوز خیلی زود است که بگوییم آیا خود اسرائیلی‌ها خواهان توقف طولانی‌مدت جنگ خواهند بود یا خیر. در‌واقع، هدف جنگی آنها، همان‌طور که مدام اعلام کرده‌اند، «از بین بردن زیرساخت‌های حماس» است.

استقبال بین‌المللی از توقف جنگ

فرانسه با استقبال از برقراری وقفه در جنگ اسرائیل و حماس، ابراز امیدورای کرد که فرانسوی‌های ربوده‌شده به غزه در میان نخستین گروه از گروگان‌های آزاد‌شده باشند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در حساب کاربری خود در شبکه ایکس (توییتر سابق) نوشت: «ما بدون وقفه تلاش می‌کنیم تا همه گروگان‌ها آزاد شوند». او تأکید کرد که آتش‌بس بشردوستانه میان اسرائیل و حماس باید «کمک‌رسانی» به مردم غزه را ممکن کند. سرتا تاویسین، نخست‌وزیر تایلند، ابراز امیدورای کرد که حدود ۲۵ گروگان تایلندی هم در جریان تبادل گروگان‌ها با زندانیان فلسطینی آزاد شوند.

جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا نیز گفت از اینکه تعدادی از گروگان‌های در دست حماس آزاد خواهند شد، «بی‌اندازه خرسند» است. رئیس‌جمهوری آمریکا از تلاش رهبران قطر و مصر در راه تحقق توافق اسرائیل و حماس تقدیر کرد. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز در واکنش به توافق اسرائیل و حماس گفت این توافق نتیجه «تلاش‌های دیپلماتیک خستگی‌ناپذیر و بی‌وقفه» واشنگتن بوده است. مسکو هم با استقبال از توافق اسرائیل و حماس برای توقف چهارروزه جنگ، تأکید کرد که «این دقیقا همان خواسته روسیه از آغاز تشدید درگیری‌ها در غزه است».

اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز خواستار استفاده از این آتش‌بس برای «سازماندهی و افزایش» کمک‌های بشردوستانه به ساکنان غزه شد. آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان، در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: «اعلام آزادی نخستین گروه از گروگان‌ها یک پیشرفت است، هرچند هیچ چیزی در جهان نمی‌تواند جایگزین رنج آنها شود». دیوید کامرون، وزیر خارجه بریتانیا، این توافق را «گامی مهم برای ارائه کمک به خانواده‌های گروگان‌ها و حل بحران انسانی در غزه» دانست. وزیر خارجه بریتانیا با فراخواندن طرف‌های درگیر در جنگ غزه برای اجرای «تمامی» تعهدات‌شان بر اساس توافق به دست آمده، از این موضوع به عنوان «یک گام حیاتی» برای رسیدگی به بحران جاری در آینده یاد کرد. چین هم ابراز امیدواری کرد توافق حاصله میان اسرائیل و حماس «به کاهش بحران انسانی و تنش‌ها» در نوار غزه کمک کند.

محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز با قدردانی از میانجیگری مصر و قطر برای رسیدن به این توافق، گفت باید در جست‌وجوی «راه‌حل‌های جامع برای بحران‌ها در برابر اسرائیل» بود. عباس در ادامه خواستار «توقف کامل تجاوزگری اسرائیل» علیه فلسطینی‌ها شد.

این که توقف ماشین جنگ چهار روز باشد یا همین چند روز تعویق کشتار تمدید شود فرصتی است برای مدافعان صلح که تلاش کنند استقبال بین المللی از توقف حمله نظامی علیه مردم غزه در حد گفتار درمانی و اظهارات دیپلماتیک رهبران دولت ها باقی نماند و خواست برقراری صلح چنان قدرت بگیرد که وزیر دفاع اسرائیل به آسانی سخن از ادامه جنگ نزند.